بر حریم قدس محــرم زینــب(س) است
معنی عشق مجســـم زینب(س) اسـت
وانکه بر غم هست خاتم زینت اسـت
ناخدای کشتی غم زینب(س) اسـت
ای عـلـی(ع) مبهـوت تفسیــــرت شده
ای عــلـی‌اکـبر عنان‌گیرت شـده
ای بـه بــاغ فـاطمـه(س) یـاس عـلــی(ع)
وی رکـابــت پــای عـبّــاس عــلـی(ع)
تاریخ تولد حضرت زینب (س): سومین فرزند مهد ولایت در
پنجم جمادي الاولي سال پنجم و یا ششم هجري به دنیا آمد.
نام پدر: امام علی(ع)
نام مادر: حضرت فاطمه زهرا(س)
نام همسر حضرت زینب: عبداله فرزند جعفر برادرزاده حضرت
علی(ع)
نام فرزندان: محمد و عون
حضرت زينب (ع) مظهر صفات اخلاقي
زينب(س) كه تربيت شده مكتب وحي بود همانند پدر و مادرو اهل بيت بزرگوار خويش،
داراي سجاياي اخلاقي بود.
سيد عبدالحسين شرف الدين كه از مفاخر اسلام محسوب مي
شود درباره ايشان مي‌گويد:" بزرگوارتر از نظر اخلاق، مثل حضرت زينب ديده نشده
است. خشم و غضب بر او چيره نشد واز مقامش كم نكرد. و هيچ عالمي بر حلم و صبرش
غالب نگشت. درتيزهوشي و صفاي باطن و قوت دل و اطمينان قلب، آيتي از آيات خدا
بود."
صاحب انساب الطالبين مي نويسد: " زينب سلام الله عليها
به صفات نيك بسيار و اوصاف گرانقدر و باشكوه و با خصلت هاي پسنديده نسبت به
ديگران ممتاز شد؛ خلق و خوي سعادت آفرين او و صفات اخلاقي بارز و افتخار آفرين
ايشان و فضيلت هاي پاك و طاهر او نسبت به ديگران ممتاز بود".
صبر واستقامت، و ايمان و تقوي از صفاتي هستند كه فقط صاحبان مكارم اخلاق به
آنها وابسته اند و ساير افراد ممكن است با بعضي ازصفات آشنا باشند. " حضرت
زينب(س) در شكيبايي و استقامت و قدرت ايمان و تقوي، يگانه بود ودر فصاحت و
بلاغت حضرت علي(ع) بود. "
سويوطي درباره حضرت مي گويد:" حضرت زينب سلام الله
عليها زني خردمند، تيز بين و فصيح بود، البته خردمندي كه قدرت قلبي نيز داشت."
زينب عليها السلام از ديدگاه ديگران
1- جاهز كه خود اديبي در عرب است و در اين رشته كم نظير مي باشد از خزيمه روايت
مي كند كه پس از شهادت امام حسين وارد كوفه شدند كه با ورود اسيران اهل بيت در
كوفه و زمان ايراد خطبه توسط زينب بود من هيچ زن اسيري را گويا تر از او نديدم،
چنان سخن مي گفت كه گويي سخنان از زبان علي (ع) خارج مي شدند.
2- نيشابوري در شرح حال، و بيان عظمت و مقام زينب مي
گويد:" زينب در فصاحت و بلاغت، و در پارسايي و عبادت مانند پدرش علي(ع) و مادرش
زهرا عليها السلام بود. "
3- ابن حجر عسقلاني مي نويسد:" او ( حضرت زينب) مجسمه
شجاعت و شهامت بود. روحي قوي و همتي بلند داشت، او داراي روحي عظيم، منطقي
پايدار، قوت بياني فوق العاده بود، آنچنان كه حيرت مورخان را برانگيخته است."
