عيد به معناي بازگشت است. مومنان در عيد فطر به شادي و سرور مي گذرانند، نه به
سبب اين كه ماه رمضان و تكليف سنگين و توانفرساي روزه گذشت و مي توانند دوباره
به روند عادي زندگي باز گردند، بلكه به سبب اين كه در دوره كوتاه مدت تزكيه و
خودسازي توانستند گام هاي بلندي بردارند و خود را تا مرزهاي متقين بالابكشند.
از اين رو روز عيدفطر را روز شرف حضور در پيشگاه الهي، فخر و مباهات بر فرشتگان
و ديگر كائناتي كه مدعي عدم ظرفيت انسان براي خلافت الهي بودند و نيز كرامت و
بزرگي براي بشريت مي شمارند و خود را به اطاعت و پيروي از پيامبراكرم(ص) سربلند
مي دانند.
نويسنده در اين مطلب با توجه به آيات و روايات، نگاهي گذرا به جايگاه و ارزش
عيدفطر داشته و خواهان اهتمام به آن شده است. با هم اين مطلب را ازنظر مي
گذرانيم.
رمضان، دوره كوتاه مدت تزكيه
ماه رمضان از جهاتي چند جايگاه و ارزش بسيار ويژه اي در زندگي همه انسان ها
خصوصاً مومنان دارد؛ زيرا افزون بر اين كه زمان نزول قرآن و شب قدري است كه در
آن سرنوشت همه آفريده هاي هستي از جمله انسان رقم مي خورد و در ام الكتاب ثبت و
ضبط مي شود، زماني مهم براي هر انساني است تا بتواند در زماني كه شيطان و ابليس
در غل و زنجير است. گام هاي بلند براي خودسازي و تزكيه نفس بردارد و با مهار
قواي نفساني دروني بتواند تقوا را در خود بروز و ظهور دهد و در جرگه متقين قرار
گيرد.
مومنان كساني هستند كه از اين زمان خاص به خوبي بهره مي گيرند و قدر و ارزش آن
را مي دانند. اين درحالي است كه ديگر انسان ها از اين فرصت همانند بسياري از
فرصت هاي ديگر بهره اي نبرده و غافل از كنار آن مي گذارند؛ غفلتي كه سرچشمه
بسياري از گناهان و تباهي ها و شقاوت هاست.
در بينش و تفكر اسلامي، همه انسان ها نسبت به آموزه هاي وحياني دين اسلام مكلف
هستند و از آن بازخواست خواهند شد. اين بدان معناست كه روزه همانند ديگر احكام
و دستورهاي قرآني نيز براي همگان به عنوان يك تكليف مطرح مي باشد. حال اگر كسي
به واجبي چون نماز و يا روزه عمل كند، آثار آن را در زندگي خويش مي بيند. به
اين معنا كه مسلماني كه به اسم و شناسنامه، مسلمان است مي تواند به هر يك از
اين احكام عمل كند و از نتايج آن بهره مند گردد.
اين مساله همانند رياضت هاي هندوها و بودايي هاست كه بطور طبيعي نتايج و آثاري
به دنبال دارد، زيرا پرهيز از برخي از اعمال موجب تقويت روح و روان آدمي مي شود
و زمينه را براي رشد و تعالي او فراهم مي آورد كه از جمله آن ها مي توان به
تخليه روح و يا تصرف در اشيا اشاره كرد.
فلسفه روزه چنان كه قرآن به صراحت بيان مي كند ايجاد زمينه اي براي تقوا مي
باشد. كساني كه در برابر خواسته هاي طبيعي و غريزي، مقاومت و صبر مي كنند و
خواسته هاي نفساني را نيز مديريت و مهار مي كنند، در مسير تقواي الهي گام برمي
دارند و در نتيجه هدايت هاي خاص الهي و عنايت و فضل او شامل انسان مي شود.
