تعريف روزه
مساءله 246 :
روزه آن است كه انسان براى انجام دادن فرمان خداوند عالم ، از اذان صبح تا مغرب
، از چيزهايى كه روزه را باطل مى كند و شرح آنها بعداً گفته مى شود، خوددارى
كند.نيّت روزه
مساءله 247 :
انسان مى تواند در هر شب از ماه رمضان ، براى روزه فرداى آن نيّت كند. همچنين
جايز است كه شب اوّل ماه روزه همه ماه را نيّت كند.
مساءله 248 :
اگر انسان بخواهد غير از روزه رمضان ، روزه واجب ديگرى بگيرد، بنابر اقوى بايد
آن را معين كند مثلاً نيّت كند كه ((روزه قضا)) يا ((روزه نذر)) مى گيرم ولى در
ماه رمضان ، لازم نيست نيّت كند كه روزه ماه رمضان را مى گيرم .
مساءله 249 :
اگر روزى را كه شك دارد آخر شعبان است يا اوّل ماه رمضان ، به نيّت روزه قضا يا
روزه مستحبى و مانند آن ، روزه بگيرد و در بين روز بفهمد كه ماه رمضان است بايد
نيّت روزه رمضان كند.
مبطلات روزه
مساءله 250 :
نُه چيز روزه را باطل مى كند:
1 - خوردن و آشاميدن
2 - استمنا
3 - دروغ بستن به خدا و پيغمبر ص و جانشينان پيغمبر و معصومان
4 - رساندن غبار به حلق
5 - جماع
6 - اماله كردن
7 - باقى ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح
8 - فرو بردن تمام سر در آب
9 - قى كردن
احكام مبطلات روزه
خوردن و آشاميدن
مساءله 251 :
اگر روزه دار، چيزى را عمداً بخورد يا بياشامد، روزه او باطل مى شود، چه خوردن
و آشاميدن آن چيز، معمول باشد (مثل نان و آب ) و چه معمول نباشد (مثل خاك و
شيره درخت ) و چه كم باشد و چه زياد.
مساءله 252 :
اگر روزه دار، چيزى را سهواً بخورد يا بياشامد، روزه اش باطل نمى شود.
مساءله 253 :
احتياط واجب آن است كه روزه دار، از استعمال آمپولى كه بجاى غذا بكار مى رود،
خوددارى كند (بلكه اجتناب خالى از وجه نيست )، ولى تزريق آمپولى كه عضو را بى
حس مى كند، يا به جهت ديگر استعمال مى شود، اشكال ندارد.
مساءله 254 :
اگر روزه دار، چيزى را كه بين دندان مانده است ، عمداً فرو ببرد، روزه اش باطل
مى شود.
مساءله 255 :
جويدن غذا براى بچه يا پرنده و چشيدن غذا و مانند اينها كه معمولاً به حلق نمى
رسد، اگر چه اتّفاقاً به حلق برسد، روزه را باطل نمى كند.
مساءله 256 :
انسان نمى تواند براى ضعف ، روزه را بخورد، ولى اگر ضعف او به قدرى است كه
مشقّت شديدى دارد، به طورى كه معمولاً نمى شود آن را تحمّل كرد، خوردن روزه
اشكال ندارد، ولى اگر تا سال ديگر خوب شد، بايد قضاى آن را بگيرد.
استمناء
مساءله 257 :
اگر روزه دار استمنا كند. يعنى با خود كارى كند كه منى از او بيرون آيد، روزه
اش باطل مى شود.
دروغ بستن به خدا و پيغمبر
مساءله 258 :
اگر روزه دار به گفتن يا به نوشتن يا به اشاره و مانند اينها، به خدا و پيغمبر
و جانشينان آن حضرت ، عمداً نسبت دروغ بدهد، روزه او باطل است . و خالى از وجه
نيست كه به دروغ بستن به پيغمبران و جانشينان آنها و حضرت زهرا3 ملحق به دروغ
بستن به خدا باشد و روزه را باطل كند.
رساندن غبار غليظ به حلق
مساءله 259 :
رساندن غبار يا دود غليظ به حلق ، بنابر اظهر، روزه را باطل مى كند، چه آن
غبار، غبار چيزى باشد كه خوردن آن حلال است مثل (غبار آرد) و يا غبار چيزى باشد
كه خوردن آن حرام باشد.
مساءله 260 :
اگر غبار و مانند آن ، بى اختيار، به حلق برسد، روزه باطل نمى شود.
جماع
مساءله 261 :
نزديكى ، روزه را باطل مى كند اگر چه فقط به مقدار ختنه گاه داخل شود و منى هم
بيرون نيايد.