4- فريشلر نويسنده غربي مي گويد:" ايراد آن نطق در كوفه
ثابت مي كند كه آن همه مصائب و سختي ها نتوانسته بودند روحيه آن زن را متزلزل
كنند. در صورتي كه اين خطر وجود داشت كه در همان حالِ سخنراني او را به قتل
برسانند. "
5- جلال الدين سيوطي در رساله "زينبيه" مي نويسد:" زينب
در زمان جدش رسول خدا پا به عرصه جهاني گشود و در دامن وي پرورش يافت. او
هوشمندي توانا و دورانديش، و داراي قلبي پر قوت و پر صلابت بود. او 5 سال از
عمر خويش را در كنار پيامبر خدا گذرانده و تربيت يافته است. "
6- ابن اثير جزربي مي نويسد:" زينب دخترعلي ابن
ابيطالب، مادرش فاطمه دختر رسول خدا بود. زينب تنها خانم متفكر و دانشمندي بود
كه از قوت فكر بالايي برخوردار بود. او در واقعه كربلا همراه برادرش حسين بن
علي بعد از شهادتش به همراه غافله روانه شام گشت. و در بربر يزيد بن معاويه،
خطبه اي شيوا و پر معنا ايراد نمود. ايراد آن خطبه درايت، عقل، انديشه و قدرت
بالاي قلبي وي را مي رساند.
7- محمد غالب شافعي مصري مي نويسد:" يكي از بزرگترين
زنان اهل بيت از نظر حسب و نسب و از مهمترين بانوان طاهره كه داراي روحي بزرگ و
مقام تقوا و آينه سرتا پا نماي رسالت و ولايت بوده، حضرت سيده زينب دختر علي
ابن ابيطالب مي باشد. كه به نحو كامل او را تربيت كرده بودند و از سينه علم و
دانش خاندان نبوت سيراب گشته بود. به حدي كه در فصاحت و بلاغت يكي از آيات بزرگ
الهي گرديد و در حلم و كرم و بصيرت و تدبير در امور، در ميان خاندان بني هاشم و
بلكه عرب مشهور شد و ميان جمال و جلال و سيرت و صورت و اخلاق و فضيلت را جمع
كرده بود. شب ها در حال و عبادت و روزها را روزه داشت و به تقوا و پرهيزگاري
معروف بود. "
مقامات حضرت زينب عليها
السلام
علم
از جمله صفات حضرت زنيب سلام الله عليها، اين است كه خواهان عالم كردن مردم بود
و آنان را از جهل بر حذر مي داشت، حضرت در زمان اقامت پدر بزرگوارش در كوفه
براي زنان، مجلس تفسير قرآن داشت و نيز قدرت و علم پاسخ‌گويي به سئوالات ديني
مردم را داشت. در زمان بيماري حضرت زين‌العابدين (ع) مردم مرجعي جز حضرت زينب
نداشتند، لذا افتخار نيابت خاصه امام حسين(ع) نصيب ايشان گرديد و به سئوالات
مردم پاسخ مي داد. از شيخ صدوق روايت شده كه حضرت زينب، نايب خاص امام حسين بود
و مردم در رابطه با مسائل حلال و حرام به آن حضرت مراجعه مي نمودند تا زماني كه
امام سجاد (ع) از بيماري شفا يافت.
عبادت و بندگي
عبادت و بندگي خداوند و معبود حقيقي، پاسخگوي برترين نياز فطري بشر است. و كمال
و رشد آدمي مرهون اين بندگي‌هاست. انسان با اين بندگي به كمال دست مي‌يابد و
گوي سبقت از فرشتگان مي ربايد. و جانشين خدا در زمين و مسجود ملائكه مي‌گردد.
بندگي يعني با تمام وجود در خدمت مولا و معبود خويش
بودن، جز به فرمان او گوش فرا ندادن، جز براي او كار نكردن و جز به رضاي او
نينديشيدن؛ و اين معناي اخلاص و حقيقت بندگي است. ميزان بندگي انسان به مقدار
معرفت و شناخت او نسبت به خداوند بستگي دارد. و در اين ميان آنان كه شناختشان
نسبت به خداوند عميق‌تر است و عظمت خالق هستي را دريافته اند، شدت نياز و بستگي
خويش را به خدا مي‌يابند و سر بر آستان بندگيش مي سايند.
