بسم الله الرحمن الرحيم
رژيم منحط پهلوى ، از حربه هاى گوناگونى براى خام ساختن جامعه و به ويژه نابودى
استعدادهاى قشر جوان ، و به بيراهه كشاندن فكر و فعاليت آنان ، سود مى جست . و
بى ترديد يكى از حربه هاى موثر و خطرناك او دخالت در ساعات فراغت افراد جامعه و
تعيين روشهاى بدلى و مخرب تفريح بود، تا در عين سرگرم ماندن و تخدير شدن قشرها؛
جامعه هر بيشتر در فساد و تباهى غرق شود و از ايمان و اعتقاد به دور ماند؛ بدين
گمان كه چون چنين شود رژيم و اربابانش تحصيل استعمار خويش و غارت بى امان هستى
كشور با هيچ مانعى روبرو نمى شود. و براستى جامعه را به سراشيب چنين سقوط قطعى
برده بودند، و اگر دست تواناى خداى جهان و دل بيدار و خداپرست رهبران بزرگ
مذهبى و به ويژه هشيارى . مبارزه بى امان رهبر عاليقدر و زعيم بزرگوار نائب
الامام خمينى نبود، شايد هنوز هم طاغوت پهلوى در كشور مسلط مى ماند و شايد هم
هنوز براى همه چيز اين ملت ، سازمان سياى امريكا تصميم مى گرفت ، و شايد ساليان
طولانى ترى را در ظلمات ظلم و استعمار سپرى مى ساختيم .
نياز به تفريح
از مسائل مهم زندگى ، تفريح است . نياز به تفريح طبيعى و فطرى است و
بايد در تمام دوران عمر برآورده شود و برآورده شدن آن براى مردم لذت بخش و نشاط
آور است . هر چه كارها و فعاليتهاى اجتماعى ، تلاشهاى تحصيلى بيشتر باشد،
احتياج به تفريح شديدتر احساس مى شود. كه آدمى نيروى تازه همراه با نشاطى نوين
به دست مى آورد و آمادگى بيشترى براى كار و فعاليت به دست مى آورد. بى توجهى به
اين مسئله مهم و حياتى ، خطرات زيادى را به همراه خواهد آورد زيرا اگر وسائل
تفريح سالم به قدر احتياج در دسترس مردم نباشد، اكثر مردم به نام تفريح با بى
بند و بارى خود را مشغول مى كنند و به راههاى زيانبار: چون الكل و مواد مخدر
كشانده مى شوند.
تفريح از نظر اسلام
اسلام در مقام پاسخگويى به تمام نيازهاى روحى و جسمى بشر، در اين زمينه
نيز دستورهايى داده است . امام رضا عليه السلام مى فرمايد:از لذتهاى دنيا، براى
خود سهمى برگزينيد، و خواسته هاى مشروع خود را بر آوريد تا آنجا كه به مردانگى
و شخصيت شما، ضربه اى نزند و از اسراف و تندروى به دور باشيد و با اين كار براى
كارهاى دنيا كمك بگيريد. (1) غريزه نياز به تفريح ، اگر آزاد و كنترل نشده
باشد؛ به طور حتم زيانهايى را به دنبال خواهد داشت . لذا آن گرامى شرايطى را
تذكر مى دهد: همچون منافى بودن با مردانگى و اجتناب از زياده روى تا مردم
تفريحات سالم را از ناسالم بازشناسند و راه غلط را نپويند. اميرالمومنين عليه
السلام نيز تفريح را كى از وظايف روزانه مردم با ايمان مى داند: و مى فرمايد:
شبانه روز افراد مومن بايد سه قسمت باشد: قسمتى براى راز و نياز با پروردگار و
قسمتى براى اصلاح امر معاش و تامين زندگى و بخشى براى بهره بردارى از چيزهاى
حلال و نيكو. (2)
تفريح سالم و ناسالم
گفتيم : تفريح از نيازهاى طبيعى آدمى است ؛ ولى اين احتياج را، بايد از
مجراى صحيح برآورد. براى اين منظور ابتدا بايد تفريح سالم را از ناسالم تشخيص
دهيم تا لحظه اى تفريح را در مسير شكست و بدبختى ، صرف نكنيم . اصولا تفريح
بايد يك وسيله براى تقويت قواى روحى و جسمى باشد؛ ونيز موجب نشاط روان و عاملى
براى جلوگيرى از فحشا گردد؛ و تفريح هايى كه اين دو اثر را ندارند، بلكه هم
موجب اختلالات روانى وهم باعث ترويج فحشا و جنايات مى باشد، بايد دورى كرد. پس
تفريح نه تنها جنبه سرگرمى دارد، بلكه عاملى است براى تامين سلامتى جسمى و
روانى ، فردى و اجتماعى و هر سرگرمى كه فاقد اين اثر باشد نمى توان بر آن نام
تفريح گذاشت .
