حضرت رضا(ع) در روايت ديگري، در پاسخ اباصلت هروي كه از ايشان پرسيد: «نشانه‏هاي قائم شما هنگام ظهور چيست؟» مي‏فرمايد: نشانه‏اش اين است كه در سنّ پيري است، ولي منظرش جوان است، به گونه‏اي كه بيننده مي‏پندارد چهل ساله يا كمتر از آن است. نشانه ديگرش آن است كه به گذشت شب و روز پير نشود تا آنكه اَجَلش فرا رسد.

نويسنده ارجمند كتاب مكيال المكارم، در بخش چهارم كتاب خود، جمال و زيبايي حضرت مهدي‏(ع) را يكي از ويژگي‏هاي آن حضرت مي‏شمرد و مي‏نويسد: بدان كه مولاي ما حضرت صاحب‏الزمان‏(ع)، زيباترين و خوش صورت‏ترين مردم است؛ زيرا شبيه‏ترين مردم به پيامبر اكرم‏(ص) است.1

از بررسي روايات و مطالعه حكايت‏هاي نيك‏بختاني كه توفيق زيارت آن امام را يافته‏اند، برمي‏آيد كه قامت و رخسار نازنين امام عصر(ع) در كمال زيبايي و اعتدال بوده و سيماي مباركش، دل‏ربا و خيره‏كننده است.

همين قامت رعنا و رخسار دل‏ربا موجب شده است هزاران عاشق دل‏سوخته در آغاز هر صبح با زاري و التماس از خداي خود چنين بخواهند:

خداوندا! آن چهره زيبا و جمال دل‏آرا را به من بنماي و چشمان مرا با يك نظر به او روشنايي بخش.2

از آنجا كه آشنايي بيشتر با صفات و خصال يوسف زهرا، حضرت مهدي‏(ع) راهي براي شناخت مدعيان دروغين به شمار مي‏آيد و افزون بر اين مي‏تواند موجب انس و ارتباط شيعيان با آن عزيز غايب از نظر باشد، با بهره‏گيري از كلمات معصومان‏(ع) و حكايت‏هاي نقل شده از تشرّف يافتگان، به بررسي اين موضوع مي‏پردازيم. باشد تا به مصداق «وصف العيش نصف العيش»، ما هم از آن جمال دل‏آرا بهره‏مند شويم.

روايات فراواني در توصيف جمال دل‏آراي آخرين حجت خدا، حضرت مهدي‏(ع) وارد شده است كه در مجموع آنها را به دو بخش مي‏توان تقسيم كرد:

الف) رواياتي كه به توصيف كلي سيرت و صورت آن حضرت، بسنده و از ايشان به عنوان شبيه‏ترين مردم به رسول خدا(ص) ياد كرده‏اند كه از آن جمله به روايات زير مي‏توان اشاره كرد:

1. از «جابر بن عبدالله انصاري» نقل شده است كه پيامبر گرامي اسلام فرمود:
مهدي از فرزندان من است. اسم او، اسم من و كنيه او، كنيه من است. او از نظر خَلق و خُلق، شبيه‏ترين مردم به من است.3

2. «احمد بن اسحاق بن سعد قمي» مي‏گويد: از امام حسن عسكري‏(ع) شنيدم كه مي‏فرمود:

سپاس از آن خدايي است كه مرا از دنيا نبرد تا آنكه جانشين مرا به من نشان داد. او از نظر آفرينش و اخلاق، شبيه‏ترين مردم به رسول خدا(ص) است.4

با توجه به اين روايات، همه خصال و صفاتي را كه در قرآن و روايات به پيامبر گرامي اسلام نسبت داده شده است، به وجود مقدس امام مهدي‏(ع) نيز مي‏توان نسبت داد. رواياتي كه به توصيف ويژگي‏هاي ظاهري پيامبر اكرم‏(ص) پرداخته‏اند، فراوانند. در اينجا به يكي از آنها اشاره مي‏كنيم. در روايتي كه از امام محمد باقر(ع) نقل شده، ويژگي‏هاي ظاهري پيامبر خاتم چنين توصيف شده است:

رخسار پيامبر خدا، سپيد آميخته به سرخي و چشمانش سياه و درشت و ابروانش به هم پيوسته و كف دست و پايش پر گوشت و درشت بود؛ بدان سان كه گويي طلا بر انگشتانش ريخته باشد. استخوان دو شانه‏اش بزرگ بود. چون به كسي روي مي‏كرد، به خاطر مهرباني شديدي كه داشت، با همه بدن به جانب او توجه مي‏كرد. يك رشته موي از گودي گلو تا نافش روييده بود، انگار كه ميانه صفحه نقره خالص، خطي كشيده شده باشد. گردن و شانه‏هايش مانند گلاب‏پاش سيمين بود. بيني كشيده‏اي داشت كه هنگام آشاميدن آب نزديك بود به آب برسد. هنگام راه رفتن محكم قدم برمي‏داشت كه گويا به سرازيري فرود مي‏آيد. باري، نه قبل و نه پس از پيامبر خدا كسي مثل او ديده نشده است.5

ب) رواياتي كه خصال و سيماي امام مهدي‏(ع) را به تفصيل بيان كرده و ويژگي‏هاي آن حضرت را يك به يك برشمرده‏اند. برخي از رواياتي كه در اين زمينه وارد شده، به شرح زير است:

1. پيامبر گرامي اسلام(ص)، امام مهدي(ع) را شبيه خود معرفي كرده، در توصيف او مي‏فرمايد:

پدر و مادرم به فداي او كه هم نام من، شبيه من و شبيه موسي، زاده عمران است. بر [بدن] او نوارهايي [جامه‏هايي] از نور است كه از شعاع قدس است.6

2. آن حضرت در روايت ديگري در توصيف چهره فرزندش، امام مهدي‏(ع) مي‏فرمايد:
مهدي از فرزندان من است. چهرة او مانند چهره ماه درخشنده است.7

3. پيامبر اعظم‏(ص) در روايتي پيشاني و بيني امام مهدي‏(ع) را اين‏گونه توصيف مي‏كند:
مهدي از من است، پيشاني گشاده و بيني كشيده دارد.8

4. در روايت ديگري از پيامبر خاتم‏(ص) نقل شده، رنگ چهره و اندام امام مهدي‏(ص) چنين توصيف شده است:
مهدي مردي از فرزندان من است. رنگ [چهره] او رنگ عربي9 و اندام او اندام اسرائيلي10 است. بر گونة راست او خالي است كه همانند ستاره درخشان است.11

5. با توجه به همه ويژگي‏هاي يادشده است كه پيامبر اسلام‏(ص) در وصف امام مهدي‏(ع) مي‏فرمايد:
مهدي، طاووس اهل بهشت است.12

6. امام باقر(ع) از پدرش و جدش روايت مي‏كند كه روزي امام علي‏(ع) در حالي كه بالاي منبر بود، فرمود:
از فرزندان من در آخرالزمان، مردي ظهور مي‏كند كه رنگ [صورتش] سفيد متمايل به سرخي و سينه‏اش فراخ و ران‏هايش ستبر و شانه‏هايش قوي است و در پشتش دو خال است، يكي، به رنگ پوستش و ديگري، مشابه خال پيامبر اكرم‏(ص).13

7. امام رضا(ع) نيز در بيان صفات و ويژگي‏هاي امام عصر(ع) مي‏فرمايد:
قائم كسي است كه در سن پيرمردان و با چهرة جوانان قيام كند و نيرومند باشد تا بدانجا كه اگر دستش را به سوي بزرگ‏ترين درخت روي زمين دراز كند، آن را از جاي بركند و اگر بين كوه‏ها فرياد برآورد، صخره‏هاي آن فروپاشد.14

8. حضرت رضا(ع) در روايت ديگري، در پاسخ اباصلت هروي كه از ايشان پرسيد: «نشانه‏هاي قائم شما هنگام ظهور چيست؟» مي‏فرمايد:
نشانه‏اش اين است كه در سنّ پيري است، ولي منظرش جوان است، به گونه‏اي كه بيننده مي‏پندارد چهل ساله يا كمتر از آن است. نشانه ديگرش آن است كه به گذشت شب و روز پير نشود تا آنكه اَجَلش فرا رسد.15

9. «علي بن ابراهيم بن مهزيار اهوازي» كه بيست مرتبه به شوق ديدار مولايش ـ امام مهدي(ع) ـ به حج مشرف شد و سرانجام به آرزوي خود دست يافت، در گزارش ديدار خود، آن حضرت را اين گونه توصيف مي‌كند.

او ميانه بالابود، نه بسيار بلند قد و نه بسيار كوتاه قد. صورتي گرد، سينه‏اي فراخ، پيشاني سفيد و ابرواني به هم پيوسته داشت. بر گونه راست او خالي بود؛ چون دانه مشك كه بر قطعه عنبر ساييده باشد.16

10. «ابراهيم بن مهزيار» نيز كه به شرف ملاقات امام مهدي‏(ع) رسيده است، در بيان خصال آن امام مي‏گويد:
او جواني نورس و نوراني و سپيد پيشاني بود با ابرواني گشاده و گونه‏ها و بيني كشيده و قامتي بلند و نيكو چون شاخه سرو. گويا پيشاني‏اش ستاره‏اي درخشان بود و برگونه راستش، خالي بود كه مانند مشك و عنبر بر صفحه‏اي نقره‏اي مي‏درخشيد. بر سرش، گيسواني پرپشت و سياه و افشان بود كه روي گوشش را پوشانده بود. سيمايي داشت كه هيچ چشمي برازنده‏تر و زيباتر و با طمأنينه‏تر و باحياتر از آن نديده است.17

---

پى‏نوشت‏ها: -
1. حائري قزويني، مكيال المكارم، ج 1، ص 132.
2. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 99، ص 111، (قسمتي از دعاي عهد).
3. شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، ترجمه: منصور پهلوان، ج 1، باب 25، صص 534 و 535، ح 1.
4. همان، ج 2، باب 38، ص 118، ح 7.
5. كليني، الكافي، ج1، ص 443.
6. علامه مجلسي، بحارالأنوار، ج 36، ص 337-338، ح 200.
7. همان، ج 51، ص 91.
8. همان، ص 90.
9. رنگ عربي، گندمگون يا سفيد است. در برخي روايات وارد شده است كه رنگ چهره امام مهدي همانند رنگ چهره پيامبر اكرم(ص)؛ يعني سپيد آميخته به سرخي است.
10. اندام اسرائيلي، اندام فرزندان يعقوب(ع) است كه به داشتن قد بلند و اندام رشيد مشهور بودند.
11. همان، ص 95.
12.علامه مجلسي، همان، ج 51، ص 91.
13.شيخ صدوق، همان، ج2، باب 57 ، ص 560 ، ح 17.
14. همان، ج 2، باب 35، ص 69 ، ح 8 .
15. همان، باب 57 ، ص 558 ، ح 12.
16. علامه مجلسي، همان، ج 52، .
17.شيخ صدوق، همان، ج 2، باب 43، صص 180 و 181.

---

منبع: ماهنامه موعود، شماره 86