تاريخچه باغ ارم شيراز
باغ ارم شيراز به طور مسلم از دوره سلجوقيان و در تمام دوره آل اينجو و آل مظفر
و گوركانيان وجود داشته و با توجه به اينكه سيستم فئودالي به طور كامل بر جامعه
آن دوره حاكم بوده بدون ترديد بانيان و صاحبان باغ ارم كه باغي ارزشمند بوده،
در آن زمان حكام وقت بوده‌اند. احتمال مي‌رود اتابك قراچه كه از طرف سنجر
سلجوقي به حكومت فارس منصوب بوده دستور احداث اين باغ را داده باشد.
بعد از وي تا جلوس شاه شيخ ابواسحاق اينجو كه احتمالاً
باغ ارم را در تصدي داشت، اطلاعي از نحوه مالكيت اين باغ در دست نيست. شاه شيخ
ابواسحاق اينجو در سال 742 ه.ق جلوس نموده و در سال 757 ه.ق كشته شد. پس از
انقراض سلسله آل اينجو به وسيله آل مظفر، احتمالاً باغ ارم به مالكيت سلاطين آل
مظفر در آمده و در عهد شاه منصور آخرين پادشاه اين خاندان كه به دست گوركانيان
كشته شد، باغ در نهايت آباداني و شكوه بوده است. از عصر صفويه به بعد، باغ ارم
در نوشته‌هاي جهانگردان، آباد و باشكوه توصيف شده است. در عهد كريم خان زند
احتمالاً باغ ارم در مالكيت سران سلسله زنديه بوده و مانند ساير ابنيه و باغ
هاي شيراز مرمت گرديده است.
از اواخر دوره زنديه تقريباً بيش از
هفتاد و پنج سال باغ ارم در تصاحب سران ايل قشقايي بود. خاندان جاني خان قشقايي
كه از دوره فتحعلي شاه قاجار با سمت ايلخاني و ايل بيگي بر ايل قشقايي
فرمانروايي مي‌كردند، مدت مديدي اين باغ را در اختيار داشته و از آنجا به عنوان
مقر فرمانفرمايي خود در شهر شيراز استفاده مي‌كرده‌اند. نخستين ايلخان اين
خاندان يعني جاني خان و پسرش محمد قلي خان عمارتي باشكوه در اين باغ بنا
نهادند. در اوايل دوره قاجاريه بعضي از سران ايل قشقايي كه مالكين سابق باغ ارم
بوده‌اند در گوشه‌اي از اين باغ به خاك سپرده شده‌اند كه در حال حاضر نشاني از
اين قبور در دست نيست. ساختمان عمارت اين باغ در دوره ناصرالدين شاه قاجار هنوز
مرغوب و قابل توجه بوده است. در دوره سلطنت ناصرالدين شاه، حاج نصيرالملك
شيرازي باغ را از خاندان ايلخاني خريداري نموده و ساختمان فعلي موجود در باغ را
به جاي عمارت ايلخاني بنا نمود ولي احتمالاً اساس ساختمان قبلي را حفظ كرده
است. پس از درگذشت حاج نصيرالملك در سال 1311 ه.ق تزئينات بنا و بعضي قسمت هاي
ناتمام به وسيله ابوالقاسم خان نصيرالملك، مالك اين باغ اتمام يافته است.
در آن زمان توصيفي توسط فرصت‌الدوله شيرازي راجع به اين باغ داده شده كه به شرح
زير مي‌باشد: "... بستاني است بي مثال و گلشني است بهشت تمثال ...، سروهايش سر
به افلاك كشيده، عماراتي دارد شاهانه مشتمل بر تالاري كه به واسطه دو ستون قوي
پيكر برپاست و ارسي‌ها، گوشواره‌ها و اتاق ها و رواق هاي ديگر را از فوقاني و
تحتاني داراست. آبشارهاي متعدده از هر جانب آن روان است و سبزه‌هاي اطراف جويش
چون خط بر گرد عارض نوش لبان. بناي اول آن را محمد قلي خان ايلخاني نهاده سپس
مرحوم حاجي نصيرالملك خريده و حكم به بنياد عمارات مذكور داده. حاجي محمد حسن
معمار... آن بنا را برآورده باغي ديگر برآن افزوده‌اند. آن نيز هوايش معطر
است...، خلوتي ديگر دارد كه نارنجستانش نام نهاده‌اند. باربند و كوشكي هم براي
آن قرار داده‌اند."
