۵ شعبان خجسته میلاد سید ساجدین و زینت عابدان و سر حلقه
عارفان، حضرت امام زین العابدین (ع) فرخنده باد
امام علي بن حسين بن علي بن ابيطالب عليه السلام مشهور به
سجاد، چهارمين امام شيعيان بنا به قولي مشهور، در پنجم شعبان سال 38 هجري قمري
متولد شدند. امام زين العابدين فرزند امام حسين (ع) و شهربانو، دختر يزگرد سوم
پادشاه ايران، بود که در زمان فتح ايران توسط مسلمين به اسارت گرفته شدند و سپس
بر اساس انتخاب خودشان به عقد حسين ابن علی (ع) در آمدند. امام زين العابدين
عليه السلام زماني ديده به جهان گشود كه زمام امور در دست جد بزرگوارش امام علي
بن ابيطالب عليه السلام بود. آن حضرت 3 سال از خلافت علوي و حكومت چند ماهه
امام حسن عليه السلام را درك كرد. امام سجاد عليه السلام در عاشوراي سال 61
هجري قمري حضور داشت و در آن واقعه به صورتي معجزه آسا نجات يافت و پس از شهادت
پدرش امام حسين عليه السلام مسئوليت زمامداري شيعيان از جانب خدا بر عهده او
گذاشته شد.
رسالتها در عصر امام سجاد
(ع)
مردم مسلمان عصر امام عليه السلام به علت تبليغات و فعاليتهاي سياسي و فرهنگي
حكومتهاي نامشروع در برابر حقايق سياسي و مذهبي در نهايت جهالت و بي ديني به سر
مي بردند. بدعتها و عقايد گمراه كننده و باطل به عنوان احكام و عقايد مذهبي،
مورد اعتقاد و عمل مسلمانان قرار گرفته بود. در چنين شرايطي، بزرگترين و
مهمترين مسئوليت امام سجاد عليه السلام، احياي مجدد اسلام ناب محمدي (ص)، تبيين
جايگاه امامت و رهبري اهل بيت عليه السلام، مبارزه با جهالت سياسي و مذهبي مردم
و تربيت مجاهدان واقعي بود. امام عليه السلام مي بايد در برابر حقايق سياسي
اسلام روشنگري مي كردند بويژه كه درباره امامت و رهبري و افشاگري عليه حكومتهاي
غاصب و ظالم و ترويج فرهنگ جهاد و شهادت لازم بود كه شيعيان و مسلمانان را براي
مبارزه و جهاد عليه ظلم، بدعت و گمراهي آماده مي ساختند. آن حضرت موفق شدند كه
در سخت ترين شرايط و با استفاده از ظريفترين شيوه هاي تبليغاتي و مبارزاتي، در
اهداف خويش موفق و پيروز شوند.
نقش امام سجاد در تربيت موالي
"موالي" يعني: عده اي از ايرانيان كه به عراق آمده و در آنجا با تشيع آشنا شده.
همچنين از جمله موضوع شايع در قرن اول و دوم هجري تربيت موالي بود. اين افراد
عمدتاً به علت داشتن استعداد مناسب و نيز آمادگي كسب علم و نيز با احساس ضعفي
كه ايشان در برابر عرب ها داشتند و درصدد بودند كه آن را جبران كنند، به خوبي
در زمينه حديث كار كردند و در نتيجه توانستند در مدت زماني كوتاه از فقها و
محدثين مراكز عمده اسلامي شوند. اين افراد در خانواده هاي مختلف عرب، تربيت شده
بودند كه طبعاً انگيزه هاي سياسي و مذهبي جاري و مرسوم در آن قبايل و عشيره ها،
به اينان نيز سرايت كرده بود، به ويژه كوفه، بيشتر گرايش شيعي داشت و "موالي"
آن نيز چنين بودند، از اين رو اهل بيت عليهم السلام نيز از اين ويژگي براي
تربيت موالي استفاده كردند. در اين ميان، سياست علي بن الحسين عليه السلام
شايان توجه بسيار است. امام مي كوشيد تا در مدينه، با تربيت طبقه "موالي"، راه
را براي آينده باز كند. و اسلام صحيح و سليم را به آنان (كه زمينه كافي داشتند)
انتقال دهد، پس با شخصيتي كه امام داشت به شايستگي مي توانست در روحيه موالي
اثر بگذارد و احساسات شيعي را به آنان انتقال دهد.