مساءله 262 :
اگر كمتر از مقدار ختنه گاه داخل شود و منى هم بيرون نيايد روزه باطل نمى شود،
ولى اگر كسى كه آلتش را بريده اند كمتر از ختنه گاه را داخل كند بطلان و عدم
بطلان روزه اش محل اشكال است .
مساءله 263 :
اگر فراموش كند كه روزه است و نزديكى نمايد، يا او را به نزديكى مجبور نمايند،
روزه او باطل نمى شود. ولى چنانچه در هنگام نزديكى يادش بيايد، يا ديگر مجبور
نباشد، بايد فوراً از حال نزديكى خارج شود و اگر خارج نشود، روزه او باطل است .
اماله
مساءله 264 :
اماله كردن با چيز مايع اگر چه از روى ناچارى و براى معالجه بنابر اظهر روزه را
باطل مى كند
باقى ماندن بر جنابت ، حيض و نفاس تا اذان صبح
مساءله 265 :
اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نكند، روزه اش باطل مى شود و كسى كه وظيفه او
تيمم است اگر عمداً تيمم ننمايد، روزه اش باطل است .
مساءله 266 :
كسى كه جنب است و مى خواهد روزه واجبى بگيرد كه وقت آن معين است مثل روزه رمضان
، اگر عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود بايد با تيمم روزه بگيرد و روزه او بنابر
اظهر صحيح است .
مساءله 267 :
اگر زن در ماه رمضان پيش از اذان صبح از حيض يا نفاس پاك شود و عمداً غسل نكند،
يا اگر وظيفه او تيمم است عمداً تيمم نكند، روزه اش باطل است و وجوب كفاره خالى
از وجه نيست .
مساءله 268 :
اگر زن نزديك اذان صبح از حيض و نفاس پاك شود و براى هيچكدام از غسل و تيمم وقت
نداشته باشد، يا بعد از اذان بفهمد كه پيش از اذان پاك شده روزه او صحيح است .
مساءله 269 :
اگر زن بعد از اذان صبح از خون حيض يا نفاس پاك شود يا در بين روز خون حيض يا
نفاس ببيند، اگر چه نزديك مغرب باشد روزه او باطل است .
مساءله 270 :
اگر زنى كه در حال استحاضه است غسلهاى خود را به تفصيلى كه در احكام استحاضه
گفته شد بجا آورد روزه او صحيح است ، و بى وجه نيست كه صحت روزه او مشروط به
انجام غسلى باشد كه بايد براى نماز صبح انجام دهد، ولى بنابر اظهر غسل نمازهاى
مغرب و عشاى شب گذشته و شب آينده در صحيح بودن روزه او شرط نيست .
و بنابر احتياط واجب مستحاضه متوسطه هم مثل كثيره انجام غسلى كه بر او واجب است
در صحيح بودن روزه اش شرط است ولى وضوى واجب بر مستحاضه قليله ، شرط صحت روزه
نيست .
مساءله 271 :
در تمام مواردى كه غسل واجب است اگر نتوانست غسل كند وجوب تيمم خالى از وجه
نيست و بنابر احتياط واجب بعد از تيمم بايد تا اذان صبح بيدار بماند.
فرو بردن سر در آب
مساءله 272 :
اگر روزه دار تمام سر را، عمداً در آب فرو برد اگر چه بقيه بدن از آب بيرون
باشد بنابر اقوى روزه اش باطل مى شود.
مساءله 273 :
اگر روزه دار با مانع و حائل غليظى ، دور سر را پوشانده باشد و يا سر را به
چيزى آغشته كرده باشد كه مانع از رسيدن آب به آن بشود، فرو بردن تمام سر در آب
، بنابر اظهر، روزه را باطل نمى كند.
مساءله 274 :
فرو بردن سر در آب مضاف ، بنابر احوط، روزه را باطل مى كند.
مساءله 275 :
اگر روزه دار بى اختيار در آب بيفتد و تمام سر او را آب بگيرد، يا فراموش كند
كه روزه است و سر را در آب فرو برد، روزه او باطل نمى شود.
مساءله 276 :
اگر انسان فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو برد، يا ديگرى ، به زور سر
او را در آب فرو برد، چنانچه در زير آب ، يادش بيايد كه روزه است ، يا آن شخص
دست خود را بردارد، بايد فوراً سر را بيرون آورد و چنانچه بيرون نياورد، روزه
اش باطل مى شود.
قى كردن
مساءله 277 :
هر گاه روزه دار، عمداً قى كند، اگر چه به واسطه مرض و مانند آن ناچار باشد،
روزه اش باطل مى شود، ولى اگر سهواً و يا بى اختيار قى كند، اشكال ندارد، ولى
نبايد آن را عمداً فرو ببرد.
