غدير دريايى از معارف است. فقه، فرهنگ، كلام، اخلاق و تفسير، همه را دارد؛ ولى
دريغ كه گوهرهايش تا كنون استخراج نشده است، هر چند دستان سخاوتمند امواج غدير
گاه دانههاى گرانبهايى را به ساحلنشينانش ارزانى داشته است.
در اين نوشتار بر آنيم نگاهى به فقه غدير افكنيم، پيش از ورود به بحث توجه به
چند نكته ضرورى مىنمايد:
1. مراد از فقه غدير اعمال مستحب اين روز است. روايات سى و شش عمل را در اين
روز مستحب شمردهاند كه ما آنها را به ترتيب حروف الفبا ارائه مىكنيم.
2. اين تعداد حكم براى يك روز نشان از اهميت، حساسيت و عظمت آن دارد. در اسلام
براى هيچ روزى، هر چند بسيار مهم و مقدس، اين تعداد حكم ارائه نشده است. در
برخى از روزهاى مهم مانند فطر و قربان، عرفه و مباهله اعمال متعددى مستحب شمرده
شده، ولى اگر همه آنها را به يكديگر ضميمه كنيم، با مستحبات غدير برابرى
نمىكنند.
3. دومين ويژگى فقه غدير جامعيت است. در هر زمينهاى عملى وارد شده، اعمالى
جامع و بى كم و كاست؛ از عمل عبادى تا برنامه سياسى همايش و طرح اقتصادى ايجاد
مساوات همه در فقه غدير گرد آمده است. گستردگى و غناى اين اعمال چنان است كه
مىتوان گفت در آينه فقه كامل غدير كمال دين تجلى يافته است.
4. سومين ويژگى فقه غدير اين است كه براى اعمال آن فضيلتهاى منحصر بفرد قرار
دادهاند؛ كه در جاى ديگر به چشم نمىخورد و اين حتى از فضيلتهاى ماه رمضان نيز
بيشتر است. مرحوم ميرزا جواد آقا تبريزى مىگويد: «فضيلتى كه براى روز غدير
وارد شده نسبت به فضيلتهاى ماه رمضان زيادتر است.» (1)
در خلال اعمال غدير به برخى از اين فضيلتها اشاره خواهد شد.
5. چرا اين حجم از اعمال را، با آن همه فضيلت، براى روز غدير قرار دادهاند؟
امام صادق (ع) در پاسخ بدين پرسش مىفرمايد: «اعظاما ليومك؛ (2) تا با اين
اعمال روز غدير را بزرگ بدارى».
اين سخن امام ششم(ع) دو حقيقت را آشكار مىسازد: يكى اينكه بايد روز غدير را
بزرگ داشت و ديگر اينكه بزرگداشت غدير با انجام دادن اعمال ويژه اين روز تحقق
مىيابد.
الفـ افطارى دادن
در ميان اعمل روز غدير افطارى دادن به مؤمن جايگاهى والا دارد. بر اساس روايات
در اين عمل فضيلتى بزرگ نهفته است. امام على(ع) مىفرمايد: من افطر مؤمنا فى
ليلة فكأنما افطر فئاما... (3)
كسى كه مؤمن روزهدارى رادر غدير افطار دهد، مانند اين است كه ده فئام را افطار
داده است. فردى پرسيد: اى اميرمؤمنان(ع) «فئام» چيست؟ حضرت فرمود: صد هزار
پيامبر(ص) و صديق و شهيد. آنگاه ادامه داد: پس چگونه خواهد بود فضيلت كسى كه
جمعى از مؤمنين و مؤمنات را تكفل كند.