به سخن ديگر، لازمه دسترسي به بسياري از مقامات از جمله عبوديت ربوبي و خلافت
الهي، گام برداشتن در مسيري است كه از آن به تقواي عمومي ياد مي كنند. بنابراين
ماه رمضان و روزه در آن، زماني است كه انسان مي تواند گام نخست را در سير صعودي
و كمالي بردارد؛ زيرا دراين حالت است كه عنايت هاي خاص و فضل الهي متوجه وي مي
شود.
در ماه رمضان، به سبب آن كه ابليس و ديگر شياطين در بند هستند، فرصت هجوم دشمن
بيروني سلب مي شود و انسان با آرامش و اطمينان بيش تري مي تواند به پاك سازي و
مبارزه با دشمن دروني بپردازد كه در طول سال مي كوشد وي را از مسير كمال دور
سازد.
از ماه رمضان به دوره كوتاه مدت و كارگاه علمي و عملي ياد مي كنند كه با عنايت
هاي الهي از حضور فرشتگان، وحي و آموزه هاي الهي و محدوديت ها براي دشمن، اين
فرصت فراهم مي آيد تا تزكيه نفس و خودسازي انجام گيرد و زمينه تقوا و بستر مهار
و مديريت نفس در وي فراهم و يا تقويت گردد.
عيد، جشن فارغ التحصيلي
روز عيد، روزي است كه شركت كنندگان در دوره آموزشي خودسازي و تزكيه نفس
توانستند گام هايي بلند به سوي تقوا بردارند و خود را در معرض عنايات و توجهات
خاص الهي قرار دهند. از اين رو از سوي خداوند جشن فارغ التحصيلي و موفقيت در
اين دوره كوتاه مدت برگزار مي شود و خداوند به اسما و نام هاي زيبا براي آنان
ظهور و تجلي مي كند.
چنان كه از دعاهاي روز عيد فطر به دست مي آيد، خداوند در اين روز به نام هاي
زيبا و نيكي چون عظمت، كبريايي، جود و جبروت، عفو و رحمت، تقوا و مغفرت ظهور مي
كند و خود را به مومنان نشان مي دهد؛ زيرا مومنان در ماه رمضان، ضمن اطاعت از
خدا و پيامبر (ص) گام هاي بلندي در حوزه شناخت و معرفت برداشته و تقرب بيش تري
به خدا يافته و كمالاتي را در خود يافته اند كه پيش از اين در پس پرده هاي
هواهاي نفس و زنگارهاي دل نهان شده بود و اجازه نورافشاني نمي داد.
هنگامي كه انسان در مسير تقوا گام بر مي دارد، نورهاي الهي در دل وي مي تابد و
آن چه را در ذات و ماهيت او نهفته و نهان بوده آشكار مي سازد و فعليت مي بخشد.
اين گونه است كه در فضاي برتر و بالاتر به مسايل مي نگرد و عظمت و كبريايي الهي
را درك مي كند و مي كوشد تا خود نيز اين عظمت و بزرگي را در درونش آشكار سازد و
در مسير فراتر از زمين و ماديات گام بردارد و در فضايي برتر پرواز كند.
خداوند در روز جشن فارغ التحصيلي، به نام جود و بخشش بر آنان تجلي مي كند و
هداياي آسماني به ايشان مي بخشد و تمامي زخم ها و شكستگي ها را به جبروت خويش
مي پوشاند و جبران مي كند و همه شكست ها و دردهايي كه به سبب خطا و گناه پديد
آمده بود، باجود و بخشش خود جبران مي كند.
پيش از آن كه مومنان، عفو و رحمت را در خود نشان دهند و نسبت به ديگران اين
گونه باشند، خداوند خود به عفو و رحمت بر آنان تجلي مي كند و پيش از آن كه مردم
به تقوا برسند، خداوند به تقوا بر آنان تجلي مي كند و مغفرت و پوشش خود را بر
وجودشان مي افكند و تا مقام انسانيت بالامي كشد.
اين كه خداوند اين روز را روز عيد براي مسلماناني قرار مي دهد كه توانستند در
مقام تسليم و اطاعت در برابر خدا و پيامبر (ص) خود را نشان دهند، به سبب آن است
كه خداوند مي خواهد تا انسان را به زماني بازگرداند كه گويي اصلاگناه و خطايي
نكرده و تازه از مادر زاده شده است.
