زمان حمل فرا رسيد، خديجه
اززنان قريش در امر وضع حمل كمك خواست بخاطر سابقه نارضائى از اين وصلت و شايد
هم نارضائى از تغييرعقيده و مذهب او كمك به او را نپذيرفتند. حزن و اندوه خديجه
فزونى يافت و بنا بر آنچه كه نوشتهاند ناگهان در باز شد و جمعى از زنان بر او
وارد شدند.
- فقالت احديهن لا تحزنى يا خديجه - از بين آنان زنى رو به او كرد و گفت اى
خديجه محزون مباش.
- فارسلنا ربك اليك و نحن اخواتك - خداى تو ما را به سوى تو فرستاد و ما
خواهران و ياران توايم.
- انا ساره - من سارهام (همسر ابراهيم (ع)).
- و هذه آسيه بنت مزاحم وهى رفيقتك فى الجنة .و اين آسيه (همسر فرعون) و همدم
تو در بهشت است .
- و هذه مريم بنت عمران و اين مريم بنت عمران (مادر عيسى است).
- و هذه كلثم اخت موسى بن عمران و اين كلثم خواهر موسى بن عمران است .
- بعثنا الله اليك لِنُلّى عنك ما بلى النساء من النساء خداوند ما را به سوى تو
گسيل داشت تا در امورى كه براى زنان پديد مىآيد ترا ياور و كمك كار باشيم.
[18]
بدين سالن به كمك خديجه پرداختند تا فاطمه را به دنيا آورد.
در حين ولادت
فاطمه (س) آن معجزه آفرينش و آن سيده زنان به دنيا آمد و بنا به سرورده مرحوم
حجة الاسلام خراسانى در حريم مكه خورشيدى درخشيد كه مروه و صفا از نور او
روشنائى يافتند:
اشرقت فى حريم مكة شمس
فاستنارت بمروها و صفاها
بدنيا آمد در حاليكه بنا به نوشته محدث قمى ره ذكر شهادت بر لب داشت. [19]
بدينگونه:
- اشهد ان لا اله الا الله گواهى مىدهم كه خدائى جز الله نيست .
- و ان ابى رسول الله سيد الانبياء و گواهى مىدهم كه پدرم رسول خدا و سيد
پيامبر است .
- و ان بعلى سيد الاوصياء و همسرم على سيد اوصياءاست
- و ولدى سادة الاسباط
و فرزندانم سيد اسباط پيامبرند
شايد بروز چنين واقعهاى براى اذهان كمتر قابل قبول باشد ولى در بينش دينى وقوع
چنين امرى غير قابل امكان نيست. اين قرآن كتاب خداوند است كه در دست ماست و در
حقانيت آن شك و ريبى نيست در قرآن سخن از مريم است كه بدون واسطه و اسباب عادى
زاد و ولد، از او فرزندى چون عيسى پديد آمد. عيسائى كه در گهواره سخن گفت و يا
آدم ابوالبشر را از خاك پديد آورد و از روح منسوب به خود در او دميد و حياتش
بخشيد. از چنان خدائى بعيد نيست كه بخواهد دخترى از صلب پيامبر بدين حال و هوا
و خصايص پديد آورد. داستان چنين كارهاى شگفتانگيز در همه كتب مقدس فراوان
مشاهده مىشود و طبيعى است كه اين امر از آيات خداوند باشد .
در تاريخ
ولادتش
اينكه فاطمه (س) كى و در چه تاريخى بدنيا آمد در بين مورخان وحدت نظر نيست و
اين خود يك بحث تاريخى است و حق اين است كه در اين باب اطلاع درستى نداريم و
آنچه كه درباره آن داورى مىشود باتكاى نوعى استحسان عقلى است. ما در اينجا
نظراتى را كه ديگران در كتب خود نوشته و جمعآورى كردهاند ذكر مىكنيم و نخست
در مورد سال ولادتش بحث كنيم .
1- ابوالفرج اصفهانى در كتاب مقاتل الطالبين سال ولادتش را پنج سال قبل از
بعثت، مقارن سال نوسازى خانه كعبه ذكر كرده است. صاحب كشف الغمه هم اين رأى و
نظر را پسنديده و از امام باقر (ع) روايتى را در اين باره ذكر كرده است. ابن
اثير هم همين رأى را برگزيده است. [20]
2- صاحب الاستيعاب (ابن عبدالبر) ولادت او را در سال دوم بعثت ذكر كرده، رأيى
كه مورد تأييد در كتاب الاصابه هم هست [21]، شيخ طوسى، كفعمى، و مجلسى هم اين
رأى را برگزيدهاند[22] به همين گونه است طرز فكر حاكم در مستدرك، شيخ مفيد در
ارشاد و ابن شهر آشوب در مناقب.
3- گروهى از علماى اماميه ولادت او را در سال پنجم بعثت نوشتهاند، يعنى در 45
سالگى پيامبر مثل مرحوم طبرسى، مرحوم كلينى [23] و در اين انديشه مورخان اهل
سنت تاييدى نكردهاند.
البته گروه اندكى هم هستند كه ولادت او را در سال اول بعثت نوشتهاند ولى در كل
به نظر مىرسد رأى سالهاى پنجم قبل از بعثت و يا دوم آن به صواب نزديكتر باشد.
اما درباره روز ولادت او.
- عدهاى آن را روز جمعه دهم جمادى الاخر نوشتهاند.
- برخى هم آن روز جمعه بيستم جمادى الاخر.
و البته به تناسب روز و تاريخ ولادت فاطمه (س) كه مورد بحث و اختلاف است در
مورد سن و سال ازدواج و وفات او هم اختلاف رأى خواهد بود و اينكه او در چه سنى
ازدواج كرده و در چه سنى وفات يافته جاى سخن بسيار است .
نامگذارى او
اسم به معنى نشانه و اسم گذارى نوعى نشانهگذارى است. از نظر علمى نوع اسم در
شخصيت حال و آينده فرد بسيار مؤثر است و از نظر روان موجب نوع احساس نيك يا بد،
حركت يا ركود، رشد يا انحطاط است و به همين خاطر در اسلام راجع به آن توصيههاى
بسيارى شده است .
مثلاً اسلام خواسته است براى فرزندان نامى را برگزينند كه سازنده و رشد دهنده
باشد، وابستگى او را به مكتبى و انديشهاى نشان دهد، موجب احساس غرور و
سرافرازى او در حال و آينده باشد، او را به موضعگيرى ويژه و مثبتى وا دارد، حتى
در مواردى خط فكرى و سياسى آدمى را در حفاظت و احياى يك انديشه نشان دهد.
رسول خدا به تناسب ابعاد متعدد شخصيتى فاطمه (س) او را به اسامى و القاب متعددى
مىناميد كه همه آنها زيبايند و غرور آفرين، رنگ مكتب و انديشه اسلامى دارند و
هر كدام به مناسبتى و در جائى به كار مىرفتهاند و يا نوعى از حالات و صفات
فاطمه (س) را نشان مىدادند.
نوع اسامى
امام صادق (ع) فرمد: ان لفاطمة تسعة اسماء عند الله عزو جل. براى فاطمه (س) در
نزد خدا نه اسم است: فاطمه، والصديقه، و المباركه، و الزكيه، و الراضيه،
والمرضيه، و المحدثه، و الزهراء و الطاهره. [24]
در شرح و توضيح اين اسماء گفتهاند او
- فاطمه است زيرا كه از شر و از دوزخ بريده است .
- طاهره است يعنى پاك و پاكيزه از نقايص و صفات ناپسند.
- زكيه است يعنى رشد يافته و رشد يابنده در جنبه كمالات و خيرات.
- مباركه است يعنى صاحب خير و بركت در علم و فضل و كمالات و نسل .
- صديقه است يعنى بسيار راستگو و درست.
- راضيه است يعنى خشنود به رضاى حق و تسليم در راه او.
- مرضيه است يعنى مورد پسند خدا و اولياى او.
- محدثه است يعنى زنى كه فرشته الهى با او سخن مىگويد.
- مطهره است يعنى از هر آلودگى و پليدى دور است .
- نامهاى ديگرى هم براساس روايات، براى او ذكر كردهاند كه اهم آنها عبارتنداز:
- زهراء يعنى كسى كه از او نور و درخشندگى متجلى مىشود، فروغ تابان معرفت،
نمونه روشن خداپرستى است و نُوُرها اشتقّ مِن نور عظمة اله.
- معصومه يعنى محصوره از گناه.
- بتول يعنى كسى كه حيض نشود. التى لم ترحمرة قط [25].
- ابن اثير در النهايه گويد بدان علت بتولش خواندند كه از زنان عصر خود بحسب
فضيلت و تقوا و نسب منقطع و ممتاز بود و هم به دليل انقطاعتش از دنيا و اتصالش
بمنبع سرمدى.
- منصورهيعنى كسى كه يارى مىشود (به قصاص قاتل فرزندش).
- حصان يعنى كسى كه عفيف است و پاكدامن.
- حره يعنى كسى كه آزاد از وابستگى به خاك و رمل و شوائب آن است .
- عذرايعنى بكر و باكره.
- هانيه يعنى مهربان در حق شوهر.
- شفيعه يعنى دارنده مقام شفاعت.
و اينها خود درس آموزند و جهت دهنده و مىارزد كه در خانوادههاى شيعى براى
فرزندان از اينگونه نامها برگزيده شود. ما را در اسامى ديگرى كه براى فرزندان
بر مىگزينيم اگر اعتراضى نباشد انتقادى وارد است .
درباره نام
فاطمه (س)
در ميان اسامى متعددى كه براى اوست نام فاطمه (س) از همه معروفتر و به گوشها
آشناتر و در كتب اسلامى ذكر اين نام بيشترين است. در مورد معنى و وجه تسميهاش
گفتهاند: او فاطمه (س) است: [26]
- لا نها فطمت عن الطمت، بدان خاطر كه از آزار حيض بازداشته شده.
- لا نها فطمت عن الشر زيرا كه او از شر بريده و جداست.
- لانها فطمت عن الخلقزيرا كه او از مردم بريده شده.
- لا نها فطمت محبيها عن النار زيرا كه دوستدارانش از آتش دوزخ دور و بركنارند.
- لانها فطمت و شيعتها عن النار زيرا كه او و شيعيانش از آتش دور و بركنارند.
- لان الخلق فطموا عن كنه معرفتها زيرا كه مردم از كنه معرفتش بازداشته
شدهاند.
- لانها فطمت عن ماسوى الهزيرا كه او از غير خدا بريده است.
- و امام صادق (ع): لقد فطمها بالعلم و عن الطمث فى الميثاق - فسماها فاطمة -
ثم قال انى فطمتك بالعلم و فطمتك بالطمث [27] خداوند اورا با علم و دانش
درآميخت و از شكول در پيمان بازداشت او را فاطمه (س) ناميد و فرمود تو را از
كسب دانش اكتسابى بازداشتم و از پليدىها دور نمودم.