لزوم ايجاد وسايل تفريح
جامعه امروز به وسايل تفريح نياز دارد. بديهى است تنها شناخت تفريح سالم
از ناسالم ، نمى تواند اجتماع آلوده ما را اصلاح كند، ما پس از آن كه راه صحيح
سرگرمى را از راه خطرناك آن تشخيص داديم ، بايد بگوشيم وسايلى را كه موجب تفريح
سالم است ، آماده سازيم . اگر افراد اجتماع از وسايل سرگرمى سالم و بى خطر
برخوردار و به ضرر و عواقب زيانبار و خطرناك آشنا باشند، با دست خود گور خود را
نمى كنند، و از خطر اخلاقى و روانى محفوظ مى مانند. بيشترين مردم چنانند: با
اينكه مى دانند و مى بينند راه پر خطرى را مى پيمايند؛ و هر لحظه با شكست هاى
اخلاقى روبرو هستند و خود را باز نمى دارند. اينگونه افراد بايد هميشه از
دسترسى به عوامل خطر دور باشند و راه كاميابى از وسايل صحيح و اساسى را به
رويشان گشود.
اشتباه بزرگ جامعه !
با نهايت تاسف بايد اعتراف كنيم ، دستهاى مرموزى كه وسايل تفريح ناسالم
را در مقابل تفريحات سالم ترويج مى دهند، بسيار است ؛ به گونه اى كه جامعه را
قهرا به سوى تفريحات غلط و خطرناك مى كشاند. اجتماع ما قبل از انقلاب عظيم
اسلامى ، در بهره بردارى از ساعتهاى فراغت ، همچون ساير آداب و رفتار خود، از
غرب پيروى مى كرد و حتى تا حدودى ، هنوز نيز؛ در صورتيكه جهان غرب در اين زمينه
هم بيراهه رفته است وهم در منجلاب فساد و گناه دست و پا مى زند. زيرا نمى داند
اوقات تفريح را چگونه بگذراند و مهمتر: آنقدر وسايل تفريح ناسالم در اختيار
دارد، كه بدونه مجال انديشه ، بى اراده به سوى آن روان است . اجتماع ما
بدبختانه هر روز براى غرب زدگى ، بيشتر آماده مى شد، به خود ميباليد كه چون
غربيان است ، و مانند كسيكه محكمترين برهان را در اختيار دارد در جواب مى
گفتند: غرب چنين كرده است ما نيز مى كنيم !!
اگر قدرت فكر و انديشه را به كار مى انداختند در مى
يافتند كه اينگونه سرگرمى ها نتيجه معكوس دارد؛ به جاى استراحت اعصاب و روان ،
ناراحتى پديد مى آورد، و به جاى جلوگيرى از مفاسد بر آنها مى افزايد، و خود
عامل ازدياد جنايات و فساد اخلاقى است . اگر جامعه ما مى انديشيد چون گله اى بى
چوپان ، بدون اراده و توجه به نتايج اينگونه تفريحات ، به سوى مراكزى كه نام
فريبنده تفريح دارند هجوم نمى برد و گوهر گرانبهاى وقت خويش را رايگان از كف
نمى داد. على عليه السلام مى فرمايد: در لذتى كه پشيمانى آورد، و در شهوت و
ميلى كه دردى را به دنبال آورد؛ خيرى نيست . (3) اگر اجتماع خواهان نيكروزى است
، بايد به اين گفته توجه كند، و دور انديش باشد و عواقب كارها را بسنجد. شهوتها
و لذتهاى زودگذر را از دريچه عواقب و نتايجش مطالعه كند، و پايان تفريحات
ناسالم و شهوترانيهاى نابجا را در نظر بگيرد، و از آن دورى كند. على عليه
السلام مى فرمايد: در شگفتم از كسى كه عواقب بد لذتها را مى شناسد؛ چگونه راه
عفت و پاكدامنى را نمى پويد...؟! (4) اينك هنگام آن رسيده است كه ، به پاره اى
از تفريحات سالم اشارتى بكنيم :
تفريحات سالم
دانشمندان بزرگ و روانشناسان ، براى ارضاى غريزه تفريحات نهايت اهميت را
قائل شده و يادآوريهاى سودمند كرده اند. آيين پاك اسلام هم ، روشن بينانه ، به
اين موضوع نگريسته و مردم را به سوى تفريحات سالم رهبرى كرده است ؛ و از
تفريحات و سرگرمى هاى خطرناك برحذر داشته است . ذيلا به بيان بعضى از اين
راهنمايى هاى مفيد مى پردازيم و پيشاپيش به نسل جوان سفارش مى كنيم : بكوشند
وسايل تفريح را از نوعى انتخاب كنند كه باعث رشد و ترقى روحى معنوى آنان باشد،
و به اولياى آنان نيز يادآور مى شويم : وسايلى كه مايه ركود فكرى آنان مى شود
را را در اختيار آنان نگذارند، زيرا موجب ركود فكرى و عقل مى گردد. اگر شما
عادت كنيد خود را با تفريحات و سرگرمى هاى مصنوعى كه احتياجى به كار انداختن
قواى بدنى و جسمى شما ندارد، مشغول سازيد، نتيجه اين خواهد بود كه رفته رفته
ذوق و نيروى فكرى شما ضعيف مى شود و از بين مى رود. (5)
مطالعه و رشد فكرى
مطالعه و كتاب خواندن از تفريحاتى است كه در رشد فكرى و روحى مردم فوق
العاده موثر است و اگر با ذوق و اشتياق همراه باشد، لذت بخش و نشاطانگيز است .
على عليه السلام مى فرمايد: با مطالب حكيمانه نوين و شگفت جانهاى خود را نشاط
دهيد، زيرا روان هم مانند بدن خسته مى شود. (6) گفتار حكيمانه كه از راه و يا
نشست و برخواست با دانشمندان به دست مى آيد؛ به روح نشاط مى بخشد و نيروى فكر
را زياد مى كند.جوانان بايد مقدارى از اوقات فراغت را به مطالعه مفيد اختصاص
دهند؛ و اگر در آغاز كار، انس و علاقه اى نداشته باشند، تكرار و تمرين ، و
انتخاب كتابهاى سودمند مى تواند آنها را علاقمند سازد. ما اگر بتوانيم نسل جوان
را به مطالعه عادت دهيم ، گامى بزرگ در جهت پيشرفت فكرى آنها برداشته ايم ، و
در برابر انحراف و فسادشان سدى محكم و بلند قرار داده ايم . اصولا عادت نداشتن
به مطالعه باعث نى شود ساعتهاى فراغت جوانان به انجام تفريحات غلط مى گذرد.
كارگران نيز كه با كارهاى يكنواخت و خسته كننده سر كار دارند، مى توانند با
مطالعه ، سرگرمى آموزنده اى داشته باشند، تا در بيرون از محيط كار، باعث به كار
افتادن هوش آنان شود و بسيارى از مطالب علمى و مذهبى را بياموزند.
مسافرت
مسافرت نيز يكى از تفريحات سالم و لذت بخش است كه در سلامت جسم و روان
موثر است . اسلام نيز مسلمانان را به اين تفريح صحيح و سالن فراخوانده است .
