اين نوشتار
مهمترين سرفصلهاى مبارزات امام خمينى - قدس سره - و قيام اسلامى حاصل
از آن را تا مقطع ارتحال امام در بردارد.
تا سال 1963 نام آيت الله روح الله خمينى به عنوان يك مخالف
برجسته رژيم شاه بر سر زبانها افتاده بود. جلسات درس ايشان در قم،
انبوه دانشجويان را كه مجذوب انتقادهايش از رژيم شاه مى شدند، جلب مى
كرد. در مارس 1963 (اسفند 1342) فيضيه قم در سالگرد شهادت (امام) جعفر
صادق (ع) ، امام ششم مورد حمله نيروهاى ساواك و چتربازان قرار گرفت و
عده اى از دانشجويان كشته و آيتالله خمينى توقيف شد. وى پس از يك
بازداشت كوتاه آزاد شد و به انتقاد از كنترل امريكا بر ايران ادامه
داد.
امام بار ديگر در سالگرد شهادت امام حسين (ع)
بازداشت شد. وقتى
اين خبر به مردمى كه در خيابانها براى امام حسين (ع) عزادارى مى كردند،
رسيد، تظاهراتى براى آزادى وى در تهران، اصفهان، مشهد، شيراز و كاشان
برگزار شد.
نيروهاى امنيتى به 15هزار نفر شليك كردند. امام خمينى تا
ماه اوت زندانى شد. وى پس از آزادى به پيروانش گفت انتخابات اكتبر را
تحريم كنند و دوباره توقيف شد.
70 - 1964: آيتالله خمينى در مه 1964 (خرداد1343) از زندان
آزاد شد. در اكتبر، مجلس با تصويب لايحه
اى به مشاوران نظامى آمريكايى مصونيت ديپلماتيك داد و راى به پذيرفتن يك وام 200
ميليون دلارى امريكا براى خريد تجهيزات نظامى داد. امام خمينى با صدور
اعلاميه اى به اين اقدامات مجلس حمله كرد و كمى بعد به تركيه تبعيد شد
كه در سال 1965 از آنجا به عراق رفت.
طى سيزده سال بعد، شهر مقدس نجف خانه وى بود و در آنجا خود
را به عنوان يك شخصيت مذهبى برجسته تثبيت كرد. انتقادهاى او از رژيم
پهلوى مخفيانه در ايران انتشار مىيافت و پيامهايش براى مسلمانان جهان
در مراسم حج در مكه پخش مى شد.
انتقادهاى او از سياستهاى دولت ايران، اساسى بود. اصلاحات
ارضى فاجعه از آب در آمد، باغهاى ميوه، مراتع، چراگاهها و كشاورزى
مكانيزه را از قانون اصلاحات ارضى معاف كرده بودند و به مالكان بزرگ
فرصت داده شده بود املاك خود را به طور غيرقانونى به اقوام خويش انتقاد
دهند يا با تبديل وضعيت آنها را در گروه زمينهاى معاف از تقسيم قرار
دهند. فقط 9 درصد كشاورزان ايران صاحب زمين شدند، و دولتحتى به همين
عده هم براى افزايش توليد كمك نكرد.
گندم و ساير مواد غذايى از خارج وارد مىشد، اما به كشاورز
ايرانى كمك نمى شد. سيل مهاجرت روستاييان بيكار و بى زمين به نسبت 8
درصد در سال، در جستجوى كار به شهرها روان شد. استفاده از درآمدهاى
نفت، ثروتى بىحساب به ثروتمندان داد و اين در شرايطى بود كه اكثريت
عظيم مردم با فشار روزگار مىگذراندند و نارضايتيها افزايش يافت. در
اين حال، پس از شكست اعراب در جنگ سال 1967 از اسرائيل و آمريكا، آيت الله خمينى براى احتمال آغاز تلاش مشترك عليه
اسرائيل با آيت الله باقر صدر به مشورت پرداخت.