دوران امام سجاد(ع)
دوراني كه امام سجاد(ع) در آن زندگي مي كرد، همه ارزش هاي ديني دستخوش تحريف و
تغيير امويان قرار گرفته بود و احكام اسلامي بازيچه دست افرادي چون ابن زياد،
حجاج و عبدالملك بن مروان بود. حجاج عبدالملك را مهم تر و برتر از رسول خدا(ص)
مي شمرد و برخلاف نصوص ديني ازمسلمانان جزيه مي گرفت و با اندك تهمت و افترايي
مردم را به دست جلادان مي سپرد.
در سايه چنين حكومتي آشكار بود كه تربيت ديني مردم تا چه اندازه تنزل كرده و
ارزش هاي جاهلي چگونه احيا شده است(1)؛ به طوري كه دو خطر بزرگ جامعه اسلامي را
تهديد مي كرد: فرهنگ هاي متنوع بيگانه, خطر تجمل پرستي.
از اين رو لازم بود در زمينه علمي كاري انجام شود
تامسلمانان به اصالت فكري و شخصيت قانون گذاري ويژه خود كه از كتاب و سنت در
اسلام الهام مي گيرد، واقف گردند. در اينجا ضرورت يك حركت اجتهادي (اطلاع رساني
قوي) به نظر مي رسيد تا در چهارچوب تعاليم اسلامي، افق فكري مسلمانان گسترش
يابد و بذر اجتهاد و تلاش ازبراي يافتن راه حق در دل آن ها افشانده شود و اين
كاري بود كه امام سجاد(ع) بدان دست يافت
خطر دوم ناشي از پيشامد امواج رفاه و آسايش در جامعه
اسلامي بود كه عشق سوزاني راكه از ارزش هاي اخلاقي و پيوندهاي روحي در مسلمانان
پديد آمده بود را خاموش مي كرد. امام علي بن الحسين(ع) اين خطر را احساس كرد و
فهميد كه جامعه دچار انحراف شده و روحيه رفاه طلبي و فساد سياسي و اخلاقي و
اجتماعي آن را در محاصره قرار داده و از نظر سياسي هيچ روزنه اي براي تنفس وجود
ندارد، بنابراين امام سجاد(ع) توانست از دعا براي بيان بخشي از عقايد خود
استفاده كند و بار ديگر تحركي در جامعه براي توجه به معرفت و عبادت و بندگي
ايجاد كند. امام(ع) در اين سنگر قدرت بس شگرف تصويرهاي روشني ازجامعه اسلامي و
وظيفه مسلمانان را در برابر كفرگويان معين مي كند و مبارزه آنان را با منكرات
مطرح مي سازد.
دعاي او نشان دهنده اين مطالب است كه در هر حال ولو اين
كه همه امكانات مبارزه از يك نفر گرفته شود و به فرض اين كه تنها هم باشد، باز
هم مسئوليت تلاش و كوشش از او سلب نمي گردد و بايد از دعا به عنوان حربه مبارزه
در راه حق استفاده شود
انجيل اهل بيت
صحيفه سجاديه از گنجينه هاي ارزشمند دعاهاي امامان(ع) است كه در بردارنده برخي
از دعاهاي حضرت سجاد(ع) است. صحيفه سجاديه كانوني از معارف بلند الهي در ابواب
مختلف است و در يك ارزيابي واقع بينانه مي توان آن را ابزار رساي فرهنگي براي
مقابله با هجوم فرهنگي دانست كه خلفاي ناشايست باب آن را گشوده بودند. بي ترديد
اگر اين حركت ارزشمند فرهنگي در كنار گستره فرهنگي ديگر امامان نبود، اين
مهاجمان فرهنگي اثري از اسلام ناب محمدي(ص) باقي نمي گذارند. اهل دانش اذعان
دارند كه كتاب صحيفه سجاديه از نظر جايگاه ارزشي سومين كتابي است كه در صدر
اسلام پس از قرآن كريم و نهج البلاغه پديد آمده و مانند نسيم صبا در اطراف و
اكناف عالم منتشر شده و از اين رو مردم آن را مورد اهتمام و توجه قرار داده
اند. سراسر اين كتاب پر ازحقايقي است كه خداوند سبحان هنگام خلوت آن را بر زبان
آن حضرت(ع) روان ساخته است و هر كتاب ديگري كه در اين فن تنظيم يافته از اين
كتاب بهره و نصيبي برده است. به طوري كه ديگر دانشمندان كتب ادعيه خود را بر
مبناي دعاهاي اين صحيفه به رشته تحرير درآورده اند.
