در آخرين روزهاي ماه شعبان رسول گرامي اسلام
(ص) ضمن ايراد خطبه اي براي مردم - كه به خطبه شعبانيه مرسوم است- به بيان
فضايل و اهميت ماه مبارك رمضان پرداختند و وظايف يك مسلمان واقعي و مومن حقيقي
را براي تمام نسل ها در طول تاريخ تشريح كردند. بدون ترديد مجموعه اين توصيه ها
به عنوان مشعلي روشن براي همه كساني است كه قصد دارند با شست و شوي جان و روح
خويش در جاري زلال ماه مبارك رمضان، لياقت قرب به درگاه ذات باري تعالي بيابند
و در رديف مهمانان حقيقي ضيافت الله قرار گيرند.
عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ عليه السلام
قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله عليه وآله خَطَبَنَا ذَاتَ يَوْمٍ
فَقَالَ:
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ
بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ
أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَيَّامِ وَ لَيَالِيهِ
أَفْضَلُ اللَّيَالِى وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ.
اى مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوى شما رو کرده است.
ماهى که نزد خدا، بهترين ماههاست و روزهايش بهترين روزها و شبهايش بهترين شبها
و ساعتهايش بهترين ساعتهاست.
هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ
أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُکُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِيهِ
عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ
فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِيَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ
يُوَفِّقَکُمْ لِصِيَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ.
ماهى که در آن شما را به مهمانى خدا دعوت کرده اند و شما در آن از اهل کرامت
خدا شده ايد. نفسهاى شما در آن ثواب تسبيح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب
عبادت.
اعمال شما در آن پذيرفته است و دعاهاى شما مستجاب، پس، از پروردگار خويش با نيت
هاى راستين و دلهاى پاک، بخواهيد که توفيق روزه اين ماه و تلاوت قرآن در آن را
به شما عنايت فرمايد.
فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِى هَذَا الشَّهْرِ
الْعَظِيمِ وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِيهِ جُوعَ يَوْمِ
الْقِيَامَةِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِکُمْ وَ
مَسَاکِينِکُمْ وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَارْحَمُواصِغَارَکُمْ وَ صِلُوا
أَرْحَامَکُمْ.
پس شقى و بدبخت، آن کسى است که در اين ماه بزرگ، از آمرزش خدا بى بهره شود. در
اين ماه باگرسنگى و تشنگى خود، گرسنگى و تشنگى روز قيامت را بياد آوريد. به
فقيران و درماندگان کمک وياری کنيد.
به پيران و کهنسالان احترام و به کودکانتان ملاطفت و مهربانى نموده و با
خويشاوندان رفت و آمد داشته باشيد.
وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا يَحِلُّ النَّظَرُ إِلَيْهِ
أَبْصَارَکُمْ وَ عَمَّا لَا يَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَيْهِ أَسْمَاعَکُمْ وَ
تَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ يُتَحَنَّنْ عَلَى أَيْتَامِکُمْ وَ
تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ.
زبان خود را از گفتار ناشايست نگاه داريد. ديدگان خود را از ديدن ناروا و حرام
بپوشانيد و گوشهاى خود را از شنيدن آنچه نادرست است، باز داريد. با يتيمان مردم
مهربانى کنيد تا بعد از شما با يتيمان شما مهربانى کنند. از گناهان خود به سوى
خدا توبه و بازگشت کنيد.
وَ ارْفَعُوا إِلَيْهِ أَيْدِيَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِى أَوْقَاتِ
صَلَاتِکُمْفَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ
فِيهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ يُجِيبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ
يُلَبِّيهِمْ إِذَا نَادَوْهُ وَ يُعْطِيهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ وَ يَسْتَجِيبُ
لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ.
در اوقات نماز، دستهاى خود را به دعا برداريد، زيرا که وقت نماز بهترين
ساعتهاست و در اين اوقات، حق تعالى با رحمت، به بندگانش مى نگرد و اگر با او
مناجات کنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا کنند لبيکشان گويد و اگر از او
بخواهند عطا کند و چون او را بخوانند مستجابشان گرداند.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا
بِاسْتِغْفَارِکُمْ وَ ظُهُورَکُمْ ثَقِيلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکُمْ فَخَفِّفُوا
عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ
أَنْ لَا يُعَذِّبَ الْمُصَلِّينَ وَ السَّاجِدِينَ وَ أَنْ لَا يُرَوِّعَهُمْ
بِالنَّارِ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ.