كنيهها و
تعابير
براى فاطمه (س) كنيههائى است و كنيهها در دنياى گذشته تقريباً نقش نام
خانوادگى امروز را براى افراد ايفا مىكردهاند اين كنيهها متعددند و هر كدام
به مناسبتى و در بيان شأنى از فاطمه (س) بكار مىرفتهاند.
- برخى از آنها در رابطه با انتساب او به فرزندان اوست مثل ام الحسن، ام
الحسين، ام المحسن، ام الائمه، ام السبطين، ام الازهار.
- برخى ديگر داراى رنگ جامعه و اجتماعند مثل ام المومنين، ام الايتام، ام
النساء، ام الامه.
- بعضى در رابطه بافضائل اوست مثل ام العلوم، ام الخيره، ام الفضائل.
- و بعضى هم در انتساب او به پدرش مثل ام ابيها (مادر پدرش) [28].
تعابيرى هم كه از او در دست است همگى زيبا و در خور شأن اوست از جمله:
- فاطمه (س) لطيفهاى از عالم لاهوت است، فاطمه (س) مظهر زنى كامل و نمونه
انسانيت و فضيلت است، فاطمه (س) واجد بوى بهشت است .
- فاطمه (س) ريحانه يا گلى خوشبوست و رسول خدا (ص) مىفرمود من از فاطمه (س)
بوى بهشت را مىشنوم.
تربيت او
او در خانه وحى بدنيا آمد و در مهبط فرشتگان رشد يافت. در محلى نشو و نما كرد
كه آيههاى قرآن در آن جا نازل شدهاند. خانه او از خشت و گلى بيش نبود ولى
خانه زبدهترين انسانهاى جهان بود، پدرش خاتم انبياء و مادرش سيدة النساء او را
چون دو بال ملكوتى در ميان گرفتند و به رشد و پرورش او همت گماشتند.
او از ديدى نخستين ثمره وحى و نبوت است و طبعاً سرمايهگذارى درباره او بسيار.
و اين درس مهمى براى مسلمانان است كه براى داشتن نسلى ارزنده و پر ثمر حضور
والدين عامل و متعهد ضرورى است. پدر و مادر چون دو بالند كه بايد فرزند را هم
چون جوجهاى زير پر گيرنده و از حرارت بدن وگرمى عاطفه، در آنان حرارت ايمان و
علاقه به مذهب را در او پديد آورند و كودكى كه از اين حرارت دور باشد بزرگ
نخواهد شد.
فاطمه (س) در شرايطى بود كه تنها كودك خانواده بحساب مىآيد، آنهم خانوادهاى
كه پسر نداشت. دو خواهر بزرگش پيش از او ازدواج كرد و ترك خانواده خود كرده
بودند. همبازى او بدين سان تنها پدر و مادر اويند و همراز او مادرش.
بسته به اينكه سال ولادت او را در چه تاريخى حساب كنيم مىتوانيم حدس بزنيم كه
ايام شير خوارگى را در شعب گذرانده يا نه، محتمل است او در همانجا به راه
افتاده و يا به زبان آمده باشد و در آن دوران خردسالى و پرستارى جز محيط شعب را
نديده باشد. ولى در تمام دوران خردسالى او پدرش كه مصداق وانك لعلى خلق عظيم
است [29] توجه عميقش را به او مبذول مىداشت و مهر و محبتش را درباره او اعمال
كرده و براى آيندهاى دشوار او را نيكو به بار مىآورد. آرى همت پدر و مادرش او
را ام الائمه ساخت، و فاطمه (س) پروراند كه ميراث قرآن و عترت ازطريق او سرايت
يابند. در همرازى به مادر به درجهاى رسيد كه توانست وارث اسرار مادر و متحمل
آن باشد. و در همراهى با پدر به درجهاى رسيد كه لقب ام ابيها گرفت و در همه
اين مورد عنايت خدا با او قرين بود.
مرگ مادر
براساس پارهاى از روايات او هنوز كودك و خردسال بود و نياز به مادر را با تمام
وجود احساس مىكرد كه دست اجل آغوش مادر را از او گرفت و در كودكى به دنبال
جنازه مادر روانش ساخت. او حامل اسرار مادر و در دم مرگ حامل پيام مادر به پدر
و در لحظات جان سپردن خديجه، مايه آرامش و تسلى او بود .
خديجه در هنگام مرگ به فكر تجهيز و كفن خويش افتاد و ديد كه فاقد كفن است. زنى
كه روزى شوكت عظيم و ملوكانهاى داشت و عمرى را پيش از ازدواج با پيامبر غرق در
نعمت گذارنده بود، با بذل و بخشش مختارانه دستش از مال دنيا چنان خالى شده بود
كه حتى كفنى براى خود ذخيره نكرده بود. از طريق فاطمه (س) از پيامبر (ص) خواست
عباى خود را كفنش كند.
خديجه در دم مرگ دلواپس بود، دلواپس دخترى كه بايد درگرداب بلا غوطه بخورد، خس
و خاشاك از سرو روى پدر پاك كند و براى او ام ابيها باشد. دخترى كه بايد قربان
و صدقه اسلام شود، در فقرى سخت بسوزد و باجهلها و نادانىها بسازد، و حتى
ضربههاى خصم را بر بازو و لطمه در را بر پهلو تحمل كند.
خديجه در حين مرگ به رسول خدا سفارش كرد فاطمه (س) را به خدا و به دست تو
مىسپارم، مراقب دختر كوچكم باش... فاطمه (س) كوچك كنار بستر مرگ مادر مىنشيند
و جان دادن او را تماشا مىكند، به مادر دلدارى و تسليت مىدهد تا آرام جان
بسپرد به او قول و اطمينان مىدهد كه به وصايايش عمل خواهد كرد .
او شاهد آخرين دم مادر است كه به همراه آن اين كلمات را از او مىشنود: ان الله
هو السلام، و منه السلام، و الله يعود السلام. خديجه از دنيا مىرود در حاليكه
عمر فاطمه (س) را قوياً بين 5 تا 10 سال و محتملاً تا 15 سال مىتوان ذكر كرد.
همگامى با پدر
فاطمه (س) از همان دوران كودكى كه در كشمكشهاى پدر با مشركان با او همراه
همگام بود .
- او در جريان نقشه ترور پيامبر قرار گرفته و پدر را مضطربانه از اين واقعه
هشدار داد.
- دشمن شكمبه شتر يا گوسفند بر سر پدر مىريزد و او با دستهاى كوچك خود آنها را
از سر و روى پدر پاك مىكند.
- پدرش را كتك مىزنند و او از شدت تاثر مىگريد و پدر را نوازش مىكند.
- بر بدن پدرش جراحات وارد مىكنند او هم چون پرستارى مهربان بر آن جراحات مرهم
مىگذارد.
- والحق كه اين دختر را چه تحملى در رنجها و نامردىها بود و چه آثارى از خدمات
ارزنده.
- السلام على البتول الطاهرة ؛ الصديقة المعصومة، المغصوبة حقها و الممنوعة
ارثها.
- السلام على بضعة لحمه و صميم قلبه و رحمة اله و بركاته.
فصل 4: مقام و
رتبت فاطمه
مقدمه
سخن از فاطمه (س) است، شخصيتى كه جلالت و بزرگى او در قالب مفاهيم و الفاظ
نمىگنجد. و افراد عادى بشر را توان آن نيست كه در شأن و عظمت او سخن گويند.
درجه رشد او، و شأن كمالات او را خدا مىشناسد، و رسول خدا (ص) و همسر گراميش
امير مؤمنان (ع) و بس، ديگران را نرسد از كنه معرفتش سردر آورند.
در اين صورت ما را چه توان و امكانى است كه در شأن او سخن گوئيم؟ آنچه را كه ما
مىگوئيم و ديگران پيش از ما درباره او گفتهاند در حد عرض ارادتى است نه تعريف
واقعى، و تازه به همانگونه كه مىبينم و با تعريف ناقصى كه از او در دست است
فاطمه (س) را بتى ساختهاند كه بشريت بايد در برابرش زانو زند. او را فرشتهاى
تصوير كردهاند كه ديگران بايد به تقديس او بپردازند.
بيان ما از شأن و جلال فاطمه (س) و عظمت و فضائل او در حد فهم و ادراك محدود
ماست و آن هم بدان اميد است كه باشداز آسمان ولايت او روزنهاى در انديشه و
روان پديد آيد، دل مان به نور وجودش روشن گردد و درس آموزى از او ما را در
برابر حوادث روزگار مقاوم سازد. و گرنه بگفته فاضلى شاعر به اين نكته واقفيم
كه:
اتريدان تحصى فضائل فاطمه (س)
نفد الحساب و فضلها لم ينفد [30]
آيا تو مىخواهى فضائل فاطمه را بشماره در آورى
شمارش و حساب بپايان مىرسدولى فضل او پايان نمىيابد.
مظهرى از انسان
كامل
اگر بخواهيم فاطمه (س) را در عبارتى كوتاه معرفى كنيم، خواهيم گفت او همان
انسان كاملى است كه قرآن و روايات چهره آن را تصوير كردهاند. زنى است كه
مىتوان گفت مثَل اعلاى نفْس بشرى است و مظهر صفات و اسماى الهى. از معدود
زنانى است كه توانسته است به مرحله كمال انسانى دست يابد. قاضى بيضاوى در تفسير
خود مىنويسد:
- عن النبى عليه الصلوة و السلام: كمل من الرجال كثير و لم يكمل من النساء الا
اربع: آسيه بنت مزاحم، مريم بنت عمران، خديجه بنت خويلد، فاطمه (س) بنت محمد
(ص) [31] رسول خدا كه درود و رحمت خدا بر او باد فرمود در مراحل رشد و تكامل
انسانى مردان بسيارى به مرحله كمال مقدر خود رسيدهاند ولى از زنان جز چهار تن
به آن مقام دست نيافتهاند و آن چهار آسيه، مريم، خديجه و فاطمه (س).
او برترين بانوى اسلام و سيده زنان عالم است. گوهرى تابناك در منظومه و رشته
نسل پيامبر است و فرشهاى است از ملكوت اعلى. او همسر شهيد است و امام شهيدان،
تربيت كننده نسل شهيد است و خود زن شهيده، واجد كمالات انسانى است و نمونه
تربيت محمد (ص).
او تنها زنى است كه از همان آغاز حيات و تشكّل، براساس اصول متعالى اسلام و
ارزشهاى اسلامى رشد و پرورش يافته و به درجهاى رسيده است كه او را در عالم
زنان همتائى و در عالم مردان كفى جز على (ع) نبوده است. سرمايهگذارىهاى
تربيتى پيامبر (ص) درباره او ثمر داد و كوششهاى خود او نيز عاملى مهم در رشد
او بحساب مىآمده است .
در وصف او
فاطمه (س) را به اوصاف و القابى ستودهاند كه ما بخشى از آن را در بحث پيشين
ذكر كردهايم و البته در قالب القاب و اسماء و تعابير، ولى مىتوانيم مراتبى را
بشرح زير بر آن بيفزائيم و متذكر شويم كه او:
ولىّ خداست، محل اسرار ربٌ العالمين است، دختر ولىّ خدا پيامبر است و همسر ولىّ
ديگر خدا اميرمؤمنان (ع) و مادر اولياى خدا از حضرات ائمه و معصومان است .