دونالد ويلبر درباره باغ ارم شيراز چنين نگاشته است: "... براي مدت لااقل 75
سال اين عمارت در تصاحب خان‌ها و يا سران قبيله قشقايي بود. همين ساختمان هسته
مركزي باغ به شمار مي‌رود. در اين موقع ديواري در وسط باغ احداث كردند و بدين
ترتيب باغ به دو قسمت تقسيم گرديد. باغ ارم محبوبيت فراوان خود را مديون درختان
مركبات و خيابان طويلي است كه در دو طرف آن سروهاي باشكوه غرس گرديده و ساختمان
جالب توجهي كه شاهد مهمان نوازي بي دريغ ايل قشقايي بوده است. هرچند سال يك
بار مقداري از درختان مركبات بر اثر سرماي سخت از بين مي‌روند درحالي كه سروها
در عرض پنجاه سال اخير همچنان جذابيت خود را حفظ كرده‌اند ... ." در تهيه طرح
باغ، محور طولاني آن مشخص گرديده است. امروز كوشك اصلي، هسته مركزي اين باغ و
جالب‌توجه ترين جنبه آن را تشكيل مي‌دهد. اطاق هاي طبقه زيرين تقريباً زيرزمين
است و تالار مركزي آن را براي استراحت در روزهاي گرم تابستان در نظر گرفته‌اند.
نهر آب مستقيماً از اين تالار مي گذرد و در سر راه خود قبل از اينكه به حوض
بزرگي فرو ريزد استخر را پر مي‌كند. ديوارها و كف اين تالار از كاشي‌هاي رنگين
پوشيده شده است. پلكاني اين طبقه را به طبقه بالاتر و به راهروهايي كه به تالار
بزرگ منتهي مي‌گردد متصل مي‌سازد. منظره جنوبي آن همان ادامه محور اصلي است و
از طرف شمال چشم انداز آن را تپه‌هايي تشكيل مي‌دهد كه در حاشيه رودخانه قرار
گرفته است. در اين محل نيز مانند بسياري ديگر از ساختمان هاي شيراز كاشي هاي
براق و سنگ هاي تراش ميراث قديم را از نو رواج مي‌دهد. اين قسمت سه گوش
(سنتوري) منظره‌اي را متعلق به دوره ساسانيان كه با كاشي هاي رنگي زينت شده
نشان مي دهد درحالي كه در طبقه‌اي كه هم‌سطح زمين ساخته شده تخته سنگ هاي آهكي
نسخه‌هاي تحريف شده‌اي است از نقوش برجسته دوره هخامنشيان كه در تخت جمشيد ديده
مي‌شود. در سراسر اين ناحيه وسيع بوته گل سرخ كمتر ديده مي‌شود و به جاي آن در
گلخانه كه داخل آن را با چوب به طرز پلكاني ترتيب داده‌اند انواع گلها را در
گلدان نگاهداري مي‌كنند تا آنها را در نقاط اصلي در داخل كوشك و خارج آن قرار
دهند."
باغ ارم پس از فوت ابوالقاسم خان نصيرالملك به فرزندش رسيد و پس از چندي به يكي
از سران ايل قشقايي فروخته شد. سپس به تصرف دولت درآمد و به دانشگاه شيراز
واگذار شد. دانشگاه شيراز مدتها به عنوان كاخ پذيرايي از آنجا استفاده مