بعثت، یک ضرورت طبیعی و فطری

بعثت انبیا و پیامبران، یک ضرورت و نیاز طبیعی و فطری انسان است؛ زیرا هرگز کتاب آسمانی به تنهایی کارساز نیست؛ خداوند پیامبران را برای تبیین راه و ارشاد و هدایت مردم به سوی حق و خیر و صواب، مبعوث کرده است تا حق برای همگان روشن گردد و این چنین بود که در طول تاریخ، پیامبران و یا اوصیای آنان برای راهنمایی و ارشاد مردم آمدند و مردم را انذار و هشدار دادند، تا مبادا در نتیجه تبعیت از هواهای نفسانی از صراط مستقیم منحرف شوند.

بعثت در نهج‏البلاغه

حضرت علی(ع) در بیان وضعیت اجتماعی اعراب دوران رسول خدا(ص) و نیز بعثت پیامبر گرامی اسلام می‏فرمایند: «خداوند حضرت محمد(ص) را برای هشدار به جهانیان و پاسداری از قرآن فرستاد، در حالی که شما گروه اعراب بر بدترین آیین و در فاسدترین جایگاه، قرار داشتید. در میان سنگ‏های درشت فرود می‏آمدید و با مارهای خشن سر و کار داشتید. آب گندیده می‏نوشیدند و نان خشکیده می‏خوردید. با این حال خون یکدیگر را می‏ریختید و با خویشان خود بد عمل می‏کردید. بت‏ها در میان شما بر افراشته و گناهان سراسر وجودتان را فرا گرفته بود. در چنین محیطی که مه غلیظ خرافه پرستی و سنت‏های زشت جاهلی سرتاسر جامعه را فرا گرفته بود، خداوند حضرت پیامبر(ص) را مبعوث فرمود تا آنان را به چشمه حقیقت و راه مستقیم هدایت رهنمون گرداند.

بعثت در قرآن

خداوند در یکی از آیات قرآن کریم، وضعیت دوران قبل و بعد از بعثت پیامبر را این گونه ترسیم کرده است: «به تحقیق خداوند بر آنان منت نهاد و در میان خودشان رسولی را برانگیخت؛ رسولی از خودشان که آیات او را بر آنان تلاوت کند و آنان را تهذیب و تزکیه نماید و رشد و تعالی ببخشد و کتاب و حکمت به ایشان بیاموزد؛ اگرچه پیش از آن در گمراهی آشکاری به سر می‏بردند».

بعثت؛ عید مسلمین

در بیست و هفتم ماه رجب، در غار حرا، اولین آیات خداوند بر پیامبر نازل شد و او را دعوت به خواندن کرد، خواندن به اسم رب، ربّی که انسان و همه چیز را آفریده است؛ ربّ بزرگوار و عظیمی که استفاده از قلم را به انسان آموخت و علومی را به او یاد داد که هرگز از آنها اطلاعی نداشت و پیامبر به نام پروردگارش مردم را به سوی خدا دعوت نمود. پس این روز، بسیار عظیم و بزرگ است.

تلاوت آیات و احکام

خداوند در سوره آل عمران یادآور می‏شود که یکی از انگیزه‏های بعثت رسول اکرم(ص)، تلاوت آیات و آموختن احکام شریعت بر مردم است. یعنی پیامبر مبعوث شد تا آیات و احکام قرآن را بر مردم تلاوت کند و واسطه فیض از سوی ذات اقدس ربوبی بر بندگانش باشد تا حجت را بر مردم تمام گرداند و مجالی برای بهانه و عذرهای سست و واهی نماند. از این روی خداوند هم قرآن را فرستاد و هم قرآن شناس را؛ هم آیاتش را فرستاد و هم کسی را که آیاتش را بر مردم ابلاغ کند تا آنان را از برگزیدن راه انحرافی باز دارد.

قیام به عدالت

یکی از اهداف بعثت انبیا، قیام به عدالت است. چنان‏که قرآن کریم به صراحت این امر را بیان می‏دارد: «ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان (شتاسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم، تا مردم قیام به عدالت کنند».