77-1970: با افزايش شديد قيمت نفتشاه اعلام كرد كه ايران
به زودى يكى از پنج قدرت بزرگ جهان خواهد شد! او و واقعيت كمبود مواد
غذايى، راه بنديهاى شديد و زيادى جمعيت در تهران را ناديده مىگرفت،
جهان غرب دلارهاى نفتى شاه را به اسلحه تبديل مى كرد، به طورى كه ايران
بيش از انگليس، تانكهاى "چيفتن" انگليسى داشت و امريكا هواپيماهاى جنگى
خود را قبل از اين كه به خط توليد بيفتد يا كارساز بودن آنها تاييد
شود، به شاه مى فروخت. فروشندگان تسليحات امريكا داراى موقعيت مهم در
اقتصاد ايران بودند، سيمان و مصالح ساختمانى صرف ساختن پايگاههاى نظامى
مى شد و براى ساختن خانه، مردم با كمبود مصالح روبرو بودند. نفت،
بانكدارى و تسليحات ايران به شدت تحت كنترل امريكا بود، تاجگذارى در
سال 1971 (1350) و مراسم پر خرج براى خيالپردازيهاى شاه در زمينه اثبات
اين قضيه كه تاريخ شاهنشاهى ايران به 2500 سال پيش برمى گردد، شكاف
عظيم بين فقير و غنى را در ايران علنى تر كرد. آيت الله خمينى از اين
اقدامات به شدت انتقاد مى كرد.
سركوب هرگونه آزادى بيان، مطبوعات و حتى
مخالفت بالقوه به
تمركز مخالفان در خارج از كشور منجر شد. توزيع پيامهاى آيت الله خمينى
به شكل نوار كاست، اين مخالفان را تشويق مى كرد. امام خمينى از علما در
ايران خواست خفقان
سياسى و برباد دادن منابع ايران را محكوم كنند. شاه وقتى در 1977 براى
ديدار با كارتر به واشنگتن رفتبا تظاهرات خصومت آميز عظيمى مواجه شد.
در ايران زنان دانشجو مجددا شروع به استفاده از حجاب كردند و يك مخالفت
مذهبى شروع به خودنمايى كرد. در اكتبر 1977 (1356) ماموران ساواك (آقا)
مصطفى پسر امام خمينى را به شهادت رساندند.
سال 1978: در ژانويه به تحريك شاه، مقاله اى در روزنامه
اطلاعات انتشار يافت كه در آن به شدت به آيت الله خمينى حمله شده بود.
روز بعد طلبه ها در قم يك اعتراض مسالمت آميز ترتيب دادند و
اقدام به تحصن كردند، ماموران امنيتى با خشونت واكنش نشان دادند و عده
اى را شهيد كردند. تظاهرات به سراسر كشور انتشار يافت. آيت الله خمينى
از مردم خواستبراى سرنگونى شاهنشاهى به سود يك دولت اسلامى مبارزه
كنند.
در هر يك از مراسم چهلم شهدا، عده بيشترى به وسيله ماموران
امنيتى شهيد مى شدند. مردم در تظاهرات خود در مقابل سربازان مسلح
خواستار بازگشت آيت الله خمينى شدند.
سپتامبر: شاه به اين اميد كه نداشتن يك پايگاه موجب نابودى
قدرت رهبرى امام خمينى خواهد شد از عراق خواست آيت الله را اخراج كند.
آيت الله خمينى گفت آماده است به كشورى برود كه تحت نفوذ شاه نباشد، اما هيچ دولتى
پيشنهاد پذيرفتن و تضمين ادامه فعاليت وى را نداد.
اكتبر: امام خمينى وارد "نوفل لوشاتو" در نزديكى پاريس شد.
سپتامبر: در پايان ماه رمضان يك تظاهرات اعتراض آميز عظيم
منجر به اعلام حكومت نظامى در ايران شد. صبح روز بعد وقتى مردم بى خبر
از اعلام حكومت نظامى در ميدان ژاله اجتماع كردند، نيروهاى امنيتى به
روى آنها شليك كردند و هزاران نفر را كشتند. يك ملت وحشتزده عليه شاه
قيام كرد و اعتصابها، بازارها، مدارس، دانشگاه ها، ادارات، كارخانه ها و
حوزه هاى نفت را به تعطيل كشاند و اقوام و
دوستان ثروتمند شاه، طى سه ماه با 5/1 ميليارد دلار به غرب گريختند.