شبيه به اين روايت، حديثى از امام صادق(ع) نيز نقل شده است. (4)
بر اساس برخى از روايات امام رضا(ع) در روز غدير گروهى را براى افطار نزد خود
نگاه داشت . (5)
بـ برادر شدن
روز ولايت روز برادرى است و روز برادرى روز ولايت است؛ اين دو با يكديگر پيوندى
ناگسستنى دارند و حلقه وصلشان ايمان است؛ زيرا از سويى ايمان با ولايت پا
مىگيرد و از سوى ديگر اهل ايمان برادر يكديگرند. (انما المؤمنون اخوة) (6)
به همين دليل عقد برادرى يكى از آداب روز غدير شمرده شده است. اين عقد به صورت
زير است : يكى از دو نفر دست راست خود را بر دست راست ديگرى مىگذارد و
مىگويد:
و اخيتك فى الله و صافيتك فى الله و صافحتك فى الله و عادهت الله و ملائكته و
رسله و انبيائه و الائمة المعصومين(ع) على أنى إن كنت من اهل الجنة و الشفاعة و
أذن لى بأن أدخل الجنة لا ادخلها الا و أنت معى.
با تو در راه خدا برادر مىشوم؛ با تو در راه خدا راه صفا و صميميت در پيش
مىگيرم؛ با تو در راه خدا دست مىدهم و با خدا، ملايكه، كتابها، فرستادگان و
پيامبرانش و ائمه معصومين(ع) عهد مىبندم كه اگر از اهل بهشت و شفاعت شده،
اجازه ورود به بهشت يافتم، داخل آن نشوم مگر آنكه تو با من همراه شوى.
آنگاه ديگرى مىگويد: قبلت؛ يعنى، قبول كردم. سپس مىگويد: اسقطت عنك جميع حقوق
الاخوة ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزيارة؛ جز شفاعت و دعا و زيارت، همه حقوق
برادرى را ساقط كردم. (7)
بيرازى جستن
امام صادق(ع) فرمود: تبرى إلى الله عز و جل ممن ظلمهم حقهم؛ (8) در روز غدير از
كسانى كه به اهل بيت(ع) ستم كردند بيزارى مىجويى.
پـ پوشيدن لباس پاكيزه و نو
امام صادق(ع) فرمود: يحب ... أن يلبس المؤمن انظف ثيابه و افخرها؛ (9) در روز
غدير لازم است مؤمن پاكيزهترين و فاخرترين لباس خود را بپوشد. مرحوم ميرزا
جواد آقا تبريزى اين عمل را از مستحبات مؤكد غدير مىشمرد. (10)
تـ تبريك و تهنيت
تبريك و تهنيت از برجستهتريم آداب هر عيدى است. در اسلام نيز سنت تبريك و
تهنيت در عيد غدير جايگاهى ويژه يافته است. پيامبر(ص) بر تبريك گفتن در اين
تأكيد مىورزيد و به مردم مىفرمود: هنئونى هنئونى؛ (11) به من تهنيت بگوييد،
به من تهنيت بگوييد.
امام صادق(ع) شيوه تهنيت گفتن در روز غدير را چنين آموزش داده است:
وقتى يكديگر را ملاقات كرديد، بگوييد: الحمدلله الذى اكرمنا بهذا اليوم و جعلنا
من الموفين بعهده الينا و ميثاقه الذى واثقنا به من ولاية ولاة امره و القوام
بقسطه و لم يجعلنا من الجاحدين و المكذبين بيوم الدين. (12)
سپاس خداى را كه ما را به اين روز گواهى داشت و ما را از مؤمنان و كسانى قرار
داد كه به پيمان و ميثاقى كه در باره واليان امرش و بر پا دارندگان قسط و
عدالتش از ما گرفته است وفا كرديم و ما را از انكاركنندگان و تكذيبكنندگان
رستاخيز قرار نداد.
امام رضا(ع) فرمود كه، هنگام برخورد با يكديگر بگوييد:
الحمدلله الذى جعلنا من المتمسكين بولاية اميرالمؤمنين(ع) (13)
سپاس خداى را كه ما را از تمسككنندان به ولايت اميرمؤمنان(ع) قرار داده است.