پيامبر و امامان ما در اوج معرفتند و در عبادت و بندگي
سرآمد. و زينب كه شكوفه‌اي از درخت با عظمت اين خاندان است و در مكتب آنان
تربيت يافته است، درس عبوديت و بندگي را نيك فرا گرفته است؛ به گونه‌اي كه عظمت
بندگي اش را در تمام مراحل زندگي او مي‌نگريم و ارتباط او با خداوند بزرگ و
شكوه و عبادت و نمازهايش را در دشوارترين مراحل زندگي در مي يابيم. فراز و نشيب
هاي زندگي نه تنها او را از عبادت و بندگي خدا غافل نساخته است، بلكه جلوه هاي
تعبد و بندگي او در تنگناها بيشتر نمايان است. او عاشق شب زنده داري و راز و
نياز با معبود خويش است و پرورش يافته تهجد هاي شبانه و آه نيمه شب است. حسين
(ع) بهتر از هر كس به مقام والاي زينب آگاه است و از اينجاست كه در آخرين وداع
روز عاشورا به خواهرش مي‌فرمايد: «يا اختاه لاتنسيني في نافله الليل» خواهرم در
نماز شب مرا فراموش مكن. و نيز از فاطمه دختر امام حسين (ع) نقل شده است كه:
عمه ام زينب در شب عاشورا همواره در محراب عبادتش ايستاده بود و با خداي خويش
مناجات داشت و به درگاه او استغاثه مي‌كرد؛ نه چشمي از ما لحظه‌اي آرام گرفت و
نه زمزمه و ناله اي فرو نشست. و نيز از اينجاست كه امام سجاد (ع) فرمود: عمه ام
زينب با همه رنجها و سختي ها از كربلا تا شام، نافله شب را به پا داشت و با
تمام دشواري ها از مراسم عبادي غفلت نداشت.
شهامت، شجاعت و قوت قلب و آرامش خاطر زينب(س) از همين ارتباط با خدا و اتكال به
او سرچشمه مي‌گرفت. سخنان كوبنده اش در كاخ يزيد و نهي از منكر در آن فضاي
مسموم، حمايت و پاسداري از حيا و عفت در همه مراحل سفر و عمل به وظيفه در همه
جا، جلوه‌هايي از بندگي زينب است.
انديشه و تدبير
يكي از ويژگي‌هاي مهم زينب (س) دانش، درايت و آگاهي هاي اوست كه عمق اين آگاهي
ها را به روشني در خطبه ها و سخنانش مي‌توان يافت. چنان كه امام سجاد (ع) در
بازار كوفه به اين ويژگي افتخار كردند و فرمودند: «انت بحمدالله عالمة غير
معلمه و فهمة غير مفهمة» «تو بحمدالله ناخوانده دانايي و نياموخته خردمند»
زينب در تمام مراحل به وظيفه خود آشنا بود، آن‌جا كه
بايد سكوت كند، سكوت مي‌كرد؛ آن‌جا كه بايد فرياد كند، فرياد مي‌كرد و آن‌جا
كه بايد جانفشاني كند جانفشاني مي‌كرد. تدبير او در اداره كاروان اهلبيت (ع)
بسيار شگفت‌انگيز بود. گرچه زن، سرشار از عواطف و احساسات است؛ ولي هيچ گاه اين
احساسات بر تدبير و انديشه زينب چيره نگشت. و او را از وظيفه الهي اش غافل
نساخت. او در سهمگين ترين صحنه‌ها انديشمندانه عمل كرد و از اين روست كه به
«عقيله بني هاشم» يعني زن داناي اين خاندان معروف گشت.
ايثار و فدكاري
زينب دختر علي و زهراست، خانواده‌اي كه سوره «هل اتي» در شأنشان نازل شد و آنان
را به خاطر ايثار خالصانه‌شان ستود. از خود گذشتن و ديگران را بر خود مقدم
داشتن، سيره خاندان رسول خداست و زينب كه از اين خاندان و پيرو مكتب توحيد است،
در سراسر زندگي خود به ويژه در نهضت خونين سيدالشهدا از آسايش و راحتي خود چشم
پوشيد و ايثارگرانه خود و عزيزانش را فداي راه خدا كرد، همه سختي ها را به جان
خريد و همه دشواري ها را تحمل كرد. ايثارهاي او در نهضت بزرگ كربلا زبانزد
تاريخ است. در تنگناها از خودگذشت و ايثارگرانه عمل كرد. در استقبال از مشكلات
پيشتاز بود و در مقاومت و پايداري در برابر آنها سرآمد. در تمام طول سفر از
كودكان و كاروانيان حمايت مي‌كرد و حتي سهم غذاي خود را به ديگران مي‌داد. امام
سجاد (ع) مي فرمايند: عمه ام زينب در مسير كوفه به شام تمام نمازهاي واجب و
مستحب خود را به جا مي‌آورد و در يكي از منازل به خاطر شدت گرسنگي و ضعف نشسته
نماز خواند؛ چون سه روز بود كه سهم غذاي خود را به كودكان خردسال داده بود.
