بازنگري دامنه سني دوره جواني و بررسي
امكان تغيير پذيري اين دوره با ارايه نظرات كارشناسي يكي از موضوعات مهمي است
كه اين گزارش قصد دارد به جزئيات برنامه دامنه سني دوره جواني بپردازد.
1 - رويكرد اعتقادي:
بر اساس تعاليم و مقررات شرعي در فقه اسلامي
هنگامي كه فرد به سن بلوغ مي‌رسد و دوران كودكي را پشت سر مي‌گذارد از يك سري
حقوق و تكاليف برخوردار خواهد شد اين حقوق در خصوص فقهي و ديني تصريح شده است.
بنا بر اين، بر اساس رويكرد مذهبي جوان به كسي گفته مي‌شود كه دوران خردسالي را
پشت سر گذاشته و با بلوغ جسماني از يك سري حقوق فطري و شرعي برخوردار شده و
متقابلاً داراي يك سري از تكاليف شرعي در مقابل خود، جامعه، و خداوند مي‌شود
اما در مورد اينكه مدت اين دوره چقدر است نيز قول واحدي وجود ندارد.
2
- رويكرد زيست شناختي:
اگر به تاريخ ادبيات ملتهاي مختلف رجوع كنيم
به وضوح مي‌توان دريافت كه تمامي ملتها جواني را مترادف قدرت جسماني شهامت و
قدرت در نبرد و جوان را برتر از كودك ضعيف يا پير ناتوان مي دانند كه همه اينها
در رويكرد زيست شناختي و فيزيولوژيك قابل تبيين است اين رويكرد يكي از شايعترين
رويكردهاي موجود است كه گذشته از اعتبار در نزد متخصصان حوزه‌هاي زيست شناختي و
فيزيولوژي در نزد عامه مردم نيز رواج دارد زيرا ويژگيهاي جسماني و ظواهر و
نشانه‌هاي مربوط به بلوغ جسمي و جنسي افراد نسبت به ويژگيهاي رواني، اجتماعي و
فكري آنها از نمود و وضوح بسيار بيشتري برخوردار است.
3 - رويكرد جمعيت شناختي:
اين گزارش مي‌افزايد هرگونه مطالعه و بررسي
جمعيتي نيازمند دسته بندي و تفكيك گروههاي جمعيتي است. هر گروه جمعيتي در اين
دسته‌بندي داراي عناويني است كه گروه جوانان نيز در اين زمره است. زماني كه
مطرح مي‌شود جمعيت جوان يك كشور افزايش يا كاهش يافته مسلماً مقصود همان گروه
جمعيتي است كه تحت نام گروه جوانان دسته‌بندي شده و معيار سنجش آن سن تقويمي
افراد است.
4 - رويكرد حقوقي ـ مدني:
منظور از اين رويكرد آن است كه شخص يا نابالغ
و به تعبيري صغير است يا مرحله بلوغ اجتماعي را پشت سر گذاشته است و به سن
قانوني رسيده است. اين سن قانوني ممكن است در هر كشوري با توجه به زير ساخت‌هاي
اجتماعي و فرهنگي و مذهبي آن متفاوت باشد. مقولاتي مانند جرايم جوانان ـ حق رأي
دهي ـ حق ازدواج ـ حق اشتغال به كار كه معمولاً به همراه خود تكاليف يك بزرگسال
را بر يك شخص جوان تحميل مي كنند كه اين مقولات نيز در قالب نظام حقوقي كشور
قابل طرح و رسيدگي است.
5 - رويكرد جامعه شناختي:
در رويكرد جامعه شناختي جوان به عنوان يك
فرآيند و يك سازه اجتماعي تلقي مي‌شود نه يك ساخت. علاوه بر اين در اين رويكرد
جواني با توجه به وقايع هنجاري همچون ازدواج، فرزند آوري، اشتغال و ... تعريف
مي‌شود. دوره‌اي كه فرد گذارهاي متعددي را در زندگي خود تجربه مي‌كند و
پديده‌اي كاملاً مستحدث بوده كه در اثر فرآيند مدرنيزاسيون شكل گرفته است. امري
كه در جامعه سنتي وجود نداشت و به واسطه شكل‌گيري فاصله بين بلوغ تا زمان
اشتغال و ازدواج در جامعه جديد پديدار شده است. شكل‌گيري اين دوره كه با دوره
هويت‌يابي و نيز فقدان پايگاه اجتماعي مشخص و تعريف شده در فرد متناظر است.