آيت الله خمينى از پاريس پيامهاى خود را براى پخش به ايران
مى فرستاد.
10و11 دسامبر (9و10 محرم) : تقريبا چهار ميليون نفر به
خيابانها آمدند و خواستار تشكيل يك دولت اسلامى تحت رهبرى امام خمينى
شدند. هزاران نفر از تظاهر كنندگان غير مسلح كشته شدند. بازداشتشدگان
شكنجه مىشدند، و مجروحان را در تختهاى بيمارستانها قتل عام مى كردند.
فشار تحمل ناپذير و بى پايان افكار عمومى، امريكا را وادار كرد تا شاه
را تشويق به انتخاب يك نخست وزير (شاپور بختيار) براى خنثى كردن نفوذ
امام خمينى كند.
16 ژانويه 1979: شاه از ايران فرار كرد و به مصر رفت و يك
دولتبى قدرت و مردمى بپاخاسته را در خيابانها رها كرد.
اول فوريه: امام خمينى با استقبالى بى سابقه به ايران آمد.
امام دستور داد دولت موقت اسلامى تشكيل شود. پس از اين كه صدها نفر از
اعضاى نيروى هوايى از امام حمايت كردند، يك پادگان نظامى تهران ناگهان
مورد هجوم گارد شاهنشاهى قرار گرفت. انبوه مردم بى سلاح به تقاضاى كمك
نيروى هوايى پاسخ دادند و گارديها را مجبور به بازگشتبه
سربازخانههايشان كردند. با پذيرفتن رهبرى امام خمينى از طرف بيشتر
نيروهاى امنيتى، كليه پاسگاههاى پليس، زندانها، پايگاههاى ارتش و
ادارات دولتى به تصرف انقلابيان در آمد.
11 فوريه: سرانجام رژيم شاه سقوط كرد.
16 فوريه: چهار نفر از محافظان شاه سابق تيرباران شدند.
اول مارس: امام خمينى تشكيل دولت اسلامى را اعلام كرد.
اول آوريل: هويدا نخست وزير شاه اعدام شد.
5
ژوئيه: صنايع بزرگ خصوصى ملى شد.
پيروزى انقلاب
اسلامى
9
ژوئيه: امام به استثناى جنايتكاران و شكنجه گران، ديگران را عفو كرد.
23 اكتبر: شاه سابق در يك بيمارستان نيويورك بسترى شد.
4
نوامبر: دانشجويان ايرانى در نيويورك عليه حضور شاه مخلوع در امريكا
تظاهرات كردند.
سفارت آمريكا در تهران، معروف به
"لانه جاسوسى" به وسيله دانشجويان پيرو خط امام تصرف شد. آنها 52
امريكايى را مدت 444 روز در مقابل تحويل شاه و برگرداندن داراييهاى
دزديده شده ايران، گروگان نگه داشتند.
6
نوامبر: بازرگان از نخست وزيرى استعفا داد.
23 نوامبر: وزارت خارجه و اقتصاد، كليه بدهيهاى خارجى ايران
را "كان لم يكن" اعلم كرد.
4
دسامبر: به دنبال رفراندم، قانون اساسى تصويب شد.
15 دسامبر: شاه سابق پس از اين كه نتوانست به مكزيك برود، از امريكا عازم تبعيد در پاناما شد.
4
ژانويه 1980: "كورت والدهايم" دبيركل سازمان ملل به دنبال عدم
موافقت با تقاضايش براى ملاقات با گروگانهاى
امريكايى، ماموريتش را در ايران ناتمام گذاشت.
17 فوريه: دبيركل سازمان ملل تشكيل كميسيونى براى بررسى
فعاليتهاى شاه سابق را تكميل كرد.