اين همه گذشت و ايثار زينب، براي اين بود كه زينب به
هدف و راهش ايمان داشت و از هيچ گونه جانفشاني در آن راه مضايقه نداشت. اگر
پيامبر اكرم در هنگام تولد زينب فرمودند: توصيه مي‌كنم كه همه اين دختر را
احترام كنند كه مانند خديجه است، شايد به خاطر همين روح ايثار و فداكاري او در
راه خداست كه خديجه نيز چنين بود. در آن هنگامه كه پيامبر تنها بود، خديجه همه
ثروت و دارايي و موقعيت خود را ايثارگرانه در راه ترويج اسلام صرف كرد و زينب
هم در كنار حسين و همگام با او در حفظ دين خدا از همه چيز خود گذشت.
صبر و پايداري
صبر واقعي را تنها بايد در كنار ايمان جستجو كرد. صابر حقيقي همان مؤمن راستين
است. رابطه صبر و ايمان آن قدر صميمي و به هم پيوسته است كه در روايات از آن دو
به سر و پيكر تعبير شده است؛ «الصبر من الايمان بمنزلة الرأس من الجسد» جايگاه
صبر نسبت به ايمان بسان جايگاه سر است نسبت به تن. و اين تعبير بيانگر آن است
كه حيات ايمان، و رشد و پويايي مؤمن مرهون صبر اوست و مؤمني كه صابر نباشد،
پيوسته ايمانش رو به افول و خاموشي است.
زندگي بر اساس ايمان و عمل به وظيفه جز با صبر ميسر نيست. بر اين اساس روايات
صبر را به صبر در برابر طاعت، صبر در برابر معصيت و صبر به هنگام مصيبت تقسيم
كرده‌اند. بندگي خدا، ايستادگي در برابر شيطان و هواهاي نفساني و گريز از گناه
و استواري در برابر مصيبت ها، همه نيازمند صبرند.
دشواري هايي كه انسان مؤمن در مسير زندگي متحمل مي‌شود داراي آثار گوناگوني
است. يكي از آثار ارزنده مصيبت ها و دشواري هاي راه خدا رشد و كمال انسان است.
يعني سختي هاي راه خدا همواره زمينه ساز رشد آدمي هستند؛ چنان كه علي (ع)
فرمودند: «انسان حقيقت امان را درك نمي‌كند مگر اينكه در او سه ويژگي باشد:
آگاهي به دين، صبر بر دشواري ها و تدبيري نيكو در اداره زندگي». مي نگريم كه
دشواري هاي زندگي زمينه‌اي خواهند بود تا انسان با صبر در برابر آنها، حقيقت
ايمان را درك كند.
آثار پاره‌اي ديگر از دشواري ها و شدائد راه خدا اجر و
پاداشي است كه در آخرت نصيب انسان مي‌گردد. امام صادق (ع) فرمودند: «خداوند
مؤمن را به وسيله دشواري هاي زندگي، بيماري، مصيبت بستگان، تنگناهاي اقتصادي و
گرفتاري هاي دنيا مورد توجه خود قرار مي‌دهد تا اجر و پاداش به او عطا كند.»
و گاهي رسيدن به بعضي از كمالات و جايگاه هاي بهشت تنها
با گذر از تنگناها و دشواري هاي زندگي مسير خواهد بود. در اين باره به روايتي
توجه كنيد: امام صادق (ع) فرمودند: «گاهي براي بنده در نزد خداوند درجه و
جايگاهي است كه به وسيله عمل خود به آن دست نمي يابد؛ از اين رو خداوند او را
به بيماري يا فقر يا مصيبت فرزند مبتلا مي‌كند؛ چنانچه در برابر آن صبر كرد،
خداوند آن درجه و جايگاه را به او عطا مي‌كند» و اين سخنان امام حسين (ع) است
كه به همراهان خود فرمودند: «فاعلموا ان الله انما يهبُ المنازل الشريفة لعباده
باحتمال المكاره» آگاه باشيد كه با تحمل سختي ها خداوند جايگاه و منزل هاي
ارزشمندي به بندگانش ارزاني مي‌دارد.