تبسم
امام رضا(ع) فرمود: ... و هو يوم التبسم فى وجوه الناس من اهل الايمان فمن تبسم
فى وجه اخيه يوم الغدير نظر الله اليه يوم القيامة بالرحمة و قضى له الف حاجة و
بنى له فى الجنة قصرا من در بيضاء و نضر وجهه ... (14)
روز غدير روز تبسم به روى مؤمنين است. كسى كه در اين روز به روى برادر مؤمنش
تبسم كند، خداوند، در روز قيامت، نظر رحمت به او مىافكند، هزار حاجتش را
برآورده ساخته و قصرى از در سفيد برايش بنا مىكند و صورتش را زيبا مىسازد.
توسعه زندگى
در روز غدير، بايد چهره زندگى عوض شود. همه بايد بكوشند برنامه عادى زندگى خود
را بر هم زده و آن را با رفتارهايى سخاوتمندانهتر و نشاطانگيزتر بيارآيند تا
همگان در همه جا طعم شيرين عيد را بچشند و رايحه دلانگيز آن را استشمام كنند.
يقينا در صدر توسعه دادن زندگى توسعه مالى قرار دارد. امام رضا(ع) فرمود: هو
اليوم الذى يزيد الله فى مال من عبدالله و وسع على عياله و نفسه و اخوانه... .
(15)
روز غدير روزى است كه خداى متعال در مال كسى كه خدا را عبادت كند و بر خانواده،
خويشتن و برادران ايمانىاش توسعه دهد فزونى پديد مىآورد.
جـ جشن گرفتن
امام رضا(ع) در عيد غدير احوال كسان و اطرافيان خود را تغيير داد و وضع تازهاى
در آنان ايجاد كرد. (16)
حـ حمد كردن
پيامبر(ص) فرمود: يكى از سنتها اين است كه مؤمن، در روز غدير، صد بار بگويد:
الحمدلله الذى جعل كمال دينه و تمام نعمته بولاية اميرالمؤمنين على
بنابيطالب(ع). (17)
دـ دعا
معصومان(ع) پيروانشان را به دعا در روز غدير سفارش كردهاند. دعاهاى ويژه اين
روز عبارت است از:
1ـ دعايى كه با اين جمله آغاز شده است: اللهم انك دعوتنا إلى سبيل طاعتك...
(18) .
2ـ دعايى كه در آغاز اين عبارت ديده مىشود:
اللهم انى اسئلك بحق محمد نبيك و على وليك و الشأن و القدر الذى خصصتهما دون
خلقك.. . (19) . اين دعا در مفاتيحالجنان ذكر شده است. (20)
3ـ دعايى كه با اين جمله آغاز شده است:
اللهم بنورك اهتديت و بفضلك استغنيت ... .
به بحارالانوار، ج 95، ص 318 مراجعه شود.
ديد و بازديد
ديد و بازديد يكى از آداب روزهاى عيد و شادى است. اين سنت مردم را شادابتر و
نام و ياد عيد را در دل و ذهنشان ريشهدارتر مىكند. اسلام همين سنت را براى
عيد غدير در نظر گرفته و آن را مورد تأكيد قرار داده است.
امام رضا(ع) فرمود: من زار مؤمنا ادخل الله قبره سبعين نورا و وسع فى قبره، و
يزور قبره كل يوم سبعون الف ملك يبشرونه بالجنة. (21)
كسى كه در روز غدير به ديدار مؤمنى برود خداوند هفتاد نور بر قبر او وارد و
قبرش را وسيع مىسازد؛ هر روز هفتاد هزار فرشته قبرش را زيارت كرده، به او
بشارت بهشت مىدهند .
شايسته است اين سنت در روز غدير، كه بزرگترين عيدهاست، اجرا شود تا علاوه بر
احياى روز غدير رشتههاى الفت و مودت ميان مردم محكمتر شود.