بطور تاريخي جامعه جديد را با گروهي اجتماعي روبرو كرده است كه جامعه سنتي با
آن روبرو نبود. از آنجا كه دوره جواني به عنوان يك پديده اجتماعي شكل گرفته
است، سنين متناظر آن تابعي از وضعيت متفاوت هر جامعه‌اي است و لذا نمي‌توان
تعريف سني مشخصي را به عنوان امري جهانشمول براي آن قابل پذيرش دانست، اما به
واسطه اهميتي كه دو مقوله ازدواج و اشتغال در تعريف دوره جواني (حداقل در
كشورما) يافته است مي‌توان دوره جواني را از نظر تناظر سني در شرايط اجتماعي
حاضر ايران، پس از بلوغ و تا هنگام دستيابي فرد به اشتغال و ازدواج تعريف كرد.
6 - رويكرد روانشناختي:
اين رويكرد به ويژگيها و مشخصه‌هاي رواني
افراد نظر دارد و لذا در ادبيات اين رشته جواني دوره‌اي از زندگي محسوب مي‌شود
و جوان شخصي است كه دوران كودكي را پشت سر گذاشته و با احساسات، عواطف، اميال،
آرزوها، خواسته‌ها و نيازهاي روحي جديد و متفاوتي وارد اجتماعي مي‌شود. در روان
شناسي بر اساس وضعيت جسمي، رواني و اجتماعي دوره‌هاي مختلف تحول از جمله دوره
جواني تعيين مي‌گردد و معيارهايي نظير تشكيل ساختار هوشي و تكميل تحول هوش
انتزاعي در 15 سالگي، ارتقا سطح مهارتها و رسش‌هاي اجتماعي، شفاف‌تر شدن صفات
شخصيتي، ادامه رشد ظرفيت‌هاي ذهني تا 25 سالگي و ... مبناي دوره جواني محسوب
مي‌شود.
7 - رويكرد تلفيقي:
بر اساس تعاريف به عمل آمده از دامنه سني
جواني در كشورهاي مختلف نشان مي‌دهد تعيين دامنه سني دقيق اين دوره با توجه به
شرايط فرهنگي، اجتماعي كشورها نسبي بوده و تعيين آن بر اساس نگاه مديريتي هر
كشور تعيين مي‌گردد. در نتيجه، تعيين دامنه سني جواني قبل از اينكه يك بحث علمي
باشد يك موضوع مديريتي است همچنين تعيين دامنه سني يك امر قراردادي است كه
متناسب با شرايط فرهنگي اجتماعي و اقتصادي جمعيتي كشورها تعيين مي‌گردد. اما
بايد توجه داشت كه دامنه سني از ديدگاه كارشناسان دستگاههاي اجرايي مرتبط با
امور جوانان متفاوت است. مثلاً از نظر نيروي مقاومت بسيج دامنه سني بين 27 – 15
سال است. وزارت آموزش و پرورش دامنه سني را بين 29 – 15 سال با چهار زيرگروه 18
– 15 سال (نوجواني دوم) 22 – 19 سال (در آستانه جواني) 26 – 23 سال (دوره اول
جواني) . 30 – 25 سال تقسيم كرده است و بالاخره اينكه وزارت كشور 18 سالگي تا
35 سالگي را به عنوان دامنه سني جوان در نظر گرفته است. البته بايد گفت كه
تغيير دامنه سني جوان در ايران به دامنه استاندارد جهاني 24 – 15 سال موجبات
سهولت در مقايسه‌هاي آماري ملي و بين‌المللي را فراهم مي‌سازد. اما بايد گفت كه
دامنه سني 24 – 15 سال داراي يك سري معايب و فوايد است.