دعاهاي صحيفه علاوه بر حسن بلاغت و كمال فصاحت بر عالي
ترين مضامين و عبارات و علوم الهي مشتمل است. زيبايي، شكوه وقدرت روحي كه در
تعبيرات روح پرور آن به كار رفته و طرق مختلفي كه در اوقات گوناگون در مقام
فروتني و توسل در پيشگاه الهي و درود وثنا برخداوند انتخاب شده، خود بالاترين
شاهد و دليل است بر اين كه صدور آن از مقام امام معصوم(ع) قطعي است و احدي دست
رد و انكار بر آن ننهاده و نام آن شهره آفاق است و فروغش بر اكناف جهان گسترده
تا آنجا كه هرگز شك و ترديد در آن راه ندارد وگوهري است از معدن علوم امام
سجاد(ع). بنابراين به خاطر جايگاه والايش بزرگان علم و ادب سه نام بر آن گذارده
اند كه گوياي جايگاه رفيع اين كتاب عظيم الشأن است:
1- اخت القرآن
2- انجيل اهل بيت(ع)
3- زبور آل محمد(ص)
صحيفه سجاديه هر چند سراسر دعا و نيايش است و تمام
مطالب آن به عنوان راز و نياز انسان با پروردگار خويش ارائه شده، ولي تأمل و
تحقيق در گستره مفاهيم و معارف آن به وضوح نشان مي دهد كه دعاهاي آن فراتر از
مناجات هاي فردي و راز و نيازهايي است كه يك انسان در خلوت تنهايي خود و در
بحران مشكلات زندگي، با خداي خويش دارد.
مناجات هاي صحيفه در حقيقت نجواي علم و اخلاق و عقيده
وسياست است با روح موحدان و مناجاتياني كه در محراب عبادت و ميدان جهاد و صحنه
مبارزه با شيطان هاي دروني و بروني حضور دارند.
امام سجاد(ع) از محراب نيايش مكتبي سرشار ازآموزش و
پرورش پديد آورد و با پست ترين خصلت ها و ارزنده ترين انديشه ها را با لطافت
وعطر مناجات درهم آميخته و شيفتگان جمال حق را تا جايگاه شناخت حقايق اوج داده
است.
صحيفه مدرسه اي است كه معلم آن امام چهارم(ع) است و اين
معلم است كه با اين كتاب جهانيان را در تمام اعصار درس مي دهد و هر كس را در حد
توان و قدرتش و به اندازه تكليف و استعدادش به مقامي كه بايد برسد مي رساند.
صحيفه درياي پرخروش فيض الهي است كه لؤلؤ و مرجانش از شمار بيرون و اشياي
پرقيمتش ازحد شمارش خارج است.
صحيفه آفتاب پر حرارت الهي است كه از مشرق وجود حضرت
زين العابدين براي تربيت وجود انسان ها طلوع كرده و تا ابد از فروغ بخشي باز
نخواهد ماند
هدايت و استراتژي در
ارتباطات
تبليغ و رساندن پيام وحي به ژرفاي جان انسان ها و استراتژي در ارتباطات از
آشكارترين وظايف هر امام وپيشواي الهي است. امام سجاد(ع) همان مسئوليتي را دارا
بود كه اميرالمؤمنين(ع) برعهده داشت. رسالت ها و وظايف امامان در اصل و بنيان
با هم برابر است ولي شرايط و مقتضيات زمان و نيازهاي مردم هر عصر متفاوت است.
تفاوت شرايط و مقتضيات نمي تواند اصول را جابجا كند و آن ها را از ارزش و
اعتبار ساقط نمايد، ولي مي بايد شيوه ها و روش ها را تغيير داد. به عنوان مثال
علي بن ابي طالب(ع) وظيفه داشتند تا با ظلم و انحراف مبارزه كند و خلافت به حق
خويش را به مردم بشناساند و رهبري امت اسلامي را به سوي نظام عقيدتي، سياسي
واخلاقي اسلام ناب برعهده گيرد و همين رسالت ها را حسن بن علي(ع) و حسين بن
علي(ع) نيز برعهده داشتند در حالي كه واقعيت اسناد و مدارك تاريخ نشان مي دهد
كه هر يك ازاين امامان روش ويژه اي را در ايفاي رسالت و مسئوليت يگانه خود
اتخاذ كردند. اين در حالي است كه عقيده و پيام وهدف آن ها كم ترين تمايزي با
يكديگر نداشته است.