او ذخيره بزرگ الهى و ذخيرهدار حجت خداوند است. نور چشم رسول است، دُردانه
خديجه كبرى است، معجزه تربيت محمد (ص) است و پرورنده امامان و حجتهاى الهى،
مهدى (ع) ذخيره امت و بقية الله فى الارض از فاطمه (ع) پديد، فاطمه (س) مظهر
است، مظهر عفت، مظهر طهارت نفس، مظهر تقوا، مظهر حلم و متانت، مظهر ادب، مظهر
خدمت، مظهر شجاعت، مظهر عصمت، مظهر مظلوميت، مظهر حقطلبى، مظهر مبارزه و
سياست، مظهر عبادت، مظهر عشق به خدا، مظهر رحمت و مظهر اشك و آه و ناله، مظهر
عصيان عليه ظلم و تجاوز و مظهر قهر عليه دشمنان خدا.
برترى او از
فرشتگان و انبياء گذشته
فاطمه (س) انسان است ولى تعبيرات ديگران، از جمله رسول خدا (ص) درباره او تعبير
فرشتهاى است در صورت انسان. رسول خدا (ص) فرمود: فاطمة خلقت حوريه فى صورة
انسية[32] و براساس پارهاى از ديگر روايات او فوق فرشته است و حتى فرشتگان در
خدمت او بودند، و از انفاس قدسيهاش بهره مىگرفتند.
كدام فرشته است كه خداى را چون
فاطمه (س) با تمام وجود پرستيده باشد؟ و با آن همه علم و ايمان و اخلاص در
پيشگاه او به خضوع و خشوع بايستد؟ و كدام فرشته است كه پيك الهى در ورود به
آستانش از او اجازه بطلبد؟ روايات و اسناد ما نشان مىدهند كه از حتى از
فرشتگان مقرّب خداى هم برتر است و حتى فرشته مرگ در زمان رحلت رسول خدا (ص)
بايد از او اجازه ورود بطلبد.
به نص بسيارى از احاديث و روايات فاطمه (س) از بسيارى از انبياى گذشته افضل
بود، و حتى روايات ما در اين زمينه استثنائى قائل نشدهاند. پارهاى از روايات
گويند كه پيامبران حتى همشأن و همتاى فاطمه (س) در ازدواج نبودند و اگر على
نبود براى فاطمه (س) كفوى نبود.
كوشش و تلاش انسانها زمينهساز او جهاست و انسان در سايه آن تلاشها مىتواند
قدرت توان گيرد. به پرواز در آيد در آدمى قدرت سيرى است از منهاى بينهايت تا
باضافه بينهايت. آنجا كه جاى رشد است اگر آدمى در آن گام نهد تا اعلى عليين به
پيش مىرود، و به جائى مىرسد كه فرشته وحى گويد لودنوت انملة لا حترقت اگر به
ميزان گام مورچهاى قدم فراتر گذارم خواهم سوخت (به جايگاه بلند ثمّ دنى فتدلى
فكان قاب قوسين اوادنى [33] برسد).
و آنجا كه جاى سقوط است اگر در آن افتند تا اسفل سافلين سقوط خواهند كرد (ثم
رددناه اسفل سافلين) و در گزينش دو مسير حق انتخاب با خود انسان است. فاطمه (س)
راه اول را برگزيد و همسر نوح طريق دوم را و ديگر انسانها هم در بين دو مسيرند
يا به اين نزديكترند و يا به آن .
در حسب و نسب
فاطمه (س) از تبار پاكان و نيكان است، از اصلاب شامخة و مطهرهاى پديد آمده كه
هرگز آلودگىهاى جاهليت آن را نيالوده است، از نطفهاى پديد آمد كه مايه اوليه
آن را غذاى بهشتى تشكيل مىداد و در رحمى پرورش يافت كه هرگز وسوسه غذاى شبه
ناك در جريان خون او وارد نشد.
- من مثل فاطمه الزهراء فى نسب
و فى فخار و فى فضل و فى حسب
- والله فضلها حق و شرفها
اذ كانت ابنة خير العجم و العرب
در جنبه حسب و نسل و فضل و افتخار چه كسى مىتواند چون فاطمه (س) باشد. او دختر
بهترين افراد عرب و عجم است و خداوند است كه او را اشرف و افضل قرار داده است و
او را حقاً چنين برترى و شرافتى بر ديگران است و دختر بهترين افراد عجم و عرب
است .
او وارث انبياء، از سلاله ابراهيم، آن پيامبر بت شكن و از نسل اسمعيل ذبيح آن
قربانى راه صفا و اخلاص و از نسل خاتم انبياء سيد رسولان و هم انس و همسر سيد
اوصياست، پدر سر سلسله انبياى الهى و مصداق و شأن لولاك لما خلقت الافلاك است و
وضع مادر را هم ديدهايم كه سيدة نساء العالمين بود. و خود هم اولين بانوى
اسلام است .
در شأن خاندانش پيامبر فرمود:
- يا فاطمة منا خير الانبياء و هو ابوك اى فاطمه (س) بهترين پيامبران از ماست و
آن پدر تست .
- و منا خير الاوصياء و هو بعلك بهترين اوصياء از ماست و آن شوهر تست .
- و منا خير الشهداء و هو حمزة عم ابيك بهترين شهيدان از ماست كه آن حمزه
سيدالشهداء عموى پدر تست .
- و منها من له جناحان يطير بهما فى الجنة حيث شاء و هو جعفر ابن عم ابيك. و از
ما شهيدى است كه او را در بهشت دو بال است كه به وسيله آن در بهشت بهر كجاى كه
بخواهد پرواز مىكند و آن جعفر پسر عموى پيامبر تست.
و منا سبطا هذه الامة و سيد شباب اهل الجنة الحسن و الحسين و هما ابناك از ما
دو سبط پيامبر اين امتند كه سيد جوانان اهل بهشتند و آن حسن و حسين دو پسر
تواند.
و اللذى نفسى بيده منا مهدى هذه الامه و هو من ولدك و قسم به آنكس كه جانم در
دست اوست مهدى اين امت از ماست و او از فرزند تست. [34]
جايگاهش نزد
پيامبر:
فاطمه (س) را نزد پيامبر احترامى عظيم بود بسى فراتر از احترام پدرى به دخترش و
اين بگونهاى بود كه حيرت ديگران را بر مىانگيخت او با آن همه شأن و عظمت دست
دخترش را مىبوسيد و به گفته عايشه هرگاه كه فاطمه (س) بر پيامبر وارد مىشد
رسول خدا به احترامش از جاى بر مىخاست و پيشانى او را مىبوسيد. [35] و يا در
حين ورود از او جداً استقبال مىكرد و يا در حين خروج از محضرش مشايعتش
مىفرمود.
در شأن وصف فاطمه (س) و در انتساب او بخودش پيامبر كلمات والا و عجيب بكار
مىبرد. گاهى مىفرمود فاطمه (س) يك شاخه گل است (ريحانه)؛ زمانى مىفرمود
فاطمه (س) پاره تن من است (بضعة مِنّى)، و گاهى مىفرمود فاطمه (س) عزيزترين
مردم به نزد من است. [36]
يا مىفرمود هر كه فاطمه (س) راشادان كند مرا شادان كرده است، و هر كه فاطمه
(س) را بيازارد مرا آزرده است، با اين اضافه كه شادى و غضب من، يا محبت و آزارم
،همانند محبت و آزار خداوند است، حتى در پاسخ به سؤال فاطمه (س) و على از
پيامبر كه كدام محبوبتر و عزيزترند فرمود فاطمة احبُّ الىَّ منك و انت يا علىُّ
اعزّ علىّ منها [37] فاطمه (س) از تو نزد من محبوبتر است و تو اى على از فاطمه
(س) نزد من عزيزترى .
و اين گونه سخنان از يك سو شأن فاطمه (س) را نشان مىدهد و از سوئى ديگر درس
تربيتى است براى پدران و مادران در رابطه با دخترشان كه او را بحساب آورند و
وزن و قدر او را كمتر از پسر ندانند، تعصبهاى ناروا را درباره دختران ناديده
گيرند و... ضمن اينكه اين سخن انسان مىتواند نوعى پيشگيرى از جرأت خصم بر
فاطمه (س) باشد تا به او جسارتى نكنند و يا شأن او را نزد همسر بالا برند و...
فاطمه (س)
مصداق آيات
براساس اسنادى كه در دست و مورد قبول و اتفاق فريقين است فاطمه (س) مصداق آيات
متعدد قرآن است كه ما را توان آن نيست همه آنها را احصاء كرده و به شرحش
بپردازيم. ذيلاً به چند مورد آن اشاره مىكنيم و اين جمله را هم مىافزائيم كه
نكتهاى ظريف است. فاطمه (س) مصداق آيات قرآن است و نسل و ذريهاش مصداق تفسيرى
آنها و اين پيوندى ملكوتى بين قرآن و فاطمه (س) و ذريه اوست. اما آن آيات .
1- مصداق آيه قدر:
امام صادق (ع) در تفسير و معنى آيه انا انزلنا فى ليلة القدر، [38] فاطمه (س)
را معنى آن دانسته و مصداق كسى مىداند كه در شب قدر نازل شده .
2- مصداق خير
كثير:
خداى در قرآن او را كوثر يا خير كثير
ناميدو اساس نزول آن كوتاه كردن شر سخن مشركان از سر پيامبر بود. او مصداق آيه
انا اعطيناك الكوثر [39] است و شماتت كنندگان پيامبر مصداق ابترند، فاطمه خير
كثير است و مجسمه خير، استوانه بركت است و اسطوره بالندگى .
3- مصداق آيه
نسائنا:
در داستان مباهله كه بين پيامبر (ص) و
مسيحيان نجران پديد آمد، سرانجام قرار شد طرفين ادعا، خود با زنان و فرزندان
خويش براى نفرين متقابل حاضر گردند تا ناحق در معرض خشم و لعن خدا قرار گيرد.
در آن روزگار زنان گرانقدرى در دنياى اسلام حضور داشتند مثل صفيه عمه پيامبر،
اسماء همسر ابوبكر، ام هانى و ديگران، ولى هيچكدام مصداق نسائنا قرار نگرفتند.
رسول خدا (ص) فاطمه (س) را بعنوان الگوى زن و مصداق و نماينده كلى زنان اسلام و
بر اين اساس نام او را در قرآن در قالب نسائنا [40] ثبت داد. و هم بر اين بنيان
جايگاه قربى براى زن معين كرد كه بر خلاف طرز فكر معهود بود .
4- مصداق آيه
تطهير:
او مصداق آيه انما يريد الله ليذهب عنكم
الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيراً [41] در قرآن است. در كتاب صواعق المحرقه،
تفسير طبرى، و كتب ديگر از رسول خدا نقل شد كه اين آيه درباره من و على (ع) و
حسن و حسين و فاطمه [42] (س) نازل شده است [43] و طبرى در تفسير خود 15 روايت
به سندهاى مختلف در اين باره ذكر مىكند.