8 - فوايد دامنه سني پيشنهادي
15 تا 24 سال:
نظر به اينكه محدودتر نمودن سن دوره جواني
دلالت بر اين دارد كه جوانان پس از اتمام 24 سالگي در جرگه بزرگسالي قرار
گرفته، و انتظارات جامعه بيشتر ناظر به سامان گيري، ثبات و پايداري ايشان است
لذا اين امر ارزش تربيتي داشته و در صورت تبليغ اين ديدگاه اثرات تربيتي اين
محدودسازي مي‌تواند ناظر به استقلال هرچه بيشتر نسل جوان باشد. محدودسازي اين
سن به دامنه 24 سال، به طيف سني سازمان ملل نزديك است و احتمال دارد مطالعات
تطبيقي را كمي سهل‌تر نمايد. كمتر شدن طيف سني باعث كمتر شدن جمعيت هدف و با
آمال كمتر شدن تعهدات دولت در قالب مفهوم جواني مي‌گردد. (چرا كه به هر حال
دولت در مورد تمامي آحاد ملت مسؤول مي باشد ولي با اين حال در قالب جوانان ديگر
نخواهد بود) آسانتر شدن برنامه‌ها و تمركز به سنين بحراني‌تر مي‌تواند از فوايد
ديگر اين امر باشد.
9 - معايب دامنه سني پيشنهادي
15 تا 24 سال:
خارج شدن عمده كثير و قابل توجهي (از لحاظ
كمي) از گروه هدف، باعث سرخوردگي و مقابله جواني مي‌شود كه تازه با وجود سازمان
احساس تعلق، امنيت، حمايت، رسيدگي و داشتن پناهگاهي براي گفتگو و بررسي نيازها،
خواست‌ها و مشكلات خود نموده‌اند. دگرگوني و تهديد اساسي برنامه‌هاي بنيادي
سازمان زيرا كه ازدواج، اشتغال، مسكن از مهمترين محورهاي فعاليت سازمان بوده و
در برنامه چهارم دولت مكلف شده است به رفع دغدغه‌هاي جوانان در اين حوزه‌ها
بپردازد كه اين امور اغلب از دغدغه‌هاي اساسي جوانان سنين 24 سال به بالا
مي‌باشد. ايجاد مشكلات مطالعاتي و اجرايي براي سازمان ملي جونان به ويژه به علت
جوان بودن نسبي خود اين سازمان. از آنجا كه تمامي مطالعات و جهت‌گيريهاي اجرايي
ناظر به طيف سني 15 تا 29 سالگي است هر گونه تغييري منجر به ايجاد گسست قابل
توجه بين مطالعات پيشين و آينده مي‌شود و كار تطبيق دچار اشكالات زيادي
مي‌گردد. با توجه به اينكه نرخ آسيبهاي اجتماعي در گروه سني 18 تا 24 سال در
مقايسه با ساير گروهها بالاتر مي‌باشد و تقريباً 68 درصد زندانيان و
آسيب‌ديدگان جوانان از اين گروه سني هستند، لذا تقليل سن نرخ آسيبهاي اجتماعي
در جوانان را افزايش داده و يك نگاه منفي را مسلط مي‌نمايد و از لحاظ تطبيقي
مشكلاتي را ايجاد مي‌نمايد و ممكن است بازتاب سياسي اين امر مطلوب نباشد. چون
در بسياري از مطالعات، سنين جواني در حد مرزهاي بالاتري مطرح است و در عرف كشور
و جامعه انتظار بالاتر از 29 سال مطرح است، منطق مديريتي ما را براي جابجايي
اين دامنه سني تضعيف مي‌نمايد.
در پايان بايد گفت كه با توجه به شرايط
فرهنگي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي جوانان در ايران و اقدامات انجام شده در
گذشته و برنامه‌ها در آينده پذيرش دامنه سني 29 – 15 سال در ايران نه يك موضوع
انتخابي بلكه امري ضروري و اندامي است و تغيير دامنه سني جواني در ايران تغيير
اساسي در اهتمام به امور جوانان ”برنامه‌ريزيهاي انجام شده و تكاليف برنامه
چهارم و برنامه جامع ساماندهي امور جوانان“ جوانان خواهد بود. بنابراين سه گروه
سني را مي‌توان به عنوان گروههاي تعيين هدف و سياستها و برنامه‌ها مشخص نمود: ـ
گروه سني 18 – 15 سال (اوقات فراغت، هويت، آموزش، اشتغال) ـ گروه سني 24 – 19
سال (آموزش، مشاركت اجتماعي، نظام وظيفه، اشتغال و بيكاري) ـ گروه سني 29 – 25
سال (اشتغال، ازدواج، مسكن و مهاجرت) مي‌توان گفت كه فاصله سني بين متوسط سن
بلوغ يعني 15 سال تا متوسط سن اشتغال و ازدواج يعني 29 سال مبناي دامنه سني
جواني در ايران است
منبع:
سايت
سازمان ملي جوانان