رفع اختلاف

یکی از اهداف بعثت انبیای عظام، برداشتن اختلاف‏ها از میان مردم است. قرآن کریم در این باره می‏فرماید: «مردم در آغاز یک دسته بودند و تضادی در میانشان وجود نداشت، به تدریج جوامع و طبقات پدید آمد، و اختلافات و تضادهایی در میان آنها رخ داد. در این حال خداوند پیامبران را بر انگیخت، تا مردم را بشارت و بیم دهند، و کتاب آسمانی که به سوی خود دعوت می‏کرد، با آنها نازل نمود، تا در میان مردم در آنچه اختلاف داشتند، داوری کند».

تقویت و ارتقای تفکر

یکی از انگیزه‏های بعثت انبیا، تقویت تفکر و اندیشه‏های صحیح و ارتقای سطح آگاهی مردم است. امام کاظم(ع) در این باره می‏فرمایند: «خداوند پیامبران و رسولان را به سوی بندگانش مبعوث نکرد، مگر این که به یاری خدا در چهارچوبی که برای اندیشه مشخص شده است بیندیشند و بر معلومات و ارتقای فکری خود بیفزاید».

تکمیل و ارتقای ارزشهای اخلاقی

یکی از اهداف و انگیزه‏های بعثت، تکمیل و رشد ارزشهای اخلاقی است. پیامبر اسلام مبعوث شد تا اخلاق انسان‏ها را اصلاح و کامل نماید و اخلاق زشت و ناپسند را از آنان بزداید و اخلاق نیکو و پسندیده را جایگزین آن سازد. چنان که رسول گرامی اسلام(ص) آشکارا فرمود: «همانا به پیامبری برانگیخته شده‏ام تا ارزشهای اخلاقی را به کمال برسانم». و در سخن دیگر فرمودند: «همانا مبعوث شده‏ام تا نیکی اخلاق را به درجه عالی و کمال برسانم».

آزادی انسان از زیر یوغ طاغوت‏ها و استکبار

پیمودن راههای تکامل در ابعاد گوناگون که اساس آن اعتقاد به یکتایی و بی‏همتایی خداوند است، و نیز اجتناب از عوامل سقوط و نفی معبودهای باطل، همواره یکی از اهداف بعثت انبیا بوده است. چنان‏که خداوند در این باره می‏فرماید: «ما در هر امّتی رسولی را برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید».

بعثت چیست؟

بعثت یعنی سرآغاز مبارزه با هرگونه شرک و انحراف فکری، عقیدتی، عملی و هرگونه خرافات. بعثت، یعنی رستاخیز و به پاخاستن برای نجات انسان‏ها از زیر یوغ اسارت‏های فکری، سیاسی و اجتماعی. بعثت، یعنی طاغوت زدایی، شرک زدایی و زدودن هرگونه عوامل و پیشینه‏هایی که موجب سقوط و عقب گرد خواهد شد. بعثت، انفجار نور درخشان الهی در میان ظلمت‏های متراکم گوناگون. بعثت، تجلی حق در برابر باطل و باطل‏پرستی، و نابودی هرگونه باطل و بیهوده گرایی بعثت، فرود صاعقه‏ای سوزان بر خرمن مفسدان، تبهکاران، و نیرنگ‏بازان و براندازی دام‏های شیطان، و عوامل و طرفداران شیطان. بعثت یعنی: همان عروة‏الوثقی‏ای نجات و پیروزی که به تعبیر قرآن در دو چیز خلاصه می‏شود: تکفیر طاغوت و ایمان به خدای بزرگ؛ همان عروة‏الوثقی‏ای که در تسلیم در برابر حق، و انجام کار نیک خلاصه می‏شود.

