مقدمه
ارزشهاي اجتماعي در هر جامعه عبارت از زنجيزه اي از بايدها و نبايدها در زمينه
روابط اجتماعي انسانهاست كه در طول زمانها و بنا به مقتضيات اجتماعي هر منطقه
سازمان يافته است . اين ارزشها به ميزان بهره مندي از شرايط مطلوب يا نا مطلوب
سياسي – فرهنگي و اجتماعي متفاوت بوده و در تعيين و تركيب آنها عواملي مانند
استقلال سياسي و فرهنگي ، روابط اقتصادي و حتي شرايط اقليمي و جغرافيايي حضور
داشته و بهره مندي از عامل مهم اعتقاد به اديان الهي و يا خرافي در جهت گيري
شكل و ساختار هر يك از عوامل ياد شده تعيين كننده بوده است.
حضرت زهرا(س) درجامعه اي متولد مي شود كه فاقد هر يك از عوامل مهم براي شكل
گيري يك نظام ارزشمند در تعيين ارزشهاي اجتماعي است به نحوي كه به اقرار تاريخ
نگاران و پژوهشگران در تعريف از عربستان قبل از اسلام آ“ را چامعه اي بدوي و
عاري از ارزشهاي انساني دانسته كه نظام ارزشي آن مبني بر خرافه و خرافه پرستي
است ، زنده ماندن در پناه كشتن ديگران ، فخر فروشي بر يكديگر و گورهاي مردگان ،
دختران را در نخستين دم حيات زنده به گور سپردن و ديگر ضد ارزشهاي انساني را كه
به صورت ارزشهاي اجتماعي شكل يافته و در جان و روح مردم آن سرزمين خانه گزيده
است . مردم نيز متعصبانه در ادامه اين شيوه از حيات با گذشت زمان و به قدرت
معجزه كلام خداوند و اسوه حسنه اي كه از سوي ذات اقدسش مامور و سفير نجات اين
مردم است معماري اولين اجتماع اسلامي به رهبري رسول اكرم (ص) بدست اينان ميسر
مي شود در اين اجتماع حضرت زهرا (س) الگوي سنت شكني است.[ii] سنت هاي غلطي كه
تنها خاص جاهليت قديم نيست بلكه در جاهليت مدرن عصر حاضر نيز با رنگ و بويي
ديگر جلوه گر مي باشد.
زندگي حضرت زهرا (س) سراسر ايجاد تغيير و تحول است . تغيير سنت ها و ارزشهاي
جاهلي به طور اعم و سرنوشت زنان به طور اخص مي باشد. آن حضرت الگوي سنت شكني
پيامبر(ص) در بي حرمتي و بي توجهي به شخصيت دختران و زنان است در عصري كه
دختران زنده به گور مي شوند حضرت زهرا (س) دستانش بوسه گاه رسول الله[iii] است.
در حالي كه بي پسران با داشتن فرزندان دختر ابتر شناخته مي شوند ، فاطمه (س)
كوثر است*. بي توجهي و بي علاقگي آن حضرت به زرق و برق دنيا و دلسپردگي به
تجملات و ساده زيستي آن حضرت (س) [iv] و اصرار پيامبر به آن از ديگر سنت شكني
هايي است كه زنان عصر حاضر از هر زمان ديگر به آن نيازمندترند. ازدواج حضرت
زهرا (س) يكي ديگر از الگوهاي سنت شكني است حضرت زهرا (س) نه تنها الگوي سنت
شكني است بكله بنيانگذار تغير دهنده محور ارزشهاي اجتماعي براي زنان نيز مي
باشد. آنگونه كه از آيات و روايات استفاده مي شود حركت و موضع گيري معصومين و
اهل بيت (ع) حركتي تكامل بخش و جاري در زمانها و مكانهاست و مختص به عصر و زمان
خاصي نيست . از آنجا كه لازمه تكامل انسان ارتقاء جهت گيري هماهنگ با شرايط
اجتماعي و تاريخي است لذا نقش حركت معصومين و اهل بيت (ع) در تغيير محور
ارزشهاي اجتماعي و تكامل آن تعيين كننده جوامع مسلمان است.
بنابر اين حضرت زهرا (س) اولاً بعنوان زن مسلمان تربيت يافته در دامن اسلام و
مكتب وحي و همچنين حضور ايشان در خانه اي كه جبرئيل امين در آن حضور مي يافت و
پيام خداوند را قرائت مي فرمود و ثانياً الگوي زنان مسلمان به جهت درجات كمالات
روحي آن حضرت و تقرب ايشان به ذات اقدس باريتعالي به ميزاني كه زني ديگر را
ياراي رسيدن به آن درجه نيست تعيين كننده محور ارزشهاي اجتماعي است كه زنان
مسلمان مي توانند برحول اين محور حركت تاريخي باشند. در بررسي هر چه بيشتر نقش
حضرت زهرا (س) در تغيير محورهاي اجتماعي لازم است به بررسي جنبه هاي مختلف آن
پرداخته و از ابعاد زير آن را بررسي كرد:
1 – نقش حضرت زهرا (س) در تغيير محور ارزش از بعد سياسي
2 – نقش حضرت زهرا (س) در تغيير محور ارزشهاي اجتماعي از لحاظ فرهنگي
3 – نقش حضرت زهرا (س) در تغيير محور ارزشهاي اجتماعي از نظر اجتماعي
- نقش حضرت زهرا (س) در تغيير محور ارزشهاي اجتماعي از بعد سياسي
نقش سياسي حضرت زهرا(س) به دو برهه از سرنوشت اسلام قابل تقسيم است.
1 – زمان حيات حضرت رسول (ص) 2 – پس از رحلت پيامبر (ص).
الف – در اين بخش به تاريخچه زندگي حضرت زهرا(س) در دوران طفوليت و شروع زندگي
سياسي حضرت زهرا(س) در سه سالگي آن حضرت (س) مي پردازيم. حضرت زهرا(س) در اين
سنين در معرض يكي از سخت ترين آزمايشهاي مسلمانان در راه ايمان خود يعني واقعه
شعب ابي طالب قرار گرفتند.[v]
پس از آن ايشان شاهد دشمني ها و كارشكني هاي دشمنان اسلام بودند.
زندگي آن حضرت در خانه اي آغاز شد كه كانون مبارزات مختلف سياسي عليه كفر و شرك
و نفاق بود. پدر و همسر ايشان در كوران تلخ جنگها و مبارزات اسلام عليه كفر
فرمانده ، صف شكن و تعيين كننده سرنوشت اسلام بودند حضرت فاطمه (س) در اين
حوادث يار و ياور و همراه ايشان بودند [vi] و با تكيه به رهبري مسلمانان توسط
پدر گرانقدرشان مشكلات را يكي پس از ديگري پشت سرگذاشته .
ب – در بخش دوم از زندگي سياسي حضرت زهرا (س) به دو شاخصه مهم بر مي خوريم .
اولاً دفاع حضرت زهرا (س) از قول خداوند كريم و پيامبر اكرم كه به شهادت تاريخ
تعداد كثيري آن را خود شنيده و مامور رساندن آن به سايرين شده اند مي باشد.
(آيه شريفه ام اليوم اكملت لكم دين... و واقعه تارخي غدير خم).
دوم ، موضع گيري و اقدامات ايشان در مسير تحقق اين مهم.
اين بخش از زندگي حضرت زهرا (س) و اين دفاع كه به قيمت جان نازنين ايشان تمام
شده است جهت گيري يك استراتژي واحد است از سوي حضرت (س) كه محور تغيير ارزشهاي
اجتماعي قرار مي گيرد. در يك سو حركت هاي سازشكارانه و عافيت طلبانه اي كه
داوري را ساده انگاشته و از پيامدهاي آن بي خبرند و در سويي ديگر افق ديد وسيع
و آزاد منشانه اهل بيت (ع) نسبت به تغيير سرنوشت مسلمين بنا به قول قرآن و رسول
اكرم (ص) آنچه كه ما در عصر حاضر شاهد عواقب آن بر سرنوشت مسلمين و پي آمدهاي
نفاق انگيز و شكاف برانگيز آن بر اسلام عزيز و فرقه ساز آن هستيم.
موضع گيري حضرت زهرا (س) مبني بر پايدار ماندن بر بيعتي كه در زمان حضرت رسول
(ص) صورت گرفته بود و رو به رو شدن با صدمات و رنجهايي كه بر اين پايداري متحمل
شدند.[vii]بخش ديگري از شاخصه دوم از زندگي سياسي آن حضرت پس از رحلت پيامبر
است .
حوادث آينده نه چندان دور دليل نگراني هاي حضرت زهرا (س) و دلايل جهت گيري و
موضعگيري ها و افشاگري هاي حضرت زهرا (س) را بهتر و بيشتر روشن مي كند و خود كه
نيازمند مراجعه به انبوه اسناد تاريخي و جريانات سياسي آن روزگار مي
باشد.[viii]
چگونگي فعاليتهاي آن حضرت در روشن شدن چهره حق و تلاش در يادآوري اصول پايه
گذار شده از سوي خداوند و به دست رسول گرامي (ص) و مخالفت با جريانهايي كه قصد
تقسيم ارزشها به عنوان غنايم پس از رحلت پيامبر و جايگزيني نظام قبيله اي و
استكباري با هدف باز گرداندن روابط حاكم در گذشته را و هوشياري در مقابل حركات
خزنده در جهت بازگشت نظام اقتصادي و سياسي همواره مي تواند راهگشاي زنان در
عرصه فعاليتهاي سياسي باشند. زنان امروز با مقابله با رواج ضد ارزشهايي كه با
شعارهاي ارزشمند اما دروغين از سوي استكابر سرداده مي شود و در چارچوب سازمانها
و شوراهاي به اصطلاح حقوق بشر طراحي مي شود مي توانند نقش تاريخي خود را ايفا
كنند.
مسائلي همچون حقوق زنان كه از حنجره اين سازمان ها بيرون مي آيد، خود طراح
اسارت و به باد رفتن آزادي و حقوق زنان است. دفاع از ارزشهاي ديني و ملي در
برابر قد برافراشتن شعارهاي جهاني و قطعنامه هاي اين سازمان جهت منكوب ساختن
آنها وظيفه خطيري است كه زنان عصر حاضر با توجه به حركت تاريخي حضرت زهرا (س)
مي توانند اخذ كنند.
- نقش حضرت زهرا (س) در تغيير محور ارزشهاي اجتماعي از بعد فرهنگي تغييرات
فرهنگي در سايه انتقال اطلاعات و شيوه هاي بكارگيري صحيح اطلاعات و دانش ميسر
است . حضرت زهرا (س) با استفاده از ابزار قدرتمند انتقال اطلاعات به فعاليت در
تغيير محور ارزشهاي اجتماعي پرداخته و با حضور فعال خود در عرصه دانش و كسب
بالاترين مرتبه آن با بكارگيري صحيح روشهاي انتقال اطلاعات (مانند ايراد
سخنراني ، خواندن خطابه و ...) به تغيير محور ارزشهاي اجتماعي از بعد فرهنگي
پرداختند.[ix]
امروز آنچه كه از اين حركت تاريخي حضرت زهرا (س) مورد توجه زنان مسلمان قرار مي
گيرد كسب دانش و اطلاعات است.
شناخت راه هاي انتقال آن با توجه به شرايط كنوني زمان حاضر است در حال حاضر بيش
از هر قشر ديگري از سهم واقعي خود در توليد و انتقال اطلاعات و دانش و فرهنگ به
دليل كاربرد روشهاي گوناگون استكباري محروم مي باشند.