رـ روزه
روزه در روز غدير، بسيار مستحب است و فضيلتى استثنايى دارد.
امام على(ع) فرمود: إذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت ايام الدنيا عن كفائته. (22)
اگر بنده مخلصى در روزه اين روز اخلاص داشته باشد، همه روزهاى دنيا توان برابرى
با آن را ندارد؛ به عبارت ديگر، اگر كسى تمام روزهاى دنيا زنده باشد و همه را
روزهدار سپرى كند، ثوابش كمتر از ثواب روزه اين روز خواهد بود.
نخستين جانشين راستين رسول خدا همچنين فرمود: ... و جعل الجزاء العظيم كفاءة
عنه. (23)
... خداوند در برابر روزه عيد غدير پاداشى بزرگ نهاده است. امام صادق(ع) يارانش
را به اين امر تشويق مىكرد و مىفرمود:
إنى احب لكم أن تصوموه... (24) .
من دوست دارم شما اين روز را روزه بگيريد.
آن بزرگوار همچنين مىفرمود: صيام يوم غدير خم يعدل عندالله فى كل عام مائة حجة
و مائة عمرة مبرورات متقبلات. (25)
روزه روز غدير خم نزد خداوند،در هر سال، برابر با صد حج و صد عمره مقبول است.
پيرامون روزه غدير روايت بسيار وارد شده آنچه ذكر شد از باب نمونه بود.
زـ زيارت
يكى از اعمال روز غدير زيارت اميرمؤمنان على(ع) است.
زيارت آن حضرت(ع) به دو صورت ممكن است:
1. زيارت در حرم مطهر
امام رضا(ع) به احمد بنمحمد بنابى نصربزنطى فرمود: اى فرزند ابونصر، هر كجا
بودى در روز غدير كنار قبر اميرمؤمنان(ع) حاضر شو! همانا خداوند در اين روز
گناه شصت سال مرد و زن مؤمن را مىآمرزد.
بدرستى كه پروردگار در اين روز دو برابر آنچه در ماه رمضان شب قدر و شب عيد فطر
آزاد مىكند، مىرهاند. (26)
شيوه زيارت آن حضرت را از امام هادى(ع) مرحوم شيخ عباسى قمى(ره) در
مفاتيحالجنان روايت كرده است. (27)
2. زيارتهاى عمومى
اين زيارت، كه به حرم مطهر اختصاص ندارد و ارادتمندان ولايت
در همه جا مىتوانند از آن بهره گيرند، دو مورد است:
الف. زيارت امين الله؛ (28)
ب. زيارت روايت شده از امام صادق(ع) (29) .
هر دو زيارت در مفاتيح ذكر شده است.
زينت دادن
آراستن پيكر و آذين بستن خانه، كوچه و بازار، در روزهاى عيد، عملى رايج است.
عيدى در ذهن و دل مردم زنده است كه در آن خويش را بيارايند و در و ديوار را
آذينبندى كنند.
چون عيد غدير بزرگترين عيد است مردم بايد در آن، بيش از هر عيد ديگر، شادمانى
كنند و خود و جامعه را بيارايند. فضيلت اين عمل بسيار است، امام رضا(ع) فرمود:
روز غدير روز زينت است، كسى كه براى روز غدير زينت كند خداوند همه گناهان كوچك
و بزرگش را آمرزيده، فرشتگانى به سويش مىفرستد تا حسنات او را بنويسند و تا
عيد غدير سال بعد بر درجات او بيفزايند. (30)
اهميت زينت در اين روز چنان است كه امام رضا(ع) براى گروهى لباسهاى نو، انگشتر
و كفش فرستاد. (31)
شـ شادى كردن
امام على(ع) فرمود: و اظهروا ... السرور فى ملاقاتكم؛ (32) در برخوردها شادى را
آشكار كنيد.
