اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
پيام جهان هستى
يكى از اذكار مهمى كه انسان را به خدا نزديك مىكند و در مسير حق ثابتقدم نگاه
مىدارد، صلوات بر پيامبر صلى الله عليه و آله و آل اوست.
درود و صلوات بر پيامبر صلى الله عليه و آله موجب علوّ درجات و ثواب براى
فرستندگان آن خواهد بود و ديگر اين كه فرستادن صلوات سبب مىشود نام و ياد
پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله براى هميشه زنده و جاويد بماند. به همين دليل
آفريدگار عالم هستى و تمام فرشتگانى كه تدبير اين جهان به فرمان حضرت حق بر
عهده آنها گذارده شده است، بر او درود مىفرستند. اكنون كه چنين است تمام
انسان‌ها بايد با اين پيام جهان هستى هماهنگ شوند و بر او درود بفرستند:
«اِنَّ اللهَ وَ ملائكَتَهُ يُصَلُّونَ على النّبىَّ يا ايّها الّذين آمنُوا
صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلَّمُوا تسليماً» (1)؛ خدا و فرشتگان بر پيامبر درود
مىفرستند؛ اى كسانى كه ايمان آوردهايد، بر او درود فرستيد و سلام گوييد و
كاملاً تسليم (فرمان او) باشيد.»
پيامبر صلى الله عليه و آله، گوهر گرانقدر در عالم
آفرينش است و اگر به لطف الهى در دسترس انسان‌ها قرار گرفته، نبايد ارزانش
بشمارند و ارج و مقام او را در پيشگاه پروردگار و نزد فرشتگان فراموش كنند. او
انسانى است كه از ميان انسان‌ها برخاسته، ولى نه يك انسان عادى، بلكه انسانى كه
يك جهان در وجودش خلاصه شده است.(2)
ابوحمزه ثمالى از يكى از ياران پيامبرصلى الله عليه و آله به نام "كعب ابن
عجوه" چنين نقل مىكند:
هنگامى كه آيه 56 سوره احزاب نازل شد، عرض كرديم "يا رسول الله! سلام بر تو را
مىدانيم، ولى صلوات بر تو چگونه است؟" فرمود، بگوييد:
«خدايا! صلوات و بركات خود را بر محمد عليه السلام و آل محمد عليهم السلام قرار
بده همچنان كه بر ابراهيم و آل ابراهيم(ع) قرار دادى. همانا تو ستوده و
بخشندهاى و بر محمد صلى الله عليه و آله و آل محمد عليهم السلام بركت ببخش
چنان كه بر ابراهيم عليه السلام و آل ابراهيم بخشيدى كه تو ستوده و بزرگوارى.»
(3)
رسول خدا فرمودند: «اِنَّ اولىَ النّاسَ بى يَوْمَ القيامةِ أَكْثَرُهُمْ
عَلىَّ صَلاةً»؛ سزاوارترين مردم در روز قيامت به من آن كسى است كه بيشتر بر من
درود فرستد.»
كيفيت صلوات
درباره كيفيت صلوات بر پيامبر صلى الله عليه و آله، در روايات بىشمارى كه از
طرق اهل سنت و اهل‌بيت عليهم‌السلام رسيده، صريحاً آمده است كه «آل محمد» را
به هنگام صلوات بر «محمد» بايد افزود در غير اين صورت صلوات ابتر و ناتمام
خواهد بود. پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله فرمودند: بر من درود ناقص نفرستيد.
گفتند: اى رسول خدا! درود ناقص چيست؟ حضرت فرمودند: اين كه بگوييد: اللّهُمَّ
صَلّ على محمّدٍ.
بلكه بگوييد: اللّهُمَّ صَلَّ على محمّدٍ وَ آلِ محمّدٍ.(4)
امام صادق عليه السلام نقل مىكند كه روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله از
اميرالمؤمنين عليه السلام پرسيدند: آيا نمىخواهى مژدهاى به تو بدهم؟ آن حضرت
جواب داد: چرا، پدر و مادرم فداى تو كه هميشه مژده دهنده به همه خيرها هستى.
پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله فرمود: چند لحظه پيش جبرئيل عليه السلام چيز
عجيبى به من گفت: اميرالمؤمنين عليه السلام پرسيد: چه گفت: اى رسول خدا!،
پيامبر صلى الله عليه و آله جواب دادند: جبرئيل عليه‌السلام به من گفت: اگر
شخصى بر من صلوات بفرستد و پس از آن بر اهل‌بيت من نيز صلوات فرستد، درهاى
آسمان براى او گشوده شده و فرشتگان هفتاد صلوات براى او مىفرستند و اين عمل
باعث ريختن گناهان مىشود. آنگاه همانگونه كه برگ از درخت مىريزد، گناهان نيز
از او مىريزند و خداوند متعال مىفرمايد: خواسته تو را اجابت نمودم و كامروا و
سعادتمند هستى. آنگاه خطاب به فرشتگان مىفرمايد: فرشتگانم! شما هفتاد صلوات بر
او مىفرستيد و من هفتصد صلوات. پيامبر اضافه كرد: اما هنگامى كه بر من صلوات
مىفرستد، پس از آن بر اهلبيتم صلوات نفرستد، بين آن صلوات و آسمان، هفتاد
حجاب است و خداى بزرگ مىفرمايد:
خواسته تو را نپذيرفتم و سعادتمند و كامروا نگشتى. فرشتگانم! دعاى او را بالا
نبريد مگر زمانى كه عترت پيامبر صلى الله عليه و آله را به صلوات بر پيامبر صلى
الله عليه و آله ملحق سازد و همچنان اين دعا بالا نمىرود تا زمانى كه عترت من
در صلوات به من ملحق شوند.(5)
زمان و مكان صلوات
صلوات بر پيامبر صلى الله عليه و آله محدوديت زمانى و مكانى ندارد اما در
احاديث و روايات تأكيد شده است كه مناسبترين زمان براى درود و صلوات بر پيامبر
صلى الله عليه و آله روز جمعه و شب جمعه است. پيامبر صلىالله عليه و آله
فرمودند:
«اذا كانَ يَوْمُ الجُمُعَةِ وَ لَيْلَةُ الجُمُعَةِ فَاَكْثِروُا الصَّلاةَ
عَلىَّ»(6)؛ چون روز جمعه و شب جمعه شود، بسيار بر من صلوات و درود بفرستيد.
همچنين در روايات سخت تأكيد شده است كه در هر روز جمعه بر محمد و اهل‌بيت او
هزار مرتبه صلوات بفرستيد و در روزهاى ديگر صد مرتبه(7) و نيز امام محمد
باقرعليه السلام فرمود:
«ما مِنْ شَىءٍ يُعْبَدُ اللهُ بِهِ يَوْمَ الجُمُعَةِ اَحَبُّ اِلىَّ مِنَ
الصّلاةِ عَلى مُحمّدٍ وَ آلِ محمّدٍ»(8)؛ هيچ عبادتى در روز جمعه نزد من
محبوبتر از صلوات بر محمد و آل محمد عليهم السلام نيست.
همچنين در احاديث و روايات تأكيد شده است كه در تمام مكانها (جز موارد محدود)
زبان مىتواند به ذكر صلوات مشغول باشد. باز پيامبر صلى الله عليه و آله در اين
زمينه فرمودهاند:
«حيثُما كُنْتُمْ فَصَلُّوا عَلىَّ فَاِنَّ صلاتَكُمْ تَبْلُغُنى»(9)؛ هر كجا
باشيد بر من صلوات بفرستيد؛ زيرا صلوات شما در هر مكانى به من مىرسد.
مهمترين زمانها و مكان‌هايى كه به فرستادن صلوات در آنها تأكيده شده به شرح
زير است:
1. در هر مكانى كه نام پيامبر صلى الله عليه و آله ذكر شود.
2. در ابتداى هر كلامى كه داراى قدر و ارزش است؛ مثل خطبهها، سخنرانىها و...
كه بهتر است با صلوات آغاز شود.
3. در ابتدا و انتهاى وضو.
4. هنگام ورود يا عبور از كنار مسجد.
5. در تعقيب نمازها، مخصوصاً نمازهاى صبح و مغرب.
6. قبل و بعد از دعا.
7. در خطبههاى نماز جمعه، عيدين و روز عيد غدير.
8. در هر شبانهروز.
9. در ماه مبارك رجب، مخصوصاً روز عيد مبعث.
10. در ماههاى شعبان و رمضان.
11. هنگام بوييدن گل و ريحان.
12. بعد از عطسه كردن خود يا ديگرى.
13. هنگام ذكر و به يادآوردن نام خداوند.
14. هنگام اراده سفر.
15. هنگام سوارشدن بر مركب.
16. هنگام طى مسيرى كه به صورت سرازيرى است.
17. بعد از گفتن «اللّهم لبيك» در احرام حج.
18. هنگام داخل شدن در مسجدالحرام.
19. هنگام استلام حجر اسماعيل.
20. هنگام انجام طواف و سعى بين صفا و مروه.
21. هنگام وداع در ميان ركن و باب در روز عرفه.
22. هنگام وقوف در مشعر.
23. هنگام ذكر و به يادآوردن نام خداوند متعال.
24. هنگام ذبح قربانى و بريدن سر حيوانات.
25. هنگام طى مسافت راه مدينه.
26. هنگام مشاهده مدينه منوّره و حرم رسول خدا صلى الله عليه و آله.
27. هنگام توجه به قبر مقدس رسول خدا در بين قبر و منبر.
28. در ابتداى درس حديث.
29. در ابتداى موعظه، هدايت و راهنمايى ديگران.
30. هنگام برخاستن از مجلس.
31. هنگام مصافحه با برادر مسلمان.
پىنوشتها:
1- احزاب، 56.
2- تفسير نمونه، ج17، ص 418.
3- آثارالصادقين، آيتالله احسانبخش، ج11، ص210.
4- نقل روايت از مرحوم فيضالإسلام در ترجمه صحيفه سجاديه.
5- ثواب الاعمال، شيخ صدوق، ص377.
6- آثارالصادقين، ج11، ص211.
7- اصول كافى، كلينى، ج3، ص416.
8- همان، ص213.
9- كنزالعمال، ج1، ص 489.
منبع:
مكتب اسلام، شماره 6، 1382