طلوع خورشید حق

بعثت، نعمت خدا بر بشریت است و منّت آفریدگار، بر انسان‏ها! اگر هستی، صدفی گوهرپرور است، آن گوهر، وجود حضرت رسول(ص) است که به «تکوین»، معنی بخشیده است. و خداوند را، چه تدبیرهایی شگفت و زیباست، در آراستن چهره خلقت و افروختن مشعل هدایت! آن گاه که خدا خواست تا چهره آفرینش را روشن کند «محمد» را آفرید. و آن گاه که خواست تا بر آدمیان منّت نهد و تاریخشان را به طراوت بهار مبدّل سازد و شب کائنات را به روز روشنایی و فروغ وحی، بیاراید، «مصطفی» را برگزید و برانگیخت. آری، بعثت، طلوعی بود که خورشید حق را از خاور تاریخ، تابانید. محمد مبعوث شد، تا شرک بت‏پرستی رخت بربندد، جهل و جور بمیرد، جاهلیت از صحنه زندگی‏ها بگریزد و چشم جهان به روی فروغ وحی گشوده شود.

تجلای محمد(ص)

تا عیان از پرده شد حسن دل آرای محمد(ص)	شد جهان روشن زنور چهره زیبای محمد(ص)
تیرگی‏های ضلالت پاک شد از چهر گیتی	بر طرف شد گرد غم از یک تجلای محمد(ص)

دورنمایی از آغاز بعثت

27 رجب سال چهلم عام الفیل پیامبر(ص) بر فراز کوه حرا و در میان غار مشغول مناجات با خدا بود، ناگاه پیک وحی، جبرئیل امین بر آن حضرت نازل شد و آیات آغازین سوره علق را همراه مژده رسالت، برای آن حضرت خواند: «بخوان به نام پروردگارت که جهان را آفرید، همان کس که انسان را از خون بسته‏ای خلق کرد، بخوان که پروردگارت از همه بزرگوارتر است، همان کسی که به وسیله قلم تعلیم داد، و به انسان آن چه را نمی‏دانست، آموخت». به این ترتیب آغاز وحی و بعثت، با نام خدا و با خواندن و قلم و علم و آموزش آمیخته با توحید، شروع شد و این واژه‏های زرّین وحی، بیانگر آن است که بعثت یعنی: رستاخیز معنوی، و انقلاب در همه امور، که اساس آن انقلاب‏ها، انقلاب فرهنگی و آگاهی بخشی در همه زمینه‏هاست.

نخستین ایمان آورده‏ها

در میان زنان، خدیجه اولین زنی بود که به پیامبر(ص) ایمان آورد، علی(ع) نخستین مردی بود که به پیامبر گروید. امام علی(ع) در این باره می‏فرماید: «در آن زمان، اسلام در خانه‏ای نیامده بود، مگر خانه رسول خدا(ص) و خدیجه، و من سوم ایشان بودم. نور وحی و رسالت را می‏دیدم، بوی نبوّت را استشمام می‏کردم».

نماز جماعت سه نفره

گروه بسیاری از تاریخ نویسان، از عفیف کندی نقل کرده‏اند که گفته است: در زمان جاهلیت، روزی در مکه مهمان عباس بن عبدالمطلب بودم. ناگاه مردی را دیدم که آمد و در برابر کعبه ایستاد. پس از آن پسری آمد و در سمت راستش ایستاد. بعد هم زنی آمد، و در پشت سر آنها ایستاد. آنگاه دیدم که این پسر و این زن، به شیوه آن مرد، و به همراه او به رکوع و سجود می‏روند. این کار نامعمول، مرا به تعجب وا داشت و با کنجکاوی از عباس در این‏باره توضیح خواستم. وی گفت: آن مرد، محمد بن عبداللّه است. آن پسر، برادرزاده او، و آن زن همسرش می‏باشد. و من آرزو کردم که ای کاش چهارمین نفر آنها می‏بودم!».

دعوت پیامبر(ص) از جوانان

یکی از اقدام‏های سازنده رسول گرامی اسلام(ص) دعوت جوانان به راه‏های رشد و کمال بود. رسول گرامی اسلام به خوبی می‏دانست که روح جوان بسان سرزمین حاصلخیزی است که هرگونه بذری در آن پاشیده شود، می‏پذیرد و به زودی به نهالی و سپس درختی تناور تبدیل می‏شود. از این رو آن حضرت بسیار به جوانان توجه می‏کرد و آنها را به اسلام فرا می‏خواند.