خداوند روزعيد فطر را براي حضرت محمد(ص) به عنوان پيشواي اهل ايمان، روز ذخيره،
شرف، كرامت و مزيد معرفي مي كند. به اين معنا كه هر گامي كه مومنان و مسلمانان
در مسير تقرب الهي برمي دارند، ذخيره اي است تا آن حضرت(ص) در قيامت بتواند
شفاعت خطاكاران را به عهده گيرد و آنان را به سوي بهشت بكشاند، چنان كه شرافت و
كرامتي بر آن حضرت(ص) است تا به آن برهمه كائنات افتخار كند و بروز و ظهور
شرافت انساني را بر همه آنان نشان دهد. اين گونه است كه كرامت انسان بر ديگران
نيز خودنمايي مي كند.
خداوند در قرآن گزارش مي كند كه حواريون حضرت عيسي بن مريم(ع) از آن حضرت مي
خواهند تا مائده و غذايي از آسمان براي آنان فرو فرستد تا آن روز را عيد خويش
قرار دهند. به اي معنا كه بتوانند به آن افتخار كنند، زيرا اين گونه توانسته
اند به مقام اطميناني دست يابند كه پيش از آن، بي بهره از آن بودند.
اما عيد مسلمانان در روزي است كه مردم از مائده اطاعت و تسليم بهره مند شده اند
و با گام گذاشتن در مسير تقوا توانسته اند از عنايات خاص الهي برخوردار گردند و
با روزه گرفتن به خداوند تقرب جويند. از اين جا مي توان تفاوت دو عيد را به
خوبي به دست آورد. عيد مسلمانان همواره در پس اطاعت و تسليم در برابر خداوند
است كه از جمله مهم ترين جلوه هاي اطاعت و تسليم در حج و قرباني كردن هواهاي
نفساني در كنگره بزرگ اتفاق مي افتد و يا در دوره رمضاني تحقق مي يابد. اين
گونه است كه اهل اسلام با اطاعت و تسليم پيروزي خود را جشن مي گيرند. اين در
حالي است كه جشن نصارا براي خوردن است و حضرت عيسي بن مريم(ع) ناچار مي شود بنا
به درخواست هاي حواريون و ايجاد اطمينان و تثبيت آن، مائده اي را بخواهد.
مركز بازپروري رمضان
رمضان، در حقيقت به عنوان يك مركز بازپروري عمل مي كند. از اين رو كاركردي چون
توبه و بلكه بالاتر از آن دارد و خداوند براي كساني كه در اين دوره بازپروري در
مركز رمضان شركت كرده اند جوايز ارزنده و هداياي نفيس در نظر گرفته است كه مهم
ترين آن تولد دوباره است.
اگر هر ساله در بهار طبيعت، با باران هاي رحمت و انوار گرم خورشيد، زمين دوباره
زنده مي شود، در بهار قرآن است كه باران رحمت و خورشيد گرم مغفرت بر مومنان و
مسلمان مي تابد و جان هاي مرده انسان ها به واسطه گناه و خطا، دوباره زنده مي
شود و جوانه مي زند و حيات تازه اي مي يابد.
براساس آن چه از نيايش هاي عيد فطر برمي آيد، آرمان و آرزوي مسلمانان آن است كه
با روزه رمضان و كسب تقوا در مسيري گام بردارند كه عنايات و توجهات الهي آنان
را دربرگيرد و به تبع رسول الله(ص) از همه آن چه خير است، بهره مند شده و از
هرچه شر و پلشتي است در امان مانند و به نوعي عصمت دست يابند كه از راه علم و
عمل صالح به دست مي آيد.
مسلمانان و مومنان در انديشه اين هستند تا با عنايات الهي جزو بندگان صالح و
مخلص قرار گيرند. مقام صالحان و مخلصان مقاماتي عالي است كه در سوره فاتحه
الكتاب مطرح شده و در تفسير آن، آياتي ديگر نيز آمده است. تكرار شبانه روزي اين
آيات در همه نمازها براي آن است كه به عنوان دغدغه اصلي مومنان و مسلمانان مطرح
شود. انعامي كه از اين طريق در دنيا و آخرت به انسان مي رسد، همان عبوديت ربوبي
است.