5- مصداق
اهلبيت:
او مصداق كامل اهلبيت رسول خداست. [44]
كه در دامان وحى پرورش يافته و اهل عصمت و تقوا مصون از لغزش، و كاملترين افراد
اهلبيت و عزيزترين آنها در نزد رسول خدا (ص) است .
6- مصداق آيه
ايثار و اطعام:
او مصداق آيه شريفه قرآن است كه: و يؤثرون
على انفسهم و لو كان بهم خصاصة [45] و مصداق آيه و يطعمون الطعام على حبه
مسكيناً و يتيماً و اسيراً [46]. اوست كه به همراه على و فرزندان خود و فضه
افطارى خود را در راه خدا داد و با آب روزه را افطار كرد و اين عمل تا سه روز
پى در پى ادامه يافت .
7- مصداق
نگهدارى خود از آتش:
فاطمه (س) براساس نامش و طبق سنى كه ذكر
شد از آتش دوزخ دور و بر كنار معرفى شد: (فصلمت عن النار.) اما آيه قرآن در اين
مورد صريحتر است زيرا به اتفاق فريقين او مصداق آيه فوقيهم الله شر ذلك اليوم
[47] است. و اين نشان مىدهد كه دورى از عذاب خدا لياقت، انسانيت و عبادت
مىخواهد و ربطى به زن يا مرد بودن ندارد. و اين برخلاف انديشه رايج بود كه زن
همكار شيطان است و اهل دوزخ است .
8- مصداق ذى
القربى:
او از نظر خويشاوندى دختر پيامبر و
نزديكترين خويشاوند اوست. پس مصداق همان ذى القربائى است كه در قرآن مودت او
درخواست شده قل لا اسالكم عليه اجراً الا المودة فى القربى [48] جز فاطمه (س)
چه كسى است كه خون پيامبر را در رگهاى خود داشته باشد و بضعه رسول و پاره تن او
باشد؟ از او خويشاوندتر كيست؟
9- آيات ديگر
او هم چنان براساس روايات متعدد ديگر
مصداق آيات زير است:
- آيه شريفه والقمر اذا تليها [49] آيه و جمع الشمس و القمر در امر ازدواجش
[50]آيه ان الابرار يشربون من كأس كان مزاجها كافوراً [51] مصداق آيه مرج
البحرين يلتقيان [52] و...
نظرى به روايات
روايات ما كه در شأن و مقام فاطمه (س) آمده و از نظر كثرت به حد تواتر
رسيدهاند چنان بسيارند كه احصاء آنها خود مجلداتى را مىطلبد و اين روايات
تنها از يك منبع و راوى ذكر نشده و يا تنها از سوى شيعيان نيستند كه اهل سنت
نيز در اين زمينه داد سخن دادهاند و كتب آنها پر است از اينگونه روايات .
اگر بناى اظهار و بررسى باشد مىتوان آنها را بدستههائى تقسيم كرد از آن جمله
رواياتى كه از سوى پيامبر در شأن فاطمه (س) ذكر شدهاند در يك گروه، و رواياتى
كه از سوى على (ع) يا ديگر امامان ذكر شدهاند هر كدام در يك گروه، و رواياتى
كه از سوى صحابه و موافق و مخالف ذكر شدهاند هر يك در دستهاى و گروهى ديگر. و
در اين بحث ما را توان ذكر آنها نيست .
رسول خدا (ص) فرمود فاطمه (س) بهترين زنان اهل بهشت است. [53] و هم به او
فرمود: يا فاطمه، ان الله اصطفاك و طهرك و اصطفاك على نساء العالمين [54] اى
فاطمه (س) خداى ترا برگزيد و مطهرت گردانيد و ترا بر زنان جهان برترى داده و
گزينش و انتخاب كرده است.
و هم فرمود: دخترم فاطمه (س)، سيده زنان ازگذشتگان و آيندگان است. فأمّا انبنتى
فاطمه فانها سيدة نساء العالمين من الاولين و الاخرين .و يا در سخن ديگرى فرمود
او از همه زنان جهان برتر است. [55] و يا فرمود كه او سيده نساء اهل الجنه است
و اين تعريفها نوعى درس آموزى هستند به مردم كه ديگران دريابند به چه كسانى
متوسل شوند و از چه كسانى براى زندگى الگو گيرند.
سخن ديگران
درباره فاطمه (س)
ما از زبان حضرات معصومان عليهم السلام درباره فاطمه (س) بحث نكنيم كه آنها جاى
خود دارند از ديگران بگوئيم و از جمله از عايشه همسر پيامبر (ص) كه مىگفت كسى
را نديدم از فاطمه (س) راستگوتر باشد جز پدرش. [56] ابن ملقن گويد عايشه سر
فاطمه (س) را بوسيد و گفت اى كاش من موئى بر سر تو بودم. [57]
ابوبكر پس از وفات پيامبر در برابر سخنان و احقاق حق فاطمه (س) از او، در مقام
پاسخ گفت: انت معدن الحكمة و موطن الهدى و الرحمة، و ركن الدين و عين الحجة
[58] تو معدن حكمتى، مركز هدايت و رحمتى، ركن و اساس دين و عين محبت خدائى...
(البته ما فعلاً وارد اين بحث نمىشويم كه اگر فاطمه (س) براستى چنين بود پس
چرا در رابطه با سخنان در خواستهاى او موضع خلاف در پيش گرفتند؟ چرا كتك زدن او
را دستور داده و يا لااقل در برابر صدمه و آزارش سكوت كردند و دم بر نياوردند
آرى آنجا كه پاى مطامع و منافع در ميان باشد، درخت شرف را مىسوزانند و حتى
تنها يادگار رسول خاتم سيلى مىخورد و ديگران خاموش مىمانند...)
تعبيرها از
فاطمه (س)
تعبيراتى كه از فاطمه (س) در دست است بگونهاى است كه حكايت از مقام و عظمت
والاى او دارند.براساس روايات متعدد عبارات و كلماتى در شأن او بسيار و از آن
جمله است:
او فاضله است، عليمه است، محدثه است (يعنى فرشته سخن مىگويد) معصومه است و
محصوره از گناه، رشيده است، شهيده است بمعناى خاص و عامش، كنيز خداست ،واجد بوى
بهشت است، مدافع حق است و حق طلب، مادر امامان است،ادامه شجره نبوت است تقيه و
نقيه است، پاره تن پيامبر، يا بضعة رسول است، سيده زنان است، و...
فاطمه (س) رابرتر از مريم دانستهاند زيرا كه مريم مادر يك عيسى است و فاطمه
(س) مادر 11 امام معصوم، كه عيسى فرزند مريم در عين نبوت بايد در پشت سر مهدى
او نماز بگذارد. امام صادق (ع) فرمود خداوند فرمود از نور فاطمه (س) امامانى
پديد آوردم كه به امر من قيام كنند و افراد را بحقم هدايت نمايند. [59]
و از اينگونه تعبيرات درباره او بسيارند، كه برخى از آنها صفات موهبتى هستند و
برخى ديگر صفات مكتب و زنان ما با بهرهگيرى از جنبه الگوئى او مىتوانند
بسيارى از صفات مورد انتساب فاطمه (س) را بدست آورند و يا لااقل قدم در جاى قدم
او بگذارند. او طاهره است و از هر آلودگى و ناپاكى به دور است. و زن مىتواند
طاهره باشد بشرطى كه راه فاطمه (س) را طى كند، در برابر وقايع و جريانات و در
مشىها و حركتها و در برخورد با نامحرم چون فاطمه (س) موضع گيرد.
شرف و افتخار
فاطمه (س) :
شرف و افتخار فاطمه (س) در اين است كه از همه گسسته و به خدا پيوسته است، بنده
حق است و تسليم او، عابدهاى است بى مانند كه با تمام وجود به پرستش خداى
پرداخته است. در پيشگاه حكم و فرمان الهى كالميت بين يدى الغسال است تنها و
تنها در پى آن است دريابد كه خداوند از چه چيز خرسند است، چه امرى به نظر او
مبغوض است، رضايتش در چيست؟ سخطش در كدام عمل و رفتار؟ و او همان را مورد عنايت
قرار دهد.
فاطمه (س) در سايه بندگى خدا خير نساء اهل الجنة [60] شد، و به همين خاطر افضل
نساء اهل الارض بحساب [61] و در سايه چنين امرى است كه نور او از نور عظمت خدا
مشتق مىشود. [62]و رهيابىها در سايه ادامه راه اوست و افضليت در سايه
بهرهمندى از هدايت او، و بهترين زن بودن در سايه پذيرش جنبه الگوئى او.
فاطمه (س) در سايه بندگى خدا به درجهاى رسيده كه مىتواند عزيز خدا باشد و
ميوه دل پيامبر به حساب آيد، همتا و همراز على باشد و همپرواز با سيد اوصيا و
سرانجام، ميزان و معيار سنجش حق و باطل، و كفر و ايمان براى ديگران گردد. فاطمه
(س) يك محك انسانيت و فضيلت است و زنان ملاك اعتلاء و انحطاط خود را براساس او
بايد در نظر گيرند. رمز عظمت را در او بايد بجويند و سعادتمندى را در گروه
ادامه راهش بدانند.
فاطمه (س) آبرومند درگاه خداوند است، و اين آبرو را در سايه اطاعت و تسليم خود
به خدا پديد آورده و دانسته است كه عزت از آن خداست. ان العزة لله جميعا [63]و
هم اوست كه بشرط زمينه سازى ما، عزت را براى ما مقدر مىسازد تعز من تشاء [64]
و فاطمه (س) كوشيد خود را در مسير عزت خدائى قرار دهد و عزيز گردد.
او دريافته است كه حكومت بر دلها در سايه سازش با خدا و پيوند با او حاصل
مىشود، نه در سايه خود آرائى و نه در سايه فريب و نيرنگ. دلها را خداى
مىگرداند نه مردم، صفاى باطن و رشد در سايه بندگى خدا بدست مىآيد نه در سايه
دلقكى و موى افشانى و رنگ كارى و اين دريافت درسى مهم براى همه زنان در طول
تاريخ است. و اگر زنى چون فاطمه (س) با خدا بسازد و در نزدش آبرويى پيدا كند،
چنان خواهد شد كه پيامبر بجاى او بنشيند و گندم او را آسياب كند. و از او بوى
بهشت استشمام كند.
مقام عصمت او
فاطمه (س) داراى مقام عصمت است [65] بدين معنى كه معصومه است، يعنى محصوره از
گناه، يعنى ممنوع و محفوظ از لغزش و انحراف و از اين ديد مىتواند الگو باشد.
عصمت يك سبب شعورى است كه به هيچ وجه مغلوب نمىشود و از انواع شعور و ادراكى
نيست كه ما با آن آشنائيم و از سنخ علوم و ادراكات متعارضى نيست كه قابل اكتساب
و تعلم باشد. [66]
پس در راه و روش فاطمه (س) اشتباه و لغزشى نيست. آيه تطهير هم او را از رجس و
خطا دور معرفى مىكند و حديث معروف ان الله اصطفاك و طهرك...نيز آن را تأييد
مىنمايد. البته مقام بصيرتش و ادراكش از جهان و ماسواى آن خود عامل ديگرى براى
دورى او از لغزش است .