عصر كنوني كه عصر انفجار اطلاعات نام گرفته بر خلاف ظاهر اين نام عصري است كه
نه تنها زنان بلكه ديگر اقشار جوامع غير استكباري از دريافت اين اطلاعات اولاً
محروم بوده ثانياً در معرض غارت اطلاعات قرار مي گيرند در اين راستا شبكه هاي
عظيم اطلاعاتي و نحوه كنترل بر اين شبكه ها بيانگر دقيق اين معناست.
بنابر اين زنان نه تنها در توليد اطلاعات سهم چنداني نداشته بلكه با عدم دسترسي
به شيوه هاي صحيح انتقال اطلاعات و دانش در معرض غارت اطلاعات از كشورهايشان از
سوي استكبار جهاني قرار مي گيرند.
- نقش حضرت زهرا (س) در تغيير محورهاي اجتماعي مبارزه حضرت زهرا (س) با آن نوع
زندگي اجتماعي و حيات سياسي است كه خود ايشان درباره اش اينگونه مي فرمانيد:
«دانيد كه فتنه و بلا دو راه است و گرفتار آمدن بر شمشيرها برنده و تسلط
تجاوزگران ظالمان و هرج و مرج و آشفتگي و استبداد ستمگران بدانيد كه بيت
المالتان به غارت خواهد رفت و وحدتتان از هم پاشيده خواهد شد و بر باد خواهد
رفت».[x]
بيانات حضرت زهرا (س) در اين خطبه علاوه بر دلالت بر دلسوزي حضرت زهرا (س) بر
سرنوشت مسلمين است كه در اين پيشگويي حكيمانه آمده است. نهيب و هشداري است بر
مسلمانان همه عصرها و نسلها در تصميم گيري‌هاي اجتماعي خود.
بعلاوه بيداري است بر ما زنان عصر حاضر در جهت كوشش براي رفع ظلم و تسلط
تجاوزگران ظالم بر سرنوشت مردم جهان و دست يافتن آنها به بيت المال (ثروت كشور)
و شريانهاي اقتصادي جامعه و سرنوشت جمع بشري اين سخنان گرچه اجتماع آن روز را
به حركتي شايسته و كافي در جهت تغييرات لازم اجتماعي و سياسي قانع نكرد اما
وظيفه تاريخي حضرت زهرا (س) را در معرض نحوه حركت مسلمين در تصميم گيري هايشان
را به خوبي روشن ساخت.
دفاع زنان از عدالت جهاني ، تأكيد عدم دخالت قدرت هاي استكباري در سرنوشت
ملتهاي مظلوم و تحت ستم رفع نابرابريها ايجاد امنيت جهاني از طريق مبارزه اصولي
با عاملان نا امني هاي جهاني ، روشن ساختن سهم ملتها خصوصاً زنان از
اقتصادجهاني نتايج عملكرد شبكه هاي اقتصاد جهاني (همچون بانك جهاني و صندوق بين
المللي پول و ...) در سرنوشت ملتها و ... در آويختن به حبل المتين الهي و وحدت
كلمه مسلمين و مستضعفين جهان همان مبارزه اي است كه شيوه حضرت زهرا (س) بوده و
تكامل بخش تاريخي روشن و سيره آن حضرت (س) است .
با اميد به اينكه اين مباحث آغاز بازگشايي زندگي كسي باشد كه خداوند به كارنامه
ا ش مهر قبولي زده آنجا كه در زيارتنامه حضرتش (س) مي خوانيم: « يا ممتحنه
امتحنك الله فوجدك لما امتحنك صابره»
و السلام
1 – كوثر – آيه 1 « انا اعطيناك الكوثر»
2 - تاريخ اسلام
3- منتهي الامال – جلد 1 ص 97
4 – امالي صدوق مجلس 41 حديث 7 – شراف النبي (ص) 436 در نصب پرده بر اتاق و
دستبند حضرت زهرا (س)
5– طبري ج 6 ص 932
6 – تاريخ تحليلي اسلام ص 138
7 – روضه الوعظين جلد 1 ص 151
8 – طبري ج 6 ص 932
9 – تاريخ تحليلي اسلام ص 138
منبع :
روزنامه اطلاعات شماره 23123