امام صادق(ع) فرمود: روز غدير روز خوشحالى و شادى است. (33)
شكر گزارى امام على(ع) فرمود: در روز غدير، خداى را بر آنچه به شما ارزانى
داشته( نعمت ولايت) شكر كنيد. (34)
صـ صدقه دادن
روز غدير يكى از مستحبات مؤكد صدقه دادن است. امام على(ع) فرمود: الدرهم فيه
بمائتى الف درهم؛ فضيلت يك درهم، (35) كه در روز غدير داده شود، با فضيلت دويست
هزار درهم برابر است.
صلوات فرستادن
امام صادق(ع) فرمود: در روز غدير، بر محمد و اهل بيتش صلوات بسيار مىفرستى.
(36)
طـ طعام دادن
در روز غدير غذا دادن به مؤمنان اهميت بسيار دارد، امام صادق(ع) مىفرمايد: و
اطعم اخوانك؛ (37) در روز غدير، برادران دينىات را اطعام كن.
امام رضا(ع) در فضيلت اين عمل فرمود: من اطعم مؤمنا كان كمن اطعم جميع الانبياء
و الصديقين؛ (38) كسى كه مؤمنى را در روز غدير غذا دهد مانند فردى است كه تمام
پيامبران و صديقين را غذا داده است. اهميت طعام دادن در اين روز به اندازهاى
است كه امام صادق(ع) روز غدير را روز اطعام طعام (39) خوانده است.
عـ عبادت
امام رضا(ع) فرمود:
هو اليوم الذى يزيد الله فى مال من عبد فيه... (40)
غدير روزى است كه خداوند بر مال كسى كه در آن عبادت كند، مىافزايد ... .
عطر زدن
بر اساس برخى از روايات امام صادق(ع) مؤمنان را به استعمال عطر در روز غدير
سفارش كرده است. (41)
عمل صالح انجام دادن
روى ان العمل فيه يعدل ثمانين شهرا و روى انه كفارة ستين سنة. (42)
روايت شده كه كردار نيك در روز غدير، با عمل هشتاد ماه برابرى مىكند؛ و نيز
روايت شده كه كردار نيك در اين روز كفاره شصت سال است.
غـ غسل كردن
علماى شيعه بر استحباب غسل در روز غدير اجماع دارند (43) و آن را مستحب مؤكد
مىدانند. (44) بهتر اين است كه غسل در اول روز انجام گيرد. (45)
قـ قضاى حوائج مؤمنان
امام صادق(ع) فرمود: واقض حوائج اخوانك؛ (46) در عيد غدير حاجتهاى برادرانت را
برآور!
كـ كمك كردن
كمك كردن به ضعيفان و نيازمندان پيام ويژه صاحب غدير براى روز غدير است؛ پيامى
كه به فرمان حضرت(ع) بايد دهان به دهان به همه مردم ابلاغ شود:
و ليعد الغنى على الفقير و القوى على الضعيف؛ (47) بايد در روز غدير ثروتمند به
تهيدست و توانا به ناتوان كمك كند.
گـ گذشت و آشتى كردن
چشمپوشى از گناه برادران و برقرارى ارتباط دوستانه از ديگر مستحبات روز غدير
شمرده شده است. (48)
گشادهرويى
امام على(ع) فرمود: و اظهروا البشر فيما بينكم؛ (49) با يكديگر با گشادهرويى
برخورد كنيد.
مـ مساوات
امام على(ع) فرمود: و ساووا بكم ضعفائكم؛ (50) ميان خويش و ضعيفان مساوات ايجاد
كنيد.
مصافحه
امام على(ع) فرمود: إذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم؛ (51) وقتى در روز غدير
يكديگر را ملاقات كرديد به هم دست بدهيد و سلام كنيد.
مهربانى و عطوفت كردن
امام على(ع) فرمود: و التعاطف فيه يقتضى رحمة الله و عطفه... (52)
با يكديگر عطوفت و مهربانى كردن در روز غدير، موجب رحمت و عطوفت خداى متعال
خواهد شد .