عصمت موجد صورت علمى ريشهدارى است كه پديد آورند. آثارى از اخلاق چون شجاعت،
عفت و سخاوت است و مانع پديد آمدن جبن، خمود و شره، بخل، تبذير، تدبر و براين
اساس فاطمه (س) داراى فضايل اخلاقى است به صورت كامل و مطلق و به دور از رذايل
اخلاقى است آن هم در صورت كلى آن، او نه تنها تن به گناه نمىدهد، بلكه حتى ترك
اولائى از او سر نمىزند. هرگز قول و فعلى را مرتكب نمىشود كه در آن شائبه ترك
اولى و يا گناه باشد. بدين سان او در خورتر از هر كس در داشتن جنبه الگوئى است
.
مقام علم او
فاطمه (س)زنى عالمه است، عالمهاى كه بلا معلمه است [67]، معلم او خداست و علم
موهبتى به او عنايت كرده در عين اينكه رسول خدا (ص) در مسؤوليت پدرى بالاى سر
او بوده و راه رشد و آگاهى را براى او هموار كرده است. چه بسيارند سؤالات و
پرسشهائى كه فاطمه (س) در طول مدت حياتش از پدر پرسيده و براى آنها پاسخ مناسب
و عملى يافته است .
مقام علمى فاطمه (س) را در نحوه برخورد او نسبت به خود و ديگران، و نسبت به
خداى جهان و پديدههاى آفرينش مىتوان يافت، هم چنين در عرصه الهيات و در عرصه
ادب و سخن تنها خطبه او در مسجد، آن هم در چنان حال و هوائى، كافى است كه او را
فردى نمونه و زبده قلمداد كند و برترى و علو فكرى او را نسبت به ديگران نشان
دهد .
- او در مقام دانش بجائى رسيد كه رسول خدا (ص) دربارهاش فرمود فطمها اله تبارك
و تعالى بالعلم و او در اين مقام همانند مقام عصمتش از انبياى پيشين پيشتر
رفته است. چنين امرى نبايد استبعادى را پديد آورد زيرا آدمى در سايه بندگى خدا
مىتواند به جائى رسد كه واجد سمع و بصر الهى گردد. كنت سمعه اللذى يسمع به و
بصره اللذى يبصربه و براى انسانى واجد چشم و گوش خدائى سر در آوردن از حقايق و
اسرار امرى عادى و طبيعى است .
مقام تقواى
فاطمه (س)
فاطمه (س) داراى ملكه تقواست و بدين خاطر همه گاه هشيار است كه معصيتى پديد
نيايد و جز در مسير فضايل حركت نكند. هواى حق را بر هواى دل ترجيح مىدهد و در
اين راه به جائى مىرسد كه براى افراد عادى جامعه قابل تعليل نيست. هم چون فردى
عادى از پدر تقاضاى خدمتكارى مىكند، و بر خلاف آن درخواست پيامبر خدا به او
تسبيح ويژهاى براى تكبير و ستايش خدا مىآموزد، و فاطمه (س) خدا را بر اين
عطاى پيامبر سپاس مىگذارد.
عمل و رفتار فاطمه (س) بر خلاف مقتضاى تقوا نيست و بدين خاطر هرگز مرتكب امرى
خلاف تقوى نيست، و هرگز اسير حرص و طمع نيست، از شأن و موقعيت خود، پدر، و همسر
سوء استفاده نمىكند. در مسير خود دچار گمراهى و سردرگمى نمىشود.
- او راه تقوا را در پيش مىگيرد و در خور شأنى مىگردد كه خداى براى او راه در
رُو و نجات از مشكل را كه در قرآن وعده داده است فراهم مىسازد و من يتق الله
يجعل له مخرجا [68] شما در عالم انسانى كدام زن را سراغ داريد كه در تقوا
بتواند همدوش و همگام فاطمه (س) باشد؟ پس وعده الهى درباره او محقق مىگردد.
- او سعى به هدايتطلبى و رهيابى مىكند و مىكوشد اهل هدايت و در معرض
راهنمائى خدا واقع گردد. در نتيجه خداوند عوامل زيان و ضرر بخشى گمراهان را از
ساحت او دور مىدارد. عليكم انفسكم لا يضركم من ضل اذ اهتديتم. [69]و اين هم
وعده ديگر خداوند است كه فاطمه (س) خود را در معرض آن قرار مىدهد.
- و بالاخره او خود را با سر منشأ عزت و سرافرازى همگام مىكند و در نتيجه
پيوند عزت براى او پديد آمده و مصداق اين آيه قرآن مىشود ولله العزة و لرسوله
و للمؤمنين در جنبه ايمان و باور داشت چه كسى در عالم زنان چون فاطمه (س) است؟
پس حق است كه عزت و آبرومندى از آن او باشد.
بخاطر عصمتش و مقام علميش همه حركات و مواضعش براساس حكمت بالغه الهى و خود در
اين جنبه نيز الگويى تام و تمام است. ديگران هم وظيفه تبعيت از راه و رسم او را
دارند و هم خود موظفند در مسيرى قرار گيرند كه حاصل آن رشد و كمال و دستيابى به
بصيرتى براى يافتن راه خود باشد.
آبرويش نزد خدا
فاطمه (ص) آن بندهاى است كه در نزد خدا آبروئى عظيم و پردامنه پيدا مىكند. تا
حدى كه خداى به رضاى فاطمه (س) خرسند و به غضب فاطمه (س) غضبناك مىشود، ان
الله يرضى لرضاء فاطمة و يغضب لغضبها [70] و نمونه همين سخن در آثار ديگر
روايات از اهل شيعه و سنت زياد بچشم مىخورد. [71]
به امام صادق (ع) گفتند كه برخى اين حديث را باور ندارند - آيا قابل قبول است
كه خداى از خشم فاطمه (س) بخشم آيد؟ امام فرمود چرا باور نمىداريد؟ آيا شما
باور نداريد كه خداى از خشم بنده مؤمن بخشم مىآيد؟ فاطمه (س) نيز زنى با ايمان
است و طبيعى است خداى از خشمش بخشم مىآيد.[72]
فاطمه (س) در پيشگاه خدا و در سايه عبادت قرب و آبرو پيدا كرده و در مثال
آبرومنديش اين بس كه براى او مائدهاى آسمانى نازل مىشد آن هم، نه يكبار و
دوبار، بلكه بصورتى مكرر. رسول خدا (ص) بهمراه على مرتضى بر او وارد شدند در
حاليكه هر دو بمانند فاطمه (س) گرسنه بودند. ظرف غذائى گوارا در كنار او
يافتند. پرسيدند أنّى لكِ هذا؟ اين غذا از كجا پديد آمد؟ پاسخ داد من عندالله -
از جانب خدا. [73]
هم چنين اين سخن از سلمان است كه گفت به هنگامى كه فاطمة (س) در مسجد قصد نفرين
كردن كرد و غضبناك شد. ديدم ديوارهاى مسجد مىلرزد. و امام باقر (ع) فرمود به
خدا سوگند اگر فاطمه (س) گيسو مىگشود و لب به نفرين باز مىكرد زمين اهل خود
را فرو مىبرد و يا عذاب بر مردم نازل مىشد و اين حقيقتى است كه پيامبر (ص) به
فاطمه (س) فرمود: يا فاطمه ان اله عزوجل يغضب لغضبك و يرضى لرضاك [74].
مقام شفاعت
بخاظر آبرومنديش در پيشگاه خداوند فاطمه (س) داراى مقام شفاعت است، و اين سخنى
است كه پيامبر دربارهاش فرموده بود: جعل الله مهر فاطمة الزهراء شفاعة
المذنبين من ام ابيها [75]خداوند مهر فاطمه زهرا (س) را شفاعت گنهكاران امت
پدرش قرار داد. (البته بدان شرط كه لايق و در خور شفاعت گردند).
امام باقر (ع) فرمود: در قيامت كنار آتش دوزخ، براى مادر ما فاطمه (ع) جايگاهى
بلند است كه به منظور شفاعت و نجات دوستان مىايستد و گنهكاران به دختر پيامبر
پناه مىبرند - و امام صادق (ع) هم در تأييد اين سخن فرمود معنى خير كثير همين
است و او نفع بسيارى را بخاطر آبرومنديش در پيشگاه خدا متوجه امت مىسازد.
در اين ادعا جاى تعجب و استبعادى نيست. خداوند اين چنين مىكند كه به بندهاى
مقام عزت و شفاعت مىبخشد، بدون اينكه بندهاى را در آن امر مستقل و يا خود را
در اين جنبه خلع يد كند. بر خلاف تصور گروهى كه آن را محال مىدانند اين دعوى
مبناى قرآنى دارد بدينگونه كه:
جانها بدست خداست (الله يتوفى الانفس حين موتها) [76] ولى آن را در اختيار
فرشته مرگ قرار مىدهد بدون اينكه آن حق را از خود سلب كند (قل يتوفيكم ملك
الموت اللذى و كل بكم [77] - در امر شفاعت (قل لله الشفاعة جميعا) [78].
در عين حال به اين آيات توجه كنيد: من ذاللذى يشفع عنده الا باذنه [79] - ولا
يشفعون الا لمن ارتضى. [80]
ديگر مقامات
ما را توان آن نيست كه همه كمالات او را در اين محدوه فكر كنيم. اوج رتبت و
مقام او بحدى است كه هيچ پرنده تيزبالى به درك مقامش دست نمىيابد و چند بعدى
بودن حياتش سبب مىشود كه اگر يك جنبه آن را مورد عنايت قرار دهيم از ديگر
جنبهها باز مىمانيم. ناگزير به صورت اشارهاى به مواردى از آنها را به صورت
گذرا متذكر مىشويم:
- او از نور عظمت خدا خلق شده لا ن الله تعالى خلقها من نور عظمته، [81] حوارء
انسيه است و نطفه او از ميوه بهشتى است. و پيامبر بوى بهشت را از فاطمه (س)
مىشنيد [82] شب قدر هزار ماه و فاطمه (س) تأويل شب قدر است [83]، و محور
اهلبيت است [84] و از زنان برگزيده جهان است (سيدة نساء اهل الارض)[85].
زهرا از صابرين است [86] و بهشت براى فاطمه (س) خلق شده. [87] و داراى مقام
شفاعت است [88]، با جبرئيل مراوده داشت، و براى او مائده نازل مىشد، خدا پيش
از خلقت دنيويش امتحانش كرد و موفقش يافت، آبرومند نزد خداست، امانتدار خلفاى
الهى است، مادر مهدى است و...