اما بايد توجه داشت اسلام هر نوع سير و گردشى را امضاء نمى كند بلكه فقط آن قسم
را مى پذيرد كه همراه با يك هدف انسانى باشد؛ هدفى كه براى فرد يا جامعه نفعى
داشته باشد. پيغمبر اسلام (ص ) مى فرمايد: سفر كنيد، تا سالم و تندرست باشيد.
(7) قرآن كريم در بيش از 10 آيه مردم را به سير و گردش در زمين فرمان داده است
تا با وضع و حال مردم قرنها گذشته آشنا شوند و علل انحراف و انحلال آنان را
دريابند، و با دلهايى زنده و بيدار و گوشهايى شنوا زندگى كنند. مى فرمايد: چرا
مردم سير نكرده اند تا دلهايى داشته باشند كه با آنها بفهمند يا گوشهايى كه
بدان بشنوند... (8) يعنى سير و گردش بايد براى پيدا كردن دلى بيدار، و به منظور
تقويت روحى ، پندآموز باشد. آنان كه براى رفع خستگى كار، و تجديد نيروى در ايام
بيكارى به سفر ميروند؛ هم تفريح مسرت بخش انجام داده اند و هم به يكى از عوامل
تندرستى دست يافته اند زيرا: ... امروز از نظر پزشكى ثابت شده است كه زندگى ،
كار و خوراك يكنواخت براى شخص ضرر دارد و اعضاء زودتر فرسوده و ناتوان مى شود
پس تغيير زندگى بايد جز برنامه بهداشتى قرار گيرد... (9) اما، مسافرت كه به
منظور هوسرانى و عياشى است و به جاى بيدار دلى و شنوايى گوش ، با كوفتگى اعصاب
و خستگى فكر و جسم همراه است ؛ نمى توان تفريح سالم نااميد و اسلام هم شديدا از
آنها جلوگيرى كرده است . مسافرت اگر صحيح ، و با هدفى مشروع ، انجام بايد؛ يكى
از عوامل پيشرفت اخلاقى و صنعتى جامعه محسوب مى شود، و بدين وسيله ترقى و رشد
ملت افزوده مى شود. راستى ، امروز مردم با رفاه و آسايش بيشترى سفر مى كنند،
همه جا مى روند و به ممالك مترقى سر ميزنند؛ اگر، از آنچه مى بينيد و مى شنويد
عبرت بگيريد، موجبات پيشرفتهاى علمى را فراهم مى سازيد. اما متاسفانه مردم در
بيشتر گردشها به جاى اينكه از پيشرفتهاى علمى ديگران بهره گيرند، هوسرانى و
عياشى ، طرح جديد مدها و جز آن را به ارمغان مى آورند.
ورزش
ورزش نيز از تفريحات سالم و سودمند است . اهميت ورزش در اين است كه بدن
را نيرومند ميسازد و روح را اراده مى بخشد. ناگفته پيداست كه ؛ جوانانى مى
توانند در ميدانهاى مبارزه و دفاع بايستند و نبرد كنند، كه علاوه بر ايمان و
هدف ، بدنى نيرومند داشته باشند. مردان ضعيف و ناتوان نه تنها در ميدان نبرد
كارى انجام نمى دهند؛ در ميدان زندگى هم شكست مى خورند.البته بايد به ورزشهايى
پرداخت كه با اصول اخلاقى و انسانى ناسازگار نباشد.
تيراندازى
تير اندازى براى مسلمانان ضرورت دارد تا در مبارزه با دشمنان و دفاع از
حريم قرآن و انسانيت آمادگى داشته باشند. پيغمبر اسلام در ذيل آيه : و اعدوالهم
ما استطعتم من قوه .. (10) يعنى :آنچه مى توانيد براى مبارزه با دشمنان نيرو
فراهم كنيد...؛ تير اندازى را از نيروها محسوب فرموده است . (11) امام صادق
عليه السلام شخصا در مسابقه تيراندازى حاضر مى شد. امام صادق عليه السلام به
هشام بن عبدالملك فرمود: من در جوانى به تيراندازى مى پرداختم و بعد از دوران
جوانى رها كردم .
اسب دوانى
اسب دوانى هم ، در اسلام اهميت زيادى دارد؛ و پيشواى بزرگ مسلمانان ،
پيامبر اسلام (ص ) خود در مسابقه اسب دوانى شركت مى كرد، مسلمانان را به اين
ورزش تشويق مى كرد و جوايزى را به برندگان اختصاص مى داد. (12) يكروز، دشمنان ،
به مال مسلمين در مدينه حمله كرد؛ رسول اكرم ، با عده اى از اصحاب سوار بر
اسبها شدند و به تعقيب آنان شتافتند ولى هر چه رفتند بدآنها نرسيدند. ابوقتاده
به پيامبر عرض كرد: اكنون كه دشمن رفته است اجازه بدهيد با هم مسابقه بدهيم .
رسول گرامى پذيرفت و از همه آنها برنده شد. (13) مسلمانان براى آمادگى جنگى با
كافران به اسب دوانى و تيمار اسبان اهميت زيادى مى دادند و در تربيت آنان مى
كوشيدند، زيرا در قرآن آمده است و اعدو الهم ما استطعتم من قوه و من رباط الخيل
... (14) آنان را بدين كار فرمان داده است . و طبق صريح آيه موظف بودند در
برابر دشمنان اسلام ، هر چه مى توانند نيروى جنگى و اسبان فراهم آورند؛ و اسب
دوانى در اين آمادگى خيلى موثر است . كه در فقه اسلام بابى را به نام مسابقه و
تير اندازى گشوده است ؛ و كارشناسان فقه در پيرامون ارزش و شرايط آن يادآوريهاى
لازم را به دست داده اند.
شنا
شنا تفريح خوب و سودمندى است ؛ كه در تقويت اعضاء موثر مى باشد. پيامبر
عزيز اسلام (ص ) مى فرمايد: به فرزندانتان شنا و تيراندازى بياموزيد (15) شنا
به هنگام عبور از دريا و رخ دادن جنگ و خطر و نجات دادن غريق و غير آن سودمند
است . رسول گرامى اسلام (ص )فرمود: خدا رحمت كند پدر و مادرى را كه فرزند خود
را به نيكى و صلاحيت اخلاقى كمك كند. (16) اگر مركزى شايسته براى تفريح سالم
وجود نداشته باشد بايد پدران و مادران عزيز تا اندازه توانايى و حدود امكانات
وسائل تفريح را در خانه خويش فراهم كنند، تا به عوامل فساد و آلودگى دچار
نشوند. و چه بسا كه مردم خيرخواه مركزى براى تفريح جوانان عزيز كشور به وجود
آورند؛ كه علاوه بر اينكه به نياز طبيعى آنان از نظر تفريح پاسخ گويد، مطالب
اخلاقى و تربيتى را نيز به آنان تعليم داده شود و از هر گونه آلودگى و فساد در
امان باشند.
پىنوشتها
1- اياك و الغضب ، فاوله جنون و آخره ندم
غررالحكم چاپ نجف ص 75
2- غريزه خويشتن خواهى يا حفظ و نگهبانى از خويش
3- روانشناسى پرورشى : تاءليف دكتر على اكبر سياسى ص 213
4- روانشناسى براى زيستن دكتر مهدى جلالى - ص 281
5- الاشد على الفجار من حريق النار نهج البلاغه فيض الاسلام رساله 38 ص 943
6- غررالحكم چاپ نجف ص 96
7-وسائل ج 11 ص 287-288
8- نهج البلاغه فيض الاسلام ص 1275
9-مستدرك ج 2 ص 286
10-وسائل ج 11 ص 223
11-وسائل ج 11 ص 288
12-مجمع البحرين ماده عقل
13-وسائل ج 11 ص 286
14-سفينه البحار ج 1 ص 412
15-سفينه البحار ج 1 ص 686
16- سوره شورى آيه 37
17- سوره آل عمران آيه 134
18- روانشناسى براى زيستن ص 296
19- روانشناسى پرورشى ص 216
20- محجه البيضاء ج 3 ص 179
21- وسائل ج 11 ص 291
منبع: پايگاه
غدير