قطره‏ای از دریای مکارم اخلاقی پیامبر(ص)

محمد(ص) از کودکی دارای ویژگی‏های اخلاقی فراوانی بود. وی بر عکس دیگر کودکان هم سن و سالش که ژولیده و نامرتب بودند همواره پاکیزه و آراسته بود؛ به وسایل بازی بچه‏ها، علاقه و رغبتی نشان نمی‏داد؛ از خوردنی‏ها، تنها به اندکی قانع بود، هرگز دروغ نمی‏گفت و کار زشت انجام نمی‏داد؛ خنده بیجا نمی‏کرد، خودخواه و متکبر نبود؛ هرگز کسی را نمی‏آزرد و با هیچ کس درشتی نمی‏کرد؛ بردبار، رازدار، با وفا و امین بود؛ از زیرکی خاصی برخوردار بود و همتی بلند داشت. با فقرا نشست و برخاست می‏کرد و آنان را دوست می‏داشت؛ بسیار متواضع و فروتن، و زاهد و پارسا بود؛ نمی‏گذاشت کسی در سلام بر او تقدّم جوید امید آنکه وجود پاک پیامبر خدا(ص) را همواره الگو و اسوه خویش بدانیم و از او درس بیاموزیم.

پیامبر(ص) و کمک در خانه

پیامبر در امور مربوط به خانه نیز یار و همراه همسر خود بود؛ به طوری که در نظافت خانه و پختن غذا به همسر خود کمک می‏نمود؛ کارهای شخصی خود را به تنهایی انجام می‏داد.

پیامبر(ص) و خنده رویی با مردم

پیامبر اسلام(ص) اغلب خندان و متبسّم بود، مگر آن گاه که قرآن فرود می‏آمد، یا در حال وعظ و پند دادن بود. رسول خدا(ص) کلام خویش را با تبسّم می‏آمیخت، و چهره‏ای خندان داشت، و با دیگران نیز با خوشرویی و خوشخویی برخورد می‏کرد. روایت شده است: «بیش از همه، لبخند داشت».

پیامبر(ص) و ادب در برخورد

سلام گفتن و دست دادن و مصافحه کردن، نشان ادب، تواضع و حسن خلق است. در حدیث آمده است: «از خلق و خوی حضرت آن بود که با هرکس برخورد می‏کرد، آغاز به سلام می‏نمود». و همچنین روایت شده است: «هرگاه با مسلمانی دیدار می‏کرد، با او دست می‏داد» و در دست دادن نیز مواظب بود تا دست خویش را زود عقب نکشد، تا مبادا طرف مقابل احساس بی‏علاقگی و سردی در برخورد پیدا کند.

پس شایسته است که در این امور پیش قدم باشیم.

پیامبر(ص) و مسواک زدن

رسول خدا(ص) اهمیت زیادی به مسواک می‏داد. دندانهایش پیوسته برّاق و سفید بود و دیگران را نیز به مسواک زدن سفارش می‏کرد. هرگاه می‏خوابید، مسواک را بالای سر خود می‏گذاشت. پیش از خواب مسواک می‏زد، وقتی از خواب بیدار می‏شد مسواک می‏زد. از آن حضرت روایت شده است: آن قدر به مسواک فرمان داده شدم که ترسیدم بر من واجب شود. چنان که نسبت به امت خویش نیز فرموده است: اگر بر امّتم سخت نبود آنان را امر می‏کردم که با هر نماز، مسواک نمایند.

پیامبر(ص) و ساده پوشی

ساده زیستی رسول خدا(ص)، بی‏توجهی به جلوه‏های فریبنده دنیا و ناز و نعمت آن در همه شؤون زندگی وی متجلّی بود نقل شده است که گاهی آن حضرت، روی حصیر می‏خوابید، بی‏آنکه جز آن چیزی زیرش باشد.

هرچه فراهم بود می‏پوشید، در حدیث است که: «هرچه که از حلال می‏یافت، می‏پوشید». مهم، مباح بودن جامه بود نه قیمت و جنس و دوخت و جذّاب بودن آن.