همانگونه كه ذكر شد ريشه و منشأ كمالات او عبادت، اطاعت و تسليم است. زهد و
تقوا و امانت دارى تكليف و رعايت آن است. متعهد و مسؤول است، داراى وقار و
استقامت است. غضب دارد و بى باك نيست، زبان دارد و اهل همز و لمز نيست او زنى
است كه موقعيت خود را در عرصه تكليف يافته و آگاهانه و فضيلت مندانه در راه
وصول به آن به پيش مىرود و هدفى جز جلب رضاى الهى ندارد .
درود بر فاطمه
(س)
شأن و مقام او را از سخنانى كه ديگر اين درباره او گفتهاند، مخصوصاً حضرات
معصومان (ع) مىتوان دريافت مثل درودهائى كه مرحوم مجلسى از زبان معصوم (ع)
درباره او گفته است [89] السلام على نفس الله القائمة بالسنن السلام على نفس
الله العليا، و شجرة طوبى، و سدرة المنتهى و المثل الاعلى و...
اما در اين قسمت مىخواهيم از زبان فردى غير معصوم درود را درباره فاطمه نقل
كنيم. محيى الدين عربى در كتاب مناقب براى هر يك از چهارده معصوم (ع) خطبهاى
دارد كه در آن شؤونى را از آن معصومان نقل مىكند. درباره فاطمه سلام الله
عليها چنين مىسرايد:
و صلّ على الجوهرة القدسية فى تعيّن الانسيّةِ - صورة النفس الكلية - جواد
العالم العقلية - بضعة الحقيقة النبوية مطلع الانوار العلوية - عين عيون
الاسرار الفاطمية - الناجية المنجية لمحبيها عن النار، ثمرة شجرة اليقين، سيدة
نساء العالمين، المعروفة بالقدر، المجهولة بالقبر، قرة عين الرسول، الزهراء
البتول، عليها الصلوات و السلام .
فصل 5: محوريت
فاطمه (س)
مقدمه
در شأن و مقام فاطمه (س) هر چه بگويند كم گفتهاند و رتبت و عظمت او بسى بيشتر
از وصف توصيف كنندگان است او دخت پيامبر است و همسر امير مؤمنان، مادر سبطين
است و خود معصومهاى شهيده، نمونه تربيت پدرى است كه داراى مقام نبوت است و
مادرى كه سيده زنان عالم است .
او داراى ملكه تقوا، عفت و عدالت است و داراى مقام عبد است و در اين راه واجد
صفاتى كه افراد عادى بشر را توان اكتساب آن در چنان حد نيست. حق اين است كه
گفتهاند براى او رازى الهى و لطيفه لاهوت مطرح است. ان لفاطمة سلام الله عليها
سرّاً الهياً و معنى لاهوتيا...[90]
محور بودن فاطمه (س)
فاطمه (س) در جهان آفرينش و در دنياى اسلام مىتواند محورى به حساب آيد كه گردش
بسيارى از پديدهها و چرخش آنها بدور او باشد. روايات بسيارى بنقل از مورخان
شيعه و اهل سنت در دست است كه او را مورد عنايت خداوند در امر آفرينش
خواندهاند و حتى متذكر شدهاند كه اگر فاطمه (س) نبود آفرينش جهان نبود.
در دنياى اسلام او محور اسلام است، محور رسالت است، محور امامت و خلافت منصوص
است.وعده الطاف حق در حفظ و تداوم آئين محمدى (ص) به وسيله او محقق شده و اسلام
و قرآن به بركت حضور ذريه طيبه او از مهجوريت بدر آمده است .
او محور اهلبيت است و محور اصحاب كسا، تداوم بخش نسل پيامبر است و محور سادات.
در جريان مباهله او مصداق نساء ناست و الگوى همه نيك زنانى كه تا قيام قيامت بر
تارك تاريخ بشريت مىدرخشند واسلام بوسيله آنان مىتواند امروز هم مباهله كند و
حقانيت اين آئين را به اثبات برساند.
مهدى امت كه چشم جهانى منتظر اوست از نسل فاطمه (س) است و فرزند اوست و جهان
آشفته را فرزندش تحت سلطه اسلام در مىآورد و پرچم توحيد را او بر جهان
مىافرازد. پس فاطمه (س) مادر اسلام است و مادر قرآن، ام ابيها بوده و ام
الاسلام هم مىتواند به حساب آيد.
مصداقهاى ديگر
گفتيم كه فاطمه (س) مصداق آيات مختلف قرآن و تجلى بخش جنبههاى مختلفى از ابعاد
حيات اسلامى است بگونهاى كه هر كدام از آنها نوعى محوريت او را نشان مىدهند.
- او مصداق اهل بيت پيامبر و واجد شأن آيه تطهير است .
- مصداق عترت و يكى از دو ثقلى است كه رسول خدا آن را به مردم سفارش كرده است.
[91]
- مصداق ذوى القرباى قرآن است كه مودت آنها مورد توصيه است. [92]
- مصداق نفس پيامبر در آيه مباهله است .
- مصداق ام الائمه و ام المومنين است كه پيامبر درباره او سفارش داشته است .
- مصداق كوثر به معنى خير كثير كه شعاع بركتش سراسر عالم و جود را پر كرده و از
وجود او و از رحمش شخصيتهائى پديد آمدهاند كه هر كدام مايه افتخار اسلامند.
اين همه فيوضات و درخشندگى از ستارههاى تابان اسلام، اين همه هاديان و
راهنمايان كه هم چون اخترهائى فروزان بر تارك آسمان اسلامند همه از فاطمهاند.
و اين همه شاهدان ايثارگر تاريخ اسلام از عاشورا تا غيبت همه از زايندگى
فاطمهاند .
آرى، در جهان اسلام هر جا سخن از صفاى خانوادگى و وفاست فاطمه (س) در رأس آن
است و هر جا كه از همسرى نمونه بحش شود فاطمه (س) سر آمد آنهاست و هر جا كه از
زنى حق طلب ومبارز سخن رود نام فاطمه (س) در آن محفل ياد مىشود و هر جا از
خانه شهيد و مادر شهيدان ياد است فاطمه (س) از زبدگان آنهاست. و محور همه اين
بحثها و عناوين فاطمه (س) خواهد بود. و شگفت از يك زن، رشد يافته درخانهاى
محقر و اين همه عظمت و آن همه محوريت .
فاطمه (س) محور
خلقت
اگر به حديث لولاك لما خلقت الا فلاك كه در شأن پيامبر اسلام است اتكا شود،
بايد فاطمه را محور آفرينش دانست از آن بابت كه بدون وجود او نسل پيامبر منقطع
بود وتداوم بخشى اسلام تا قيام قيامت كه توسط نسل فاطمه (س) است على الظاهر
بىاثر مىماند.
در قوس صعودى و نزولى، در سيركمالى وجود فاطمه (س) منشأ فيض و منبع آثار انوار
عاليه بحساب مىآيد و اگر رسول خدا را اصل اصيل آفرينش بحساب آوريم و اگر او را
علت غائى خلقت بدانيم طبيعى است كه محور همه اين سيرها و رشد فاطمه (س) خواهد
بود .
فاطمه (س) واسطه نبوت و امامت است و تكامل خلقت در سايه تبيين رسالت است و ائمه
مبين قرآن و رسالت و همه از نسل فاطمه (س). پس فاطمه (س) مصدر ائمه است و تداوم
بخش دعوت محمد (ص) آيا جز اين است كه 11 ذريه پاك بعنوان خليفه راستين پيامبر
از نسل فاطمهاند؟
حلقه تكامل
انبياء
بگفته استاد فاضل حسينى دانشمند مصرى، فاطمه (س) مانند موجى بود كه بايد نور
رسول خدا (ص) را در طول رشتههاى ممتد اعصار و قرون عبور دهد و بشريت را از آن
نور فياض روشن و نورانى كند [93]او حلقه تكامل انبياء الهى و بقيه النبوه به
تعبير على است [94] زندگى او امتداد حيات پيامبران است .
همه آنچه را كه پيامبران در طول تاريخ گفته و سروده بودند، از طريق فاطمه (س)
به امامان برحق، و از امامان به خلق خداى رسيده است. او از طريق پدر وارث و نيز
سرايت ده همه مفاخر انبياى گذشته است و بدين سان همه ارزشهاى نياكان خويش از
انبياء و رسل را در خود داراست و آنها را از طريق ازدواج با على در نسل خود
سارى و جارى ساخته است .
پس فاطمه (س) از اين ديد ادامه دهنده رسالتها و از ديدى اميد رسالتهاست، ثمره
باغ وجودى انبياء است و مهدى موعود را او به جامعه اسلامى تحويل داده است و از
اين ديد فاطمه (س) رسالتهاى گذشته را با خاتميت و امامت پيوند بخشيده است .
تداوم بخش نسل
پيامبر
فاطمه (س) زنى است كه سلاله پاك رسول خدا (ص) بوسيله او تداوم يافته است. يازده
خليفه راستين پيامبر و ولى خدا از رحم او پديد آمدهاند و وارث فضائلى شدهاند
كه فاطمه (س) از طريق رسول خدا (ص) بدان صفات متصف بود.
رسول خدا (ص) بوسيله فاطمه (س) نشان داد كه بر خلاف رسم معهود دختران هم
مىتوانند نسل پدر را تداوم بخشند آن هم پدرى كه خاتم انبياست. و نيز از طريق
دختر مكتب، تربيت، شهادت مىتواند به نسل بعد سرايت كرده و استمرار يابد، و اين
مزيت مخصوص مردان نيست .
رحم فاطمه (س) همانند منبع فيضى بود كه از آن معادن نور و حكمت پديد آمدند و
خلفاء خدا در زمين از آن رحم پاك بروز و ظهور كردند. رسول خدا (ص) بر خديجه
وارد شد و ديد با جنين خود سخن مىگويد، پس از سؤال و جوابى به او گفت:
' هذا جبرئيل، فيبشرنى انهاانثى. اين جبرئيل است كه به من مژده مىدهد طفلى كه
در رحم دارى دختر است .
- و انهاالنسلة الطاهرة الميمونة و او نسل پاك و ميمون و مباركى است .
- و ان اله تبارك و تعالى سيجعل نسلى منها و مژدهام داد كه خداى تبارك و تعالى
تداوم نسل مرا از او معين كرده است .
- و سيجعل نسلها ائمة. و بزودى نسل او را پيشوايان زمين قرار دهد.
- و يجعلهم خلفا فى ارضه بعد انقضاء و حيه[95] و پس از انقضاى وحى آنها را
خليفه خود در زمين قرار دهد.
محور رسالت
فاطمه (س) محور رسالت است. پيامبر او را جدّاً گرامى مىداشت و محبت او به
دخترش بيش از حد محبت عادى پدرى به دخترش بود. شرايطى در فاطمه (س) بود كه
براساس آن او ركن مهم پيشرفت اسلام بحساب مىآمد. هم در دوران حيات پيامبر، هم
در عصر پس از وفاتش نقشهاى مهم و اساسى را در زندگى ايفا كرد.
او پس از وفات رسول خدا (ص)، رسالت را زنده نگه داشت. همتاى على در مبارزه حق
طلبانه بنفع اسلام بود. و هم او زمينه ساز شرايطى شد كه مقدمتاً به صلح حسن و
نهايتاً به شهادت حسين منجر گرديد بار رسالت كربلا در واقع به دوش فاطمه بود و
حاملان پيام شهادت دختران فاطمهاند.