مهمان كردن امام رضا(ع) در روز غدير گروهى را براى افطار نزد خود نگاه داشت.
(53)
نـ نماز
1. نماز شب عيد غدير
اين نماز دوازده ركعت است. هر دو ركعت يك تشهد دارد و در پايان ركعت دوازدهم
بايد سلام داد. در هر ركعت، بعد از سوره حمد توحيد ده بار و آيةالكرسى يك بار
خوانده مىشود. در ركعت دوازدهم بايد هر يك از حمد و سوره را هفت بار خواند و
اين ذكر را ده بار در قنوت تكرار كرد: لا اله الا الله وحده لا شريك له، له
الملك و له الحمد يحيى و يميت و يميت و يحيى و هو حى لا يموت بيده الخير و هو
على كل شى قدير. در دو سجده ركعت آخر، اين ذكر ده بار خوانده مىشود: سبحان من
احصى كل شى علمه سبحان من لا ينبغى التسبيح الا له سبحان ذى المن و النعم سبحان
ذى الفضل و الطول سبحان ذى العز و الكرم اسألك بمعا قد العز من عرشك و منتهى
الرحمة من كتابك و بالاسم الاعظم و كلماتك التامة ان تصلى على محمد رسولك و اهل
بيته الطيبين الطاهرين و ان تفعل بى كذا و كذا [به جاى كذا و كذا حاجت خود را
ذكر كند] و سپس بگويد انك سميع مجيب. (54)
2. نماز روز عيد غدير
نيم ساعت پيش از ظهر غدير، دو ركعت نماز مستحب است. در هر ركعت بعد از حمد،
سورههاى توحيد، قدر و آيةالكرسى ده بار خوانده مىشود. (55)
3. نماز مسجد غدير
امام صادق(ع) فرمود: يستحب الصلاة فى مسجد الغدير؛ (56) نماز در مسجد غدير
مستحب است.
نيكى و احسان
امام على(ع) فرمود: تباروا يصل الله الفتكم و البر فيه يثمر المال و يزيد فى
العمر. (57)
به يكديگر نيكى كنيد كه خداوند الفت ميان شما را پايدار مىسازد و نيكى در اين
روز موجب افزايش مال و عمر مىشود.
امام صادق(ع) فرمود: ... و اكثر برهم. (58)
... در روز غدير به برادران ايمانى، بسيار نيكى كن.
وـ وام گرفتن براى كمك به ديگران
امام على(ع) فرمود: من استدان لإخوانه و أعانهم فأنا الضامن على الله إن ابقاه
قضاه و إن قبضه حمل عنه. (59)
كسى كه وام بگيرد تا به برادران مؤمنش كمك كند از سوى خدا ضمانت مىكنم كه اگر
او را زنده نگه داشت، بتواند وامش را بپردازد و اگر نگه نداشت، آن دين از دوش
او برداشته شود .
توجه به دو نكته آشكار مىسازد كه چگونه روز غدير روزى ويژه به شمار آمده، كمك
كردن به ديگران در آن عملى بسيار مهم است.
الف) هر چند وام گرفتن از نظر شرع كار چندان مرغوبى نيست، ولى اين كار براى كمك
به ديگران مستحب قرار داده شده است.
ب) اسلام حقالناس را بسيار مهم شمرده است، ولى در روايت آمده كه اگر وام
گيرنده توفيق حيات نيافت، خداوند حق مالى قرضدهنده را از دوش او برمىدارد.
هـ هديه دادن
امام على(ع) فرمود: هبو ـ أو هيئوا ـ لاخوانكم و عيالكم عن فضله؛ (60) از آنچه
خداى متعال بر شما ارزانى داشته، به خانواده و برادرانتان ببخشيد. (61)
و نيز فرمود: تهادوا نعم الله كما مناكم نعمتهاى خداوند را به يكديگر هديه كنيد
همان طور كه به شما عطا فرموده است.امام رضا(ع) فرمود: أفضل على اخوانك فى هذا
اليوم؛ (62) در اين روز بر برادرانت بخشش كن.