10 مارس: يك سخنگوى خط امام گفت وقتى كميسيون سازمان ملل
نتايج بررسيهاى خود را انتشار داد و نشان داد
كه طرفدار ايران و درستكار است مى تواند به ايران برگردد و با گروگانها
ملاقات كند.
مارس، مه: اولين انتخابات مجلس.
23 مارس: شاه سابق درست 24 ساعت قبل از اين كه قرار بود،
ايران استرداد او را تقاضا كند، از پاناما به قاهره رفت.
9
آوريل: روابط ديپلماتيك امريكا با ايران قطع شد.
25 آوريل: حمله كوماندويى امريكا براى نجات گروگانها در يك
طوفان شن كستخورد. امام خمينى گفت اين ماموريت اقدامى احمقانه بود.
30 آوريل: مردان مسلح عرب، بيست ايرانى را در سفارت ايران
در لندن گروگان گرفتند.
5
مه: نيروهاى امنيتى انگليس به سفارت ايران در لندن حمله كردند و چهار
نفر از پنج مرد مسلح را كشتند.
11 مه: گور رضاخان پدر شاه سابق در نزديكى تهران ويران شد.
27 ژوئيه: شاه سابق در قاهره مرد.
11 اوت: محمد على رجايى نخست وزير شد.
22 سپتامبر: عراق على رغم تعهد اعلام شده اش به منشور
سازمان ملل و برخلاف عبارت اول ماده 33 منشور فوق كه به حل مسالمت آميز
اختلافات بين دولتها اشاره كرده است، به ايران حمله كرد.
24 سپتامبر: عراق به آبادان و خرمشهر حمله كرد و پالايشگاه
نفت آبادان را به آتش كشيد.
2
نوامبر: مجلس چهار شرط پيشنهادى امام را براى آزادى گروگانهاى امريكايى
تصويب كرد.
2
ژانويه 1981: در آخرين روز رياست جمهورى كارتر گروگانهاى امريكايى آزاد
شدند.
10 ژوئن: امام خمينى بنى صدر را از فرماندهى كل قوا خلع يد
كرد.
20 ژوئن: استيضاح بنى صدر آغاز شد.
21 ژوئن: بنى صدر از رياست جمهورى عزل شد.
28 ژوئن: 72 مقام برجسته كشور در انفجار دفتر حزب جمهورى
اسلامى در تهران شهيد شدند.
24 ژوئيه: محمدعلى رجايى به رياست جمهورى انتخاب شد.
29ژوئيه: بنى صدر به فرانسه فرار كرد.
30 اوت: انفجار بمب، محمدعلى رجايى و جواد باهنر نخست وزير
او را به شهادت رساند.
29 سپتامبر: چهار تن از فرماندهان نظامى ايران در سقوط
هواپيما كشته شدند.
اكتبر: آيت الله على خامنه اى به رياست جمهورى انتخاب شد و
ميرحسين موسوى را به نخست وزيرى منصوب كرد.
28 مارس 1982: ايران در شديدترين نبردهاى جنگ به پيروزيهاى
با ارزشى دستيافت.
24 مه: نيروهاى انقلابى وارد خرمشهر شدند. بيشتر قسمتهاى
ايران كه در مراحل اوليه جنگ به تصرف عراق در آمده بود، بازپس گرفته
شد.
14 ژوئيه: امام خمينى در پيامى از مردم عراق خواست قيام
كنند و صدام را سرنگون نمايند. نيروهاى ايران به عراق حمله كردند و تا
حدود پانزده كيلومترى بصره پيش رفتند.
اول اكتبر: با شروع سومين سال جنگ، ايران حمله عليه عراق را
آغاز مى كند.
2
اكتبر: در يك انفجار تروريستى در تهران 60 نفر كشته و 700 نفر مجروح
شدند.