پيامبر در شب عروسى فاطمه (س) فرموده بود: پروردگارا اين دو محبوبترين آفريدگان
تو نزد منند. پس دوست بدار آنها را، و نسل شان را مبارك گردان و در تداوم بدار
نسل و تبارشان را و از جانب خود آنها را نگهدارى بنما... بدين سان فاطمه (س)
وزنهاى گرانقدر براى اسلام و محور استمرار هدف عاليه اسلام است .
محور عصمت
فاطمه (س) محور عصمت است. معصومان اسلام در عصر او پيامبر است كه پدر اوست، على
است كه همسر اوست حسن و حسيناند كه دو فرزند او هستند و او هم چون قطبى است كه
عصمتها به دور او مىگردند و از طريق او به نسل بعد سرايت مىكنند.
بدين سان فاطمه (س) محور تداوم عصمت است. گردش چرخ امامت و ولايت به نيرو بخشى
فاطمه(س) وصل است و تربيت معصومان و شهادت آموزى و زندگى سازى، و هدايت
آموزىهاى بعدى هم در محور او دور مىزنند. ابواب عليم الهى از دريچه فاطمه (س)
گشوده مىشود واقتداى مردم به راه خداوند از بركت اوست. جابر عبدالله انصارى از
قول پيامبر چنين نقل مىكند:
- ان اله جعل عليا زوجته و ابناءه حجج الله على خلقه خداوند على و همسر او و
فرزندان او را حجتهاى خدا بر خلقش قرار داد.
- و هم ابواب العلم فى امتى - آنان دروازههاى علم در امت منند.
- من اهتدى بهم هدى الى صراط مستقيم آن كس كه بوسيله آنها ره يابد به صراط
مستقيم هدايت گردد.[96]
محور اهلبيت
فاطمه (س) محور اهل بيت و نزديكترين فرد به بيت رسول اله است. ام سلمه گويد
روزى پيامبر (ص) در منزل من بود على و فاطمه (س) هم دم در خانه بودند. پيامبر
(ص) فرمود اهلبيت مرا صدا بزن. و من على و فاطمه (س) را صدا كردم، وارد شدند
وپيامبر آنها را در كنار گرفت. [97] و اين خود حكايت از معرفى مصداق اهلبيت
دارد .
فاطمه (س) وزنه سنگين اهل بيت است و محور علاقه رسول خدا (ص) هر وقت سخن ازمورد
محبت بودن كسى در نزد پيامبر (ص) بود فاطمه (س) بر همه آنها مقدم بود. از كسانى
كه در زير عبائى گرد آمده ومورد ادعاى پيامبر قرار گرفتهاند فاطمه (س) از
اعضاى مهم آن است پيامبر درباره آنها چنين فرمود اللهم هولاء اهل بيتى فاذهب
عنهم الرجس و طهرهم تطهيراً. خداوندا اينان اهلبيت مناند، پليدى را از آنان
دور دار و آنان را كاملاً پاك و پاكيزه بدار.
محور اهل كسا
داستان كسا بدينگونه است كه روزى رسول خدا (ص) على، فاطمه، حسنين (ع) را در زير
عبائى كه خود هم در آن بود گرد آورد. و آيه تطهير را در شأن آنان خواند كه انما
يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيراً و دعا كرد وفرمود
خداوندا اينان اهلبيت و آل محمدند درود و بركات خود را بر اينان قرار داده كه
تو ستوده و الا مقامى. اين حديث كه شأن خاندان پيامبر، فاطمه زهرا (س)، على و
حسنين را نشان مىدهد از طرق مختلفى از شيعه و اهل سنت نقل شده است بنابر آنچه
صاحب كتاب فاطمه الزهرا ء ذكر كردهاست [98] نويسندگان حديث كسا بخط خود
عبارتند از شيخ عبداله بحرانى در كتاب العوالم العلوم، كه در آن خط بيش از 20
تن از علماى بزرگ مثل شهيد ثانى، علامه حلى، فخر المحققين، ابن شهر آشوب و ديگر
افراد مورد وثوق گردآورى شده است .
اين حديث با 29 سلسله سند به جابربن عبداله انصار مىرسد و افرادى چون علامه
حلى، طبرسى، شيخ طوسى، شيخ مفيد و امثالهم بر آن صحه گذاردهاند كه صدق و اتقان
سخن شان جاى بحث و وسوسهاى نيست و جز اعتماد بر آن گزيرى نتواند بود .
- طبرى در تفسير الجامع البيان از 25 طريق، سيوطى در تفسير درالمنثور از 20
طريق درباره اين حديث بحث كردهاند.
- و بنابر آنچه علامه سيد شهاب الدين تبريزى تحقيق كرده حديث كسا داراى سندى
است كه او آنرا بدست آورده و در رسالهاى كوچك به زبان فارسى آن را نگاشته است.
[99]
اهميت حديث و
محوريت فاطمه (س)
خداوند خواست حقيقت نورانى و ملكوتى اهلبيت را در حديث آشكار سازد و آنان را
اشرف مخلوقات معرفى كند، و افضل موجودات، اينان اهلبيت پيامبر (ص) معرفى شدند و
جان او، در زير آن عباى كوچك و محدود جهانى گرد آمده بودند (ليس على اللّه
بمستنكر - ان يجمع العالم فى واحد) و و رسول خدا در محوريت و ارزش آنان از
سوگندهاى غليظ استفاده كرده بود .
در كسا فاطمه (س) محور و اول و آخر آنها بود - معرفى جبرئيل از اهل كسا هم همين
نكته را نشان مىدهد جبرئيل در معرفى آنها به اهل آسمان و فرشتگان عبارتى بدين
شرح داشت: هم فاطمة و ابوها، و بعلها و بنوها.
در اين معرفى چنان است كه گوئى خداى هم دوست داشت نام فاطمه (س) مكرراً ذكر شود
و ترجمه عبارت فوق چنين است:
- فاطمه (س) است و پدر فاطمه (س).
- فاطمه (س) است و شوهر فاطمه (س).
- فاطمه (س) است و فرزندان فاطمه (س). و محوريت تعريف روى او دور مىزند - نام
پيامبر و على و فرزندان يكبار مورد اشاره قرار گرفته و نام فاطمه (س) چند بار.
محور مباهله
مسيحيان نجران درباره حقانيت اسلام با پيامبر به بحث و جدال پرداختند و
نتوانستند حقانيت اسلام را بپذيرند و ياخود را قانع كنند بر اين مقرر شد كه
خاندان و عزيزان خود را در مجلسى گرد آورند و به نفرين گروهى كه ناحق است
بپردازند. دعوت پيامبر چنين بود:
و قل تعالوا، ندع ابنائنا و ابنائكم - و نسائنا و نسائكم - و انفسنا و انفسكم
ثم نبهتل فنجعل لعنة الله على الكاذبين [100] پيامبر براى حضور در آن مجلس على
و فاطمهو حسنين (ع) را بهمراه خود برگزيد و در اين آيه فاطمه (س):
- از جهتى مصداق فرزند پيامبر است ابنائنا.
- از ديدى مصداق نسائنا است و تنها زنى است كه در جريان مباهله حاضر شده.
- و از ديد سوم مصداق انفسنا و نفس و جان پيامبر است .
- در مورد گزينش پيامبر اين عده را حديثى بدينگونه داريم از رسول خدا (ص):
- لو علم الله تعالى ان فى الارض عباداً اكرم من على و فاطمه و الحسن و الحسين
لامرنى ان اباهل بهم ولكن امرنى بالمباهله على هؤلاء و هم افضل الخلق [101]اگر
خداى تبارك و تعالى در روى زمين بندگانى گراميتر از على و فاطمه و حسن و حسين
(ع) سراغ مىداشت به من دستور مىداد كه با آنها به مباهله بپردازم ولى او مرا
به مباهله فرمان داد بهمراهى اين گروه و اينان برترين آفريدگان خدايند.
محور امامت
فاطمه (س) محور امامت است. خداوند به او مژده داد كه از نسلش 11 ذريه پاك و
امام پديد آيد كه همه هدايتگر دوران خود مىباشند. [102] ام الائمه است و ام
الازهار (مادر شكوفههاى و گلهاى اسلام) و هم ام انوار الائمه نام دارد زيرا كه
نور امامان از او مشتق است .
او حامل سرّ مستودع خدا، ولى امر و بقية الله است. در دعاى حاجتى كه به اسم
اوست چنين مىخوانيم:
اللهم انى اسالك بحق فاطمة و ابيها و بعلها و بنيها، و السّر المستود ع فيها -
ان تصلى على محمد و آل محمد (ص) و ان تفعل بى ما انت اهله - و ان تقضى حوائجى
[103] خداوندا از تو مسألت دارم كه بحق فاطمه (س) و پدرش، و شوهر و فرزندانش، و
سرّ وديعه نهاده در او، كه بر محمد (ص) و آلش درود فرستى، و آنچه خود اهل و
سزاوار آنى برايم انجام دهى و حوائجم را برآورده سازى.
فاطمه (س) آن زنى است كه نور امامان از او پديد آمده و تداوم يافت. در زيارتش
مىخوانيم:
- حليفة الورع و الزهد - و نفاحة الفردوس - والخلد اللتى شرف مولدها بنساء
الجنة - و سللت منها انوار الائمة و ازجت دونها حجاب النبوة و...[104] و بدين
سان او امامت اسلام را به تاريخ بشريت و به انبياى گذشته الهى پيوند مىدهد.
روايات در اين زمينه بسيارند و مورد ديگرى را به اين شرح ذكر مىكنيم:
قال رسول الله (ص) فاطمة بهجة قلبى و ابناها ثمرة فوادى و بعلها نور بصرى - و
الائمة من ولدها امناء ربى و حبله الممدود بينه و بين خلقه...[105] پيامبر
فرمود فاطمه (س) مايه روشنائى دل من است و فرزندانش ميوه دل من هستند و شوهر او
نور چشم من است و امامان ازفرزندان او امناى پروردگار مناند، و رشته ممدود خدا
بين او و خلق خدايند...
محور سادات
فاطمه (س) محور سادات است. مليونها نفر در جهان بشريت زندگى مىكنند كه شجره
حسب و نسب شان به فاطمه (س) پيوند مىخورند. با آن همه دشوارى و مشكلتراشى خصم
در سر راه رشد خاندان پيامبر و با آن همه محدوديتها كه در ارتباط با آنان پديد
آوردند باز هم نسل او بميزان و حدودى است كه يك فاميل چند مليون نفرى را
تشكيلداده و همه آنها از دامان فاطمه (س) بوجود آمدند. و چه بسيار از آنان كه
ستارگان درخشان اين امت در علم و تقوا بودهاند.