با توجه به ارزش‌هايي كه براي دشواري ها و گرفتاري هاي زندگي آورده شد، مي‌توان
دريافت كه مصيبت ها و دشواري ها براي انسان‌هاي با ايمان دو چهره دارد، يك چهره
ظاهري كه زشت و ناخوشايند است و ديگر چهره واقعي كه بسيار زيباست. از اين رو
روايات مصيبت ها را براي مؤمن به عنوان هدايا و تحفه هاي الهي معرفي كرده‌اند:
«المصائب منح من الله ...» دشواري ها هداياي از جانب خدا هستند.
اين است كه مي‌بينيم پيامبران و اولياء خدا كه چهره
زيباي مصائب را مي نگرند، در برابر آن تسليم و راضي هستند؛ يعني افزون بر اينكه
هيچ گونه شكايت و گلايه اي به خاطر وقوع مصبت ها ندارند راضي و خشنود خواهند
بود. و زينب كه انساني است روشن بين و واقع‌نگر چون به چهره واقعي و زيباي
مصيبت ها و دشواري ها مي نگرد آنها را زيبا مي‌بيند و در برابر همه آنها صبر
مي‌كند. زندگي زينب از كودكي همواره همراه با مصيبت هاي بزرگ بوده است؛ مصيبت
از دست دادن جدش پيامبر اكرم (ص) مصيبت هاي مادرش مادرش فاطمه (س) مصيبت شهادت
پدرش علي (ع)، مصيبت شهادت برادرش امام حسن (ع) و مصيبت هاي بيشمار و جانكاه
كربلا كه بزرگترين مصائب عالم به شمار مي‌رود؛ و زينب چنان صبورانه و
انديشمندانه با اين مصيبت ها برخورد كرده است كه نام او همواره با صبر قرين
است. صبر زينب را مي‌توان به هنگام شهادت فرزند، برادر، بردارزاده ها و ديگر
بستگانش مشاهده كرد. صبر زينب را بايد هنگام شهادت كودك شيرخوار، در آغوش پدرش
حسين (ع) تماشا كرد. صبر زينب را مي‌توان به هنگام تسلا و دلداري دادن به امام
سجاد، در كنار كشته سيدالشهدا (ع) و ديگر شهيدان نظاره كرد. و سرانجام عظمت صبر
زيباي زينب را هنگامي مي‌توان دريافت كه ديدگاه زيباي خود را نسبت به همه اين
مصيبتها در برار ابن زياد اين چنين تبيين مي‌كند: «ما رأيت الا جميلا»
مشكلات، مصيبت ها و دشواري هايي كه در راه خدا ديدم همه برايم زيبا بود. درود
خداوند بر زينب كبري و همه ايثارگران راه خدا كه با پيروي از زينب (س) شكيبايي
را سرلوحه دفتر زندگي خود قرار داده‌اند.
سئوال و جواب
چرا این روز را روز پرستار ناميده اند؟ علت آن است كه
حضرت زينب پرستاري امام زمانش، حضرت سجاد(ع) و ديگر بيماران و مصيبت زدگان اهل
بيت را بر عهده داشت، و ضمن انجام رسالت مهم و تبليغ نهضت حسيني، از پرستاري
بيمار كربلا، با تحمل آن همه سختيها و ناملايمات غافل نبود.
حضرت زینب(س) پس از واقعه عاشورا چه کرد؟ زينب عليها
السلام نقش حفاظت از قيام خونبار حسيني را بر عهده داشت كه اگر چنين نبود، خون
امام حسين(ع) پايمال مي گشت. حضرت زينب عليها السلام در پسِ آن مصيبتها، آنچنان
بار سنگين پرچم ولايت را بر دوش گرفت و در برابر كفر ايستاد و خطابه خواند تا
مردم را بيدار نمود و پس از آن حركتهاي اسلامي ايجاد شد.
زینب یعنی چه؟ " زينب" يعني زينت پدر
از القاب حضرت زينب عليها السلام چه هستند؟ عقيله بني
هاشم، عقيلة الطالبين، عقيلة النساء، عقيله قريش، ام‌المصائب، زينب كبري، صديقه
صغري، عالمه غير معلمه، عارفه، عامله، شريك الحسين، محبوبه مصطفي، زاهده، باكيه
بارگاه مقدس حضرت زينب کبری
(س)، دمشق
روز پرستار
سرود موسوم به بانوي
پرستاران
منبع:
برگرفته از
IRIB