اى مردم! جانهايتان در گرو اعمال شماست. پس با طلب آمرزش از خدا، آنها را از
گرو، خارج کنيد. پشت شما از بار گناهان سنگين است، پس با طولانی کردن سجده ها،
آن را سبک گردانيد و بدانيد که حق تعالى به عزت خود سوگند ياد کرده است که
نمازگزاران و سجده کنندگان در اين ماه را عذاب نکند و در روز قيامت آنها را از
آتش دوزخ در امان دارد.
أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْکُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِى هَذَا
الشَّهْرِ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ
لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ، قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَلَيْسَ کُلُّنَا
يَقْدِرُ عَلَى ذَلِکَ فَقَالَ ص اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ
اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاء.ٍ
اى مردم! هرکه از شما روزه دار مؤمنى را در اين ماه افطار دهد، نزد خدا پاداش
بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته اش را خواهد داشت.
برخى از اصحاب گفتند: يا رسول الله! همه ما قادر به انجام آن نيستيم. حضرت
فرمود: با افطار دادن روزه داران، از آتش جهنم بپرهيزيد اگرچه به نصف دانه خرما
و يا به يک جرعه آب باشد.
أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْکُمْ فِى هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ کَانَ
لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ
خَفَّفَ فِى هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَکَتْ يَمِينُهُ خَفَّفَ اللَّهُ
عَلَيْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ کَفَّ فِيهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ
يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ أَکْرَمَ فِيهِ يَتِيماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ يَوْمَ
يَلْقَاهُ.
اى مردم! هرکس اخلاق خود را در اين ماه نيکو کند، از صراط، آسان بگذرد، آن روز
که قدمها، بر آن بلغزد. هرکس در اين ماه کارهاى غلامان و مستخدمان خود را سبک
گرداند، خدا در قيامت حساب او را آسان کند.
هرکس در اين ماه از آزار رساندن به مردم خوددارى کند، حق تعالى، روز قيامت،خشم
خود را از او بازدارد.
هرکس در اين ماه يتيم بى پدرى را گرامى دارد، خدا او را در قيامت عزيز گرداند.
وَ مَنْ وَصَلَ فِيهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ يَوْمَ يَلْقَاهُ
وَ مَنْ قَطَعَ فِيهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ يَوْمَ
يَلْقَاهُ وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِيهِ بِصَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً
مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّى فِيهِ فَرْضاً کَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى
سَبْعِينَ فَرِيضَةً فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ.
هرکس در اين ماه صله رحم کند و با خويشان بپيوندد، خدا او را در قيامت به رحمت
خود واصل گرداند و هرکس در اين ماه رابطه اش را با خويشان خود قطع کند،خداوند
در قيامت رحمت خود را از او دريغ نمايد.
هرکس در اين ماه نماز مستحبى بپا دارد، خداوند او را از آتش جهنم برهاند و کسى
که نماز واجبى بجا آورد، خداوند ثواب هفتاد نماز واجب در ماههاى ديگر را به او
عطا کند.
وَ مَنْ أَکْثَرَ فِيهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَيَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِيزَانَهُ
يَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِينُ وَ مَنْ تَلَا فِيهِ آيَةً مِنَ الْقُرْآنِ کَانَ
لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِى غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ.
هرکس در اين ماه بسيار بر من صلوات فرستد، خداوند کفه سبک اعمال او را سنگين
گرداند.
وهرکس که در اين ماه يک آيه از قرآن تلاوت کند، ثواب کسى را دارد که در ماههاى
ديگر قرآن را ختم کرده باشد.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِى هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ
فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا يُغَلِّقَهَا عَنْکُمْ وَ أَبْوَابَ
النِّيرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا يُفَتِّحَهَا
عَلَيْکُمْ وَالشَّيَاطِينَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا
يُسَلِّطَهَا عَلَيْکُمْ.
اى مردم! درهاى بهشت در اين ماه گشوده است، از پروردگار خود بخواهيد که آنها را
بر روى شما نبندد.
و درهاى جهنم در اين ماه بسته است، از خدا بخواهيد که آنها را بر روى شما
نگشايد.
شياطين در اين ماه در غل و زنجيرند. از خدا بخواهيد که آنها را بر شما مسلط
نگرداند.
قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَقُمْتُ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ
اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِى هَذَا الشَّهْرِ؟ فَقَالَ يَا أَبَا
الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِى هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ
اللَّهِ.
على عليه السلام مى فرمايد: در اين حال از جا برخاسته و عرض کردم، اى پيامبر
خدا! برترين اعمال در اين ماه چيست؟ حضرت فرمود: اى ابا الحسن! برترين اعمال در
اين ماه پرهيز از محرمات است.
منبع:
وسائل الشيعة ج : 10 ص : 314