پیامبر(ص) و شوق عبادت

عارفان، مشتاق زمزمه و گفت و گو با محبوبند و چه کسی از پیامبر خدا عارف‏تر و عاشق‏تر به پروردگار بود؟ نشانه این اشتیاق را می‏توان در آن حضرت برای وقت اذان و نیز نماز ملاحظه کرد. آن بزرگوار می‏فرمود: «روشنایی چشم من در نماز و روزه قرار داده شده است». روزی ابوذر غفاری فرمود: ای ابوذر! خداوند، نماز را محبوب من ساخته است. همچنان که غذا را محبوب گرسنه و آب را محبوب تشنه قرار داده است، گرسنه هرگاه طعام بخورد، سیر می‏شود، و تشنه، با خوردن آن سیراب می‏گردد، ولی من از نماز، سیر نمی‏شوم.

آبروی ما

در دل مسلم، مقام مصطفی است	آبروی ما، زنام مصطفی است
طور موجی از غبار خانه‏اش	کعبه را بیت‏الحرم، کاشانه‏اش
بوریا ممنون خواب راحتش	تاج کسری زیر پای امّتش
در شبستان حرا، خلوت گزید	قوم و آیین و حکومت آفرید
روز محشر اعتبار ماست او	در جهان هم پرده دار ماست او

فداکاری و گذشت پیامبر(ص)

رسول گرامی اسلام، بدرفتاری و بی‏حرمتی به شخص خود را با نظر اغماض می‏نگریست، کینه کسی را در دل نگاه نمی‏داشت و در صدد انتقام نیز بر نمی‏آمد. روح نیرومندش عفو و بخشایش را بر انتقام ترجیح می‏داد. در جنگ احد با آن همه وحشیگری و اهانت که به جنازه عمویش حمزه بن عبدالمطلب روا داشته بودند و آنحضرت از مشاهده آن به شدّت متألّم بود، اما به عمل متقابل با کشتگان قریش دست نزد و بعدها که به مرتکبین آن، از جمله هند زن ابوسفیان دست یافت، در مقام انتقام بر نیامد، و حتّی ابوقتاده انصاری را که می‏خواست زبان به دشنام آنها بگشاید از بدگویی منع کرد. همچنین پس از فتح خیبر جمعی از یهودیان که تسلیم شده بودند، غذایی مسموم برایش فرستادند. حضرت از سوء قصد و توطئه آنها آگاه شد، اما آنان به حال خود رها و متعرض آنها نشد.

حریم قانون

رسول گرامی اسلام(ص) از بدرفتاری و آزادی که به شخص خودش می‏شد عفو و اغماض می‏نمود، ولی در مورد اشخاصی که به حریم قانون تجاوز می‏کردند به هیچ وجه گذشت نمی‏کرد و در اجرای عدالت و مجازات متخلّف، مسامحه روا نمی‏داشت؛ زیرا قانون عدل، سایه امنیت اجتماعی و حافظ کیان جامعه است و نباید آن را بازیچه دست افراد هوسران قرار داد و جامعه را فدای فرد نمود. در فتح مکّه، زنی از قبیله بنی مخزوم مرتکب سرقت شد و از نظر قضایی جرمش محرز گشت. خویشاوندان وی به تکاپو افتادند که از مجازات او را متوقف سازند. امّا آن حضرت نپذیرفت و فرمود: «اقوام و ملل پیشین دچار سقوط و انقراض شدند، بدین سبب که در اجرای قانون عدالت، تبعیض روا می‏داشتند، قسم به خدایی که جانم در قبضه قدرت اوست در اجرای عدالت در حق هیچ کس کوتاهی نمی‏کنم، اگرچه مجرم از نزدیکترین خویشاوندان خودم باشد».

احترام به افکار عمومی

در زمان رسول خدا(ص)، اگر موردی جنبه فردی داشت و در عین حال یک امر مباح و مشروع بود، افراد، استقلال رأی و آزادی عمل داشتند. کسی حق مداخله در کارهای خصوصی دیگری را نداشت. ولی هرگاه مسئله مربوط به جامعه بود، حق اظهار رأی را برای همه محفوظ می‏دانست و با این که فکر سیّال و هوش سرشارش در تشخیص مصالح امور بر همگان برتری داشت، هرگز به تحکّم و استبداد رأی رفتار نمی‏کرد و به افکار مردم بی‏اعتنایی نمی‏نمود. نظر مشورتی دیگران را مورد توجّه قرار می‏داد و دستور قرآن کریم را در این مورد عملاً تأیید نموده و می‏خواست مسلمانان نیز این سنّت را نصب‏العین خود قرار دهند. در جنگ احد روش مبارزه را در معرض شور قرار داد که آیا در داخل شهر بمانند و به استحکامات دفاعی بپردازند و یا در بیرون شهر اردو بزنند و جلوی هجوم دشمن را بگیرند و پس از نظرخواهی از اصحاب دیدگاه دوم پذیرفته شد.