امام رضا(ع) در اين روز براى خانواده گروهى از اصحاب غذا، گندم، لباسهاى نو و
حتى انگشتر و كفش فرستاد. (63)
همايش
گردهمايى يكى از اعمال و احكام روز غدير است. اين دستور الهى ـ سياسى در راستاى
تقويت ارتباط با ولايت و رهبرى الهى و پايبندى به لوازم آن صادر شده است.
على(ع) فرمود: ... واجمعوا يجمع الله شملكم؛ (64) در روز غدير، گرد هم آييد تا
خداوند امورتان را از نابسامانى و پراكندگى برهاند.
پى‌نوشت‌ها:
1)ـ المراقبات، ميرزا جواد آقاى تبريزى، ص 217 و .218
2)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .302
3)ـ المراقبات، ميرزا جواد آقا تبريزى، ص .256
4)ـ التهذيب، شيخ طوسى، ج 3، ص .143
5)ـ الغدير، علامه امينى، ج 1، ص .287
6)ـ سوره حجرات، آيه .10
7)ـ مستدرك الوسائل، محدث نورى، ج 1، ص .456
8)ـ بحارالانوار، مجلسى، ج 95، ص .322
9)ـ همان، ص .301
10)ـ المراقبات، ص .260
11)ـ الغدير، ص .274
12)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .303
13)ـ المراقبات، ص .260
14)ـ همان، ص .257
15)ـ همان.
16)ـ الغدير، ج 1، ص .287
17)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .321
18)ـ المراقبات، ص .255
19)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .319
20)ـ مفاتيح الجنان، ص .507
21)ـ المراقبات، ص .257
22)ـ مصباح المتهجد، ص .702
23)ـ همان.
24)ـ الغدير، ص .285
25)ـ همان، ص .286
26)ـ التهذيب، ج 6، ص .24
27)ـ مفاتيح الجنان، ص .659
28)ـ همان.
29)ـ همان، ص .80
30)ـ همان، ص .503
31)ـ المراقبات، ص .257
32)ـ الغدير، ج 1، ص .287
33)ـ همان، ص .284
34)ـ بحارالانوار، ج ، ص .95
35)ـ الغدير، ج 1، ص 284؛ المراقبات، ص .255
36)ـ المراقبات، ص .262
37)ـ همان، ص .256
38)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .322
39)ـ همان، ص .302
40)ـ همان، ج 95، ص .301
41)ـ المراقبات، ص .258
42)ـ التهذيب، ج 1، ص .114
43)ـ المراقبات، ص .260
44)ـ تحرير الوسيله، امام خمينى، ج 1، ص .98
45)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .302
46)ـ المراقبات، ص .256
47)ـ مفاتيح الجنان، ص .511
48)ـ مصباح المتهجد، ص 702؛ الغدير، ج 1، ص 284؛ المراقبات، ص .256
49)ـ مصباح المتهجد، ص 702؛ المراقبات، ص .256
50)ـ همان.
51)ـ همان.
52)ـ الغدير، ج 1، ص .287
53)ـ المراقبات، ص .255
54)ـ التهذيب، ج 3، ص .143
55)ـ الكافى، ج 4، ص .567
56)ـ الغدير، ج 1، ص 284؛ المراقبات، ص .255
57)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .302
58)ـ مصباح المتهجد، ص 702؛ المراقبات، ص .256
59)ـ همان، ص .255
60)ـ مصباح المتهجد، ص .702
61)ـ بحارالانوار، ج 97، ص .119
62)ـ الغدير، ج 1، ص .287
63)ـ مصباح المتهجد، ص 702؛ الغدير، ج 1، ص .284
منبع: مجله كوثر شماره 2
از طر يق پايگاه امام على عليه السلام