تاريخ نشان مي دهد كه شيعيان در عصر امامت امام سجاد(ع)
با جراحت هاي سنگيني كه از روزگار غصب خلافت وجنگ صفين و نهروان و جمل و روزگار
حاكميت معاويه و يزيد و نيز شهادت حسين بن علي(ع) و يارانش بر روح خويش احساس
مي كردند، مجالي براي نبردي دوباره با دستگاه اموي نداشتند.فشارهاي روزافزون
دستگاه خلافت و نافرجامي قيام هاي توابين بذر يأس و نااميدي را در روح ها
پراكنده بود. در چنين شرايطي امام سجاد(ع) اجازه نداشت كه به طور رسمي و علني
مانند امام باقر(ع) و امام صادق(ع) به تعليم و آموزش پيروان خود بپردازد و نه
امكان آن را داشت تا مانند علي ابن ابي طالب(ع) قوايي را عليه دستگاه اموي
گردآورد. اين دو مشكل در ميدان فرهنگ و سياست و جامعه مي توانست براي مدتي
طولاني انديشه و معارف شيعي را مورد غفلت قرار دهد تا آن را به بن بست رسيده،
معرفي كند.
هنر رهبري در هدايت و تبليغ جامعه اقتضا مي كرد كه
استراتژي امام سجاد(ع) در ارتباطات بايد عالي ترين نوع باشد(6) بنابراين روش
مبارزه صحيح را انتخاب كرد و آن تشكيل و احداث مركز اطلاع رساني جهاني الهي بود
كه بتواند از كانال آن چهره انقلاب كربلا وپيام اسلام الهي را به تصوير بكشد و
گفتار امام(ع) در آن فريادي است به همه تاريخ كه در هر شرايط و باه هر شكل و هر
امكاني كه در اختيار هست، حرف حق را بايد زد و نهضت و انقلاب را بايد پاسداري
كرد ودر هيچ شرايطي اين مسئوليت سلب نخواهد شد.
چارمين نور الهى |
| سلام اى چارمين نور الهى |
كليم وادى طور الهى |
| تو آن شاهى كه در بزم مناجات |
خدا مىكرد با نامت مباهات |
| تو را سجاده داران مىشناسند |
تو را سجده گزاران مىشناسند |
| تو سجادى، تو سجاده نشينى |
تو در زهد و ورع تنهاترينى |
| قيامت مىشود پيدا جبينت |
به صوت «اَينَ زين العابدينت» |
| شبيه تو خدا عابد ندارد |
مدينه غير تو زاهد ندارد |
| تو با درماندگان خود شفيعى |
تو با خيل جذامىها رفيقى |
| سحرها نان و خرما روى دوشت |
صداى سائلان تو به گوشت |
| فرزدق را تو شعر تازه دادى |
تو بر شعر ترش آوازه دادى |
| تو ميقاتى تو مشعر زاده هستى |
عزيز من پيمبر زاده هستى |
| تو كز نسل اميرالمؤمنينى |
پيمبر زاده ايران زمينى |
| سزد شاهان فتند اينجا به زانو |
علىبن الحسين شهربانو |
| علىبن الحسين شهربانو |
تو را با نام زينب مىشناسند |
| تو در افلاك، زين العابدينى |
تو روى خاك، با ما همنشينى |
| قتيل تار گيسوى تو اصغر |
فدايى تو باشد همچو اكبر |
| ابوفاضل همان ماه مدينه |
كنارت دست دارد روى سينه |
| تو كوه عصمتى، لرزش ندارى |
تو از غير خدا خواهش ندارى |
| تو در بالاى منبر چون رسولى |
تو در محراب خود گويا بتولى |
| تو بابايى چنان شمشير دارى |
تو بابايى ز نسل شير دارى |
| تو را شب زنده‌داران مىپرستند |
لبت را روزه داران مىپرستند |
| تو جنسات از نيستان غدير است |
تو نامت روى ديوان غدير است |
| تو بر پيشانى خود پينه دارى |
تو بر پيشانى خود پينه دارى |
| تو آنى كه به كويت هر كه آمد |
غلام مستجاب الدّعوه باشد |
| تو اشك مطلقى، گريه تبارى |
تو از روز ازل ابر بهارى |
| تو مقتل سيرتى از جنس آهى |
تو مثل حنجر گل، بى گناهى |
| رعيتهاى تو، شه زادگانند |
اسيران درت آزادگانند |
| تو بزم روضه را بنيانگذارى |
تو در دل، روضه‌ي ماهانه دارى |
| تو از جنس غرور دخترانى |
تو آه سينه بى معجرانى |
| تو منبر رفتهاى اما به ناقه |
سخنها گفتهاى اما به ناقه |
| تو آن يعقوب يوسف زاده هستى |
تو آن از دست يوسف داده هستى |
ديگر مقالات مربوط به امام سجاد (ع)
منبع:
برگرفته از
IRNA
و
IRIB