كفاره روزه
مساءله 278 :
كسى كه روزه ماه مبارك رمضان ، بر او واجب است ، اگر به عمد يا شبه عمد، روزه
خود را باطل كند، بايد علاوه بر قضاى آن ، كفّاره هم بدهد.
مساءله 279 :
كسى كه كفّاره روزه رمضان بر او واجب است بايد:
يا يك بنده آزاد كند
يا دو ماه روزه بگيرد
يا شصت فقير را سير كند و يا به هر كدام ، يك مُدّ (تقريبا ده سير) طعام ، يعنى
گندم يا جو و مانند اينها، بدهد.
دادن پول طعام كافى نيست ، ولى اگر فقير را در خريدن و قبول آن وكيل كند و فقير
نيز انجام دهد، كافى است .
مساءله 280 :
كسى كه مى خواهد به عنوان كفّاره قضاى عمدى ماه رمضان ، دو ماه روزه را بگيرد،
بايد سى و يك روز آن را پى در پى بگيرد و اگر بقيه آن پى در پى نباشد، اشكال
ندارد.
مساءله 281 :
اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است نزديكى كند چنانچه زن را
مجبور كرده باشد كفّاره روزه خودش و روزه زن را بايد بدهد ولى اگر در اثناء، زن
راضى شود، بنابر احتياط واجب مرد دو كفّاره بدهد و زن يك كفاره و اگر زن به
نزديكى راضى بوده بر هر كدام يك كفّاره واجب مى شود.
مساءله 282 :
اگر زنى شوهر روزه دار خود را مجبور كند كه نزديكى نمايد يا كار ديگرى كه روزه
را باطل مى كند انجام دهد واجب نيست كفاره روزه شوهر را بدهد.
مساءله 283 :
كسى كه به سبب مسافرت يا بيمارى روزه نمى گيرد، نمى تواند زن روزه دار خود را
مجبور به نزديكى كند.
مساءله 284 :
اگر كفاره واجب شود و چند سال آنرا بجا نياورد چيزى بر آن اضافه نمى شود.
كسانى كه روزه بر آنها واجب نيست
مساءله 285 :
اگر كسى مريض باشد به طورى كه بداند يا گمان كند روزه گرفتن براى او ضرر دارد،
نبايد روزه بگيرد، و اگر روزه بگيرد روزه اش صحيح نيست ، و در صورت خوف ضرر در
صورتى كه خوف او عقلايى باشد، مى تواند روزه اش را افطار كند.
مساءله 286 :
كسى كه به علت پيرى نمى تواند روزه بگيرد يا براى او مشقت دارد، روزه بر او
واجب نيست ، و چنانچه تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد، اقوى وجوب قضا است ، و
در صورتى كه نتواند تا رمضان بعد روزه را قضا كند، واجب است براى هر روزه يك
مُد طعام - كه تقريباً ده سير است - از گندم يا جو و مانند اينها صدقه دهد و
همچنين كسى كه توانايى قضاى روزه را داشته ولى به سبب ندانستن حكم ، قضاى آن را
تا رمضان بعد تاءخير انداخته ، بايد علاوه بر قضاى روزه به مقدارى كه گفته شد
كفاره دهد.
مساءله 287 :
بر پسر يا دخترى كه تازه بالغ شده اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب
نيست و كفاره هم ندارد، ولى قضاء دارد.
مساءله 288 :
زنى كه زاييدن او نزديك است و روزه براى حملش يا خودش ضرر دارد، واجب است افطار
نمايد و براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد و در هر صورت روزه هايى را كه
نگرفته ، بعداً قضا نمايد.
مساءله 289 :
زنى كه بچه شير مى دهد و شير او كم است ، چه مادر بچه باشد يا دايه او، چه با
اجرت شير بدهد يا بى اجرت ، اگر روزه براى خودش يا بچه اى كه شير مى دهد ضرر
دارد، واجب است افطار كند و براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد، و در هر دو
صورت روزه هايى را كه نگرفته بعد از برطرف شدن عذر، بايد قضا نمايد، و اگر كسى
پيدا شود كه بى اجرت بچه را شير دهد، يا براى شير دادن بچه ، از پدر يا مادر
بچه يا از شخص ديگرى كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، واجب است كه بچه را به او
بدهد و روزه بگيرد.
روزه حرام - روزه مستحب
مساءله 290 :
روزه عيد فطر و قربان حرام است
مساءله 291 :
بنابر احتياط روزه مستحبى براى زن ، بدون اذنِ شوهر صحيح نيست ، چه منافات با
حق شوهر داشته باشد و چه نداشته باشد، و اگر شوهر به خاطر منافات با حقش ، زن
را از روزه اى كه به نحوى بر خود واجب نموده منع كند، در صورتى كه وقت روزه
وسعت دارد زن نبايد روزه بگيرد، ولى اگر وقت روزه تنگ شود اذن شوهر شرط نيست .