درخواست قرار گرفتن در مسير بندگان مخلص مي تواند به دو مقام اشاره داشته باشد
كه به نظر مي رسد مراد همان مقام ملخص (به فتح لام) مي باشد كه مقام انسان كامل
است.
مسلمانان و مومنان، از خداوند مي خواهند تا در پناهي قرار گيرند كه مخلصان در
آن قرار گرفتند و از آن جا كه پناه مخلصان، همان مقام عصمت است، مومنان نيز
خواهان رسيدن به اين مقام هستند.
مومنان با اين شيوه نيايش مي كوشند تا آرمان هاي بلند خويش در طول زندگي را
بيان كنند. هرچند كه اين گونه نيايش ها از سوي معصومان (ع) مطرح شده است ولي
اگر خوب دقت شود معلوم مي شود كه آنان با اين شيوه آموزشي، مي كوشند تا آن را
به عنوان دغدغه اصلي قرار دهند.
مومنان و مسلمانان در طول ماه رمضان به سبب عنايات خاص مي توانند از قرآن هدايت
گر نازل شده در ماه رمضان، نزول فرشتگان، شب هاي قدري كه سرنوشت ساز است بهره
مند شوند.
در رمضان است كه با اين باران هاي آسماني و ميوه هاي معنوي، دل هاي مرده زنده
مي شود و مسير كمالي را مي يابد و از زنگارهايي كه در طول سال بر جان ها نشسته
است، رها مي گردد.
براي آن كه بتوانيم در جشن عيدفطر سربلند و مفتخر باشيم، در طول ماه رمضان، از
همه اين فرصت ها به خوبي بهره گيريم و در در مسير زندگي واقعي به دور از هواهاي
نفساني گام برداريم.
نكته اي كه بايد همواره مورد توجه همگان قرار گيرد، آن است كه پس از موفقيت در
آزمون رمضاني لازم است از زندگي دوباره متولد شده خود به درستي بهره گيريم و از
اين فرصتي كه خداوند به ما بخشده سود كنيم تا پس از مرگ خوهان بازگشت به دنيا و
جبران نشويم تا حسرت و اندوه بر دل هاي ما نماند.
پي نوشت ها:
(1) سورة بقره / آية 185
(2) من لا يحضره الفقيه / جلد 1 / صفحة 513 / بابُ صَلاهُ العيدين
(3) صحيفة سجاديّه / دعاي 45 / قسمت 52 ـ وَ كانَ دُعائُهُ (ع) فِي وِداعِ
شَهرِ رَمَضان ؛ اَلَّذِي جَعَلتَهُ لِلمُؤمِنينَ عِيداً وَ سُروراً
(4) سورة بقره / آية 185
(5) كافي / جلد 1 / صفحة 118 / بابُ مَعاني الأسماء وَاشتِقاقِها
(6) مستدرك الوسائل / جلد 5 / صفحة 328 / بابُ كَراهَه أنْ يُقال اَللهُ
اَكبَرُ مِنْ كُلِّ شِيء ، بَلْ يُقالُ مِنْ أنْ يُوصَف
(7) كافي / جلد 4 / صفحة 166 / بابُ التَّكبيرِ لِيلَهِ الفِطر وَ يُومِه
(8) تهذيب الأحكام / جلد 4 / صفحة 333 / بابُ الزِّيادات
(9) صحيفة سجاديّه / دعاي 45 / قسمت 48 ـ وَ كانَ دُعائُهُ (ع) فِي وِداعِ
شَهرِ رَمضان
(10) سورة حديد / آية 25
(11) بحار الأنوار / جلد 88 / صفحة 6 / باب 2 ـ اَدعيهُ عِيدِ الفِطر وَ
زَوائِدُ الآداب
(12) تهذيب الأحكام / جلد 3 / صفحة 140 / بابُ صَلاهِ العيدين
منبع: روزنامه كيهان