نوع سادات جهان امروز را در نظر آوريم از سادات علوى، فاطمى، حسنى، حسينى،
زينبى، زيدى، جعفرى، رضوى، اسمعيلى، موسوى، همه و همه از نسل فاطمهاند. پس او
چشمه جوشان و فيض الهى است و به تعبير عالمى در تفسير سوه كوثر [106] معنى خير
كثير وجود صدها هزار خانواده سيادت است كه هر كدام وارث صفاتى از فاطمهاند. و
چه بسيار از آنها كه براى حمايت از دين برخاسته و تا پاى جان به پيش رفتهاند.
پس دامن زهرا (س) دامن فضيلت و خير و بركت است .
محور هدايت و
پيشوائى
فاطمه (س) محور هدايت است و در جنبه پيشوائى امت. رسول خدا (ص) در پيشرفت آئين
خود و اهداف و مقاصد خويش الگوى مردانه بسيار داشت اما در جنبه الگوئى زن عده
او بسيار اندك بودند و در آن جمع اندك فاطمه (س) در رأس بود. تشبيهات درباره
فاطمه (س) تشبيه زهرهاى است كه در بين كواكب آسمانى درخشان است و جلب نظر
كننده. به اين حديث توجه شود.
رسول خدا (ص) فرمود:
اهتدوا بالشمس، فاذا غاب الشمس فاهتدوا بالقمر، فاذا غاب القمر فاهتدوا بالزهرة
فاذا غابت الزهرة فاهتدوا بالفرقدين...بوسيله خورشيد و ماه و زهره و فرقدان،
هدايت يابيد در صورت غيبت يكى به ديگرى تمسك جوئيد. از او درباره اين لغات و
اصطلاحات توضيح خواستند. فرمود خورشيد منم، و على (ع) چون قمر است، و فاطمه (س)
چون زهره، و فرقدان حسن و حسين (ع)...[107] و ديديم كه محور اين پنج تن فاطمه
(س) بود .
- در تفسير آيه ربنا هب لنا من ازواجنا و ذرياتنا قرة اعين و اجعلنا للمتقين
اماماً [108] رسول خدا (ص) مقام پيشوائى را درباره خانواده خود پرسيد همانگونه
كه درباره كلمات ازواج و ذريه و قرة اعين پرسش كرد. جبرئيل، خديجه را مصداق
ازواج، فاطمه (س) را مصداق ذريه، حسن و حسين (ع) را مصداق قرة اعين و على را
مصداق امام ذكر كرد. [109] و مىدانيم كه از ذريه او چه نسل پاك و پاكيزهاى
پديد آمد. در سخنى ديگر رسول خدا خود را به يك درخت، و فاطمه (س) را حامل آن، و
على (ع) را عامل لقاح و حسن و حسين (ع) را ميوه آن معرفى كرد: انا شجرة، فاطمة
حملها، و على لقاحها، و الحسن و الحسين ثمارها [110].
محور ديانت
فاطمه (س) محور ديانت ديروز و امروز بشر است. ببركت او چراغ اسلام روشن است و
در سايه تربيتش فروغ شيعه پر تو افكن - اين همه آثار تربيت از وعظها و
سخنرانىها، و اين همه آموزشهاى دينى از تعليمات و تبليغات همه از فاطمه (س)
است و خيراتش هم به فاطمه (س) بر مىگردد.
فاطمه (س) زنى است كه تحولات جهان تشيع در طول تاريخ، و حتى تحولات جهان اسلام
در جنبه حركت آفرينى و رشد از او منشاء مىگيرند. چه بسيارند آثار خدماتى و
انسانى كه در سايه حيات فاطمه (س) پديد آمدهاند. اين همه آثار ديانت از مساجد
و بارگاهها، از حسينيهها و مراكز تبليغى، اين همه مدارس علمى و دينى همه از
آثار فاطمه (س) است .
او محور عالم عصمت است، محور فضيلت است، محور عفت و تقواست، محور تبليغ است،
محور تلاش پدران درباره دختران است، محور گسترش دين و مذهب است. و او حتى محور
و ميزان عمل محبان و مبغضان است، يوزن فيها اعمال المحبين لنا و المبغضين لنا
[111].
هم چنين فاطمه (س) محور نجات گنهكاران از دوزخ است، او را فاطمه (س) ناميدهاند
بدان خاطر كه خدا او و ذريهاش را از آتش دوزخ دور داشته است، البته بدان شرط
كه خداى را در سايه اعتقاد به توحيد و به آنچه من پيامبر آوردهام ملاقات كند.
(سميت فاطمه - لان الله فطمها و ذريتها من النار - من لقى الله بالتوحيد و
الايمان بما جئت به [112]).
محوريت امروز
او
فاطمه (س) نه تنها در گذشته بلكه در امروز هم محور است، محور شناخت مخالفان و
طرفداران است. اگر او نبود از كجا در مىيافتيم كه موافق كيست و منافق كيست؟
ممكن چيست غير ممكن كدام است؟ از كجا مىفهميديم چه كسى سخن پيامبر را در ولايت
رها مىكند؟ حق را ناديده مىگيرد؟ خداى را به غضب مىآورد؟ و...
- امروز هم اگر بخواهيم از دخترى محبوب پدر نام ببريم نامفاطمه (س) بر زبان
خواهد آمد.
- اگر بخواهيم از زنى مويد در زندگى ياد كنيم بايد فاطمه (س) را معرفى كنيم .
- اگر بخواهيم از همسرى دلدار سخن بگوئيم چه كسى اصلاح از فاطمه (س)؟
- اگر بخواهيم از زنى مبارز و سياستمدار در نظام دين ياد كنيم چه كسى برتر از
فاطمه (س)؟
- و اگر بخواهيم از مادرى موفق ياد كنيم زبدهترين از فاطمه (س) چه كسى تواند
بود؟
او محور نگرشها براى كسب تكليف و وظيفه آموزى براى همه دختران، همسران، مادران
و مديران كانون خانوادگى و همه زنان صالحه و قانته است. با اعتماد و يقين
مىتوان از او درس وظيفه آموخت.
پي نوشت ها:
1- ج 1 سيره
ابن هشام .
2- سيره حلبيه ج 1، ص 132.
3- ص 131 معالم العترة النبويه.
4- ص 139 كشف الغمه ج 2.
5- ص 279 سفينة ج 1.
6- همان مدرك.
7- ص 55 الزهراء.
8- ص 10بحار ج 16.
9- ص 302 تذكرةالخواص.
10- مسند احمد ص 117.
11- ص 302 تذكرة الخواص.
12- عوالم العلوم و المعارف ج 6 ص 10.
13- ص 17 انوار البهيه.
14- ص 129 منتهى الامال.
15- كشف الغمه ج 2 ص 139.
16- احقاق الحق ج 10 ص 12 و منابع ديگر .
17- امالى صدوق ره.
18- زندگانى حضرت زهراء (س)
19- ص 31 منتهى الامال.
20- كامل التواريخ ج 2، ص 341.
21- ص 101 - الزهراء
22- بحارالانوار ج 43 ص 809.
23- ص 143 روضة الواعظين ج 1
24- ص 414 خصال صدوق، ج 2.
25- ص 15 بحارالانوار ج 23.
26- بحارالانوار ج 43 ص 10.
27- ص 191 الزهراء.
28- ج 3 مناقب ابن شهرآشوب ص 357 و ص 86 نخبة البيان فى تفصيل سيدة النسوان.
29- آيه 4 - سوره قلم.
30- عبدالعظيم ربيعى.
31- انوارالتنزيل - آيات آخر سوره تحريم.
32- بحار ج 43 ص 91.
33- آيه 8 سوره نجم.
34- ص 436 ينابيع الموده .
35- ص 41 ذخائر العقبى.
36- ص 132 منتهى الامال.
37- ص 522 اسد الغابة ج 5.
38- آيه 1 سوره قدر.
39- آيه 1 سوره كوثر.
40- آيه 54 سوره آل عمران.
41- آيه 33 - تطهير.
42- شرف المؤيد ص 7.
43- ص 198 در المنثور ج 5 - ص 124 ينابيع المودة.
44- همان آيه تطهير.
45- آيه 9 حشر.
46- سوره دهر آيه 8.
47- آيه 11 سوره انسان .
48- آيه 23 سوره شورا.
49- آيه 2 سوره شمس.
50- آيه 9 قيامت.
51- آيه 5 انسان.
52- آيه 19 سوره رحمان.
53- ص 76 كشف الغمه ج 2.
54- بحار ج 43 ص 24.
55- ص 219 كنزالعمال ج 6.
56- ج 1 مناقب ص 462.
57- ص 229 خصايص.
58- بحار ج 8 كمپانى ص111.
59- ص 92 الزهراء.
60- ص 135 كشف الغمه.
61- ص 137 كشف الغمه.
62- ص 133 المختصر.
63- آيه 139 سوره نساء.
64- آيه 26 سوره آل عمران.
65- ص 16 بحار ج 25.
66- ص 126 ج 9 - الميزان.
67- ص 13 بحار ج 43.
68- آيه 2 سوره طلاق.
69- آيه 105 سوره مائده.
70- مناقب خوارزمى ج 1 ص 52.
71- مستدرك حاكم ج 3 ص 153 و ص 113 الزهراء.
72- ص 22 بحار ج 43.
73- ص 22 بحار ج 43.
74- اسدالغابه ج 5 ص 522.
75- زندگانى حضرت زهراء.
76- آيه 42 سوره زمر.
77- آيه 11 سوره سجده .
78- آيه 44 سوره زمر.
79- آيه255 سوره بقره.
80- آيه 28 سوره انبياء.
81- ص 92 الزهراء.
82- ص 20 رياحين الشريعه ج 1.
83- ص 97 بحار ج 25.
84- با توجه به حديث كسا .
85- بحار 43 ص 36.
86- ص 65 رياحين الشريعه ج 1.
87- ص 213 بحار ج 36.
88- ص 203 رياحين ج 1.
89- تحفة الزائر.
90- زندگانى حضرت زهرا (س).
91- انى تارك فيكم الثّقلين...
92- قل لما اسئلكم عليه اجرا...
93- فاطمة الزهراء ترجمه صادقى ص 61.
94- سخنان على در مسجد به هنگام خطبه فاطمه (س).
95-ص 143 ج 1 - روضه الواعظين.
96- ص 58 ج 1 شواهدالتنزيل - حافظ حسكانى.
97- مسند احمد بن حنبل ص 323.
98- ص 292 - الرحمانى.
99- الذريعه ج 6 ص 378.
100- آيه 61 سوره آل عمران .
101- ص 131 ينابيع الموده.
102- دلايل الامامه ابن جرير ص 18.
103- ص 134 منتهى الامال ج 1.
104- تحفة الزائر - مجلسى.
105- ص 66 فرائد السمطين ج 2 به نقل از امام حسين (ع).
106- فخر رازى .
107- ص 59 شواهد التنزيل - از جابر.
108- آيه 74 سوره فرقان.
109- شواهد التنزيل ج 1ص 416.
110- احقاق الحق ج 9 ص 157.
111- ص 107 مقتل الحسين - خوارزمى .
112- ص 18 بحار ج 43.
منبع:كتاب در مكتب فاطمه (س)
، از سايت
خبرگزاري
فارس