مساءله 292 :
بنابر احتياط مستحب در صحيح بودن روزه مستحبى فرزند، اذن پدر و مادر شرط است ،
گرچه بنابر اقوى همين كه موجب ناراحتى آنها نشود و يا نهى نكرده باشند روزه اش
صحيح است .
استفتائات
1 - آيا زنان هم محتلم مى شوند مثل مردان كه غُسل بر ايشان
واجب مى شود و خوددارى كردن از خواب دوم در روزه در حق ايشان نيز لازم است يا
نه :
بسمه تعالى
بلكه ممكن است مثل مردان باشند اگر چه بعيد است ، و بر فرض انزال در احتلام و
وجوب غسل و بقيه موارد مثل مردانند البته با علم يا اطمينان به اينكه منى مرد
نيست .
2 - كسانيكه عذر دارند مثل مريض ، مسافر و
ديگران اگر روزه بگيرند جايز است از آنها يا نه .
بسمه تعالى
مجزى نيست و قضاى آن روزه بر او واجب است ، مگر مسافرى كه جاهل به حكم باشد و
عالم نباشد حتّ ى اجمالاً پس كفايت مى كند روزه آن به خلاف ناسى . اگر در
اثناى روزه جاهل يا ناسى آگاه شوند به مسئله واجب است روزه را افطار كنند. و در
شرطيّت عدم خوف در صحّت (به اين معنى كه قضاء واجب باشد در صورت صوم ، به رجاء
عدم ضرر و در واقع مضرّ نباشد،) تاءمّل است . بله مى تواند با خوف ضرر عقلانى
افطار نمايد.
3 - هرگاه عذر حايض و نفساء در جزئى از روز حاصل شود بايد
افطار كنند يا نه :
بسمه تعالى
بله بايد افطار كند هر چند كمى قبل از غروب باشد يا خون قطع شود لحظه اى بعد از
طلوع فجر.
4 - اگر زن حامله اى كه وضع حمل او نزديك باشد، بترسد بر
خود و يا بر طفلى كه در شكم اوست از جهت تشنگى يا گرسنگى ، تكليفش چيست .
بسمه تعالى
واجب است افطار نمايد. و همچنين زنى كه شير مى دهد طفل را و كم باشد شير او و
بترسد بر ضرر رسيدن به طفل يا بر نفس شيردهند يا شيردادن كه ضررى بر يكى از
شيرخوار يا شيردهنده وارد شود. به سبب روزه گرفتن و احوط قصر حكمِ به جواز
افطار يا وجوب آن است . و صدقه بدهد زن از مال خود در عوض هر روزى ، به مدّى از
طعام و قضا نمايد بعد از زوال عذر.
5 - آيا تعلق صدقه در زن شيردهنده ، ميان مادر، مستاءجره و
متبرعه فرق مى كند يا نه :
بسمه تعالى
فرقى نيست و همچنين فرق نيست در طفل ميان ولد نسبى و رضاعى و حلال زاده و حرام
زاده .
6 - زن حامله اى كه وضع حملش نزديك است و
زن شيردهى كه بچه شير مى دهد بايد روزه را افطار كنند اگر روزه بگيرند حكمش
چيست .
بسمه تعالى
روزه اينها باطل است و قضاء از اينها ساقط نمى شود بطلان و قضاء در صورت صوم به
رجاء عدم ضرر با انكشاف عدم آن در واقع ، لكن محل تاءمّل ، صورت عدم حرمت
اِضرار بر نفس يا ولد است بدون علم و ظنّ و همچنين است حال در خوف مرض .
7 - آيا بر حايض و نفساء قضاء روزه ماه مبارك رمضان واجب
است يا نه :
بسمه تعالى
بله واجب است ، و همچين بر كسى كه خواب رفته باشد تمام روز را و نيّت نكرده
باشد، يا اينكه روزه را فراموش كرده باشد و نيز كسى كه غسل جنابت را فراموش
كرده باشد و بگذرد بر او چند روز يا تمام ماه قضاء بر او واجب است .
8 - اگر مردى زن خود را در روز ماه رمضان اجبار كرد بر
جماع و هر دو روزه باشند حكمش چيست .
بسمه تعالى
واجب است بر مرد دو كفاره بدهد و اما اگر زن اطاعت مرد را نموده باشد واجب است
بر هر كدام يك كفّاره و اگر زن در اثناء راضى بشود بنابراحتياط واجب مرد دو
كفّاره و زن يك كفّاره بدهد.
9 - اگر كسى در روز ماه رمضان افطار كند و آن را حلال
بداند، مرتد است يا نه :
بسمه تعالى
بله مرتد است .