بعثت؛ هجوم نور به قلب تاریکی

بعثت، هجوم نور به قلب تاریکی است. عاشقان کوی محمد(ص) دل را به پای محبت او نثار می‏کنند تا صفای باطن به دست آورند. دل را به چشمه معرفت او می‏سپارند تا با زلال احکام الهیش زنگار از درون بزدایند. کشتی نشین دریای اهل بیت محمد می‏شوند تا سوار بر امواج ایمان به ساحل سعادت راه یابند! آنچه پیامبر(ص) بر این مردم خواند یکسره مایه حیات بود و وسیله نجات. دل او آسمان معرفت الهی است و کلامش باران رحمت خداوند! پس بر پویندگان راه محمد(ص) است که آن پیام‏آور مهر و صداقت را بشناسند و او را بزرگ بدارند.

روز ولادت اسلام

27 رجب، یکی از بزرگ‏ترین اعیاد اسلامی است. روزی که رسول خدا به پیامبری مبعوث شد و وحی الهی بر آن حضرت نازل گشت. امروز روز ولادت اسلام است، روزی که مردم از ظلمات بیرون آمدند و به نور پیوستند، پس بر امت است که امروز را در سراسر جهان جشن بگیرند و شادمانی کنند، جشنی بزرگ که سزاوار این روز بسیار بزرگ باشد.

مشعل هدایت

در روزگاری که مردم در حیرت و گمراهی و هواپرستی و فتنه اندوزی، دست به گریبان بودند، خداوند سبحان بهترین بندگان و سرآمد پیامبران را، که سرّ خلقت و راز آفرینش بود، به رسالت مبعوث گردانید تا شعله هدایت را بر افروزد و نشانه‏های رستگاری را در سراسر جهان، ثابت و استوار نماید، و روشنی خواهان از این آفتاب فروزان هدایت، بارقه‏ای گیرند و رهروان راه، در سیاهچالهای ضلالت گام ننهند. خداوند با بعثت پیامبر(ص) نعمت و حجتش را بر جهانیان کامل کرد و این ما هستیم که باید با اعمال و کردار و رفتار خود، این بزرگترین نعمت را سپاس گوییم و از این حجت کامل پروردگار به خوبی پیروی کنیم و او را در لحظه لحظه‏های زندگی خویش، الگو قرار دهیم. و تنها در آن صورت است که سعادت دنیا و آخرت نصیبمان گشته، پیروز و رستگار خواهیم شد.

پیامبر(ص) در نگاه مهاتما گاندی

خوشتر آن باشد که سرّ دلبران

گفته آید در حدیث دیگران

مقام و شخصیت معنوی آسمانی رسول مکرّم اسلام(ص) نه تنها پیروانش را شیفته خود ساخته، بلکه بسیاری از اندیشمندان و بزرگان غیرمسلمان را بر آن داشته تا از عظمت وی سخن بگویند و آن مرد خدایی را گرامی بدارند. گاندی، یکی از کسانی است که درباره پیامبر بزرگ اسلام چنین می‏گوید: «حضرت محمد(ص) پیغمبری بزرگ، و مردی شجاع بود و از کسی جز خدا نمی‏ترسید. هرگز ندیدند که چیزی بگوید و عملی غیر از آن به جا آورد. حضرت پیغمبر(ص) ثروت را اختیار نکرد با این که اگر می‏خواست می‏توانست. هنگامی که خواندم که خود و خاندانش چه محرومیت‏هایی به طور اختیاری تحمّل کردند، اشکها ریختم».

منبع: مجله گلبرگ ، مهر 1379، شماره 7