11 ژوئن: عملياتى براى آزادى قسمتهاى ديگرى از خاك ايران
آغاز و 50 هزار سرباز عراق به اسارت در آمدند
22 ژوئيه: حمله ايران نيروهاى عراق را از حاج عمران در
كردستان بيرون كرد.
آوريل 1984: انتخابات مجلس دوم انجام شد. حجتالاسلام هاشمى
رفسنجانى 5/1 ميليون راى آورد.
12 ژوئن: "پرز دكوئيار" دبيركل سازمان ملل از عراق
خواستحمله به مناطق مسكونى ايران را قطع كند.
18 مارس 1985: نيروهاى ايران در حمله اى در شمال بصره از
خطوط نيروهاى عراقى گذشته و جاده بغداد را به خطر انداختند.
14 اوت: آيت الله على خامنه اى براى بار دوم به رياست
جمهورى انتخاب شد.
19 فوريه 1986: نيروهاى ايران در يك حمله يازده روزه شبه
جزيره فاو را گرفتند. عراق در اين حمله از گاز خردل استفاده كرد.
2
ژوئيه: ايران شهر مرزى مهران را پس گرفت.
4
نوامبر: رسوايى ايران گيت، معامله امريكا براى تبادل اسلحه در برابر
آزادى گروگانه برملا شد.
18 ژانويه 1987: نيروهاى ايران به بصره رسيدند.
17 ژوئيه: سفارت فرانسه در تهران تعطيل شد.
20 ژوئيه: شوراى امنيتسازمان ملل با قطعنامه 598 خواهان
آتش بس فورى شد اما ايران كه خواهان معرف عراق به عنوان متجاوز بود، آن
را نپذيرفت.
31 ژوئيه: بيش از 400 زاير كه 275 نفرشان ايرانى بودند، در
مراسم حجبه شهادت رسيدند.
29 سپتامبر: به دنبال رهگيرى هليكوپترهاى امريكايى در تنگه
هرمز و بازرسى كشتى ايران اجر; ايران كشتيهاى خود را در تنگه هرمز
افزايش داد.
18 اكتبر: چهار ناوشكن امريكايى دو سكوى نفتى ساحلى ايران
را با شليك هزار گلوله به آتش كشيدند و خسارات سنگينى به آنها وارد
كردند.
28 فوريه 1988: جنگ شهرها با شليك 135 موشك به تهران تشديد
شد.
17مارس: بمباران شيميايى عراق بيش از پنج هزار نفر را در
حلبچه كشت و متجاوز از هشت هزار نفر ديگر را به شدت مجروح كرد.
18آوريل: امريكا چند كشتى ايران را در خليج فارس غرق كرد،
هليكوپترهاى توپدار امريكا در حمله عراق به فاو به كمك عراقيها رفتند.
2
ژوئن: هاشمى رفسنجانى رئيس مجلس، كفيل فرماندهى نيروهاى مسلح شد.
3
ژوئيه: ناو امريكايى به هواپيماى ايرباس مسافربرى ايران حمله كرد و 290
سرنشين آن را به شهادت رساند.
18 ژوئيه: ايران با بى ميلى قطعنامه 598 را پذيرفت. امام
خمينى گفتبراى او اين تصميم كشنده تر از سركشيدن زهر است.
20 اوت: آتش بس در جبهه ها و مذاكره بين ايران و عراق شروع
شد. موسوى نخست وزير گفت درهاى ايران به روى بازرگانى و نفوذ غرب بسته
خواهد ماند.
15 فوريه 1989: امام خمينى اعلام كرد "سلمان رشدى" به خاطر
كفرگويى در كتاب " آيه هاى شيطانى" خود، بايد
كشته شود.
7
مارس: روابط ديپلماتيك انگليس و ايران قطع شد.
19 مارس: رفسنجانى نامزد رياست جمهورى شد.
24 آوريل: اعضاى كميته اصلاح قانون اساسى انتخاب شدند.
23 مه: امام خمينى به علتخونريزى داخلى تحت عمل جراحى قرار
گرفت.
3
ژوئن: امام خمينى درگذشت.
مسلم مديا - چاپ لندن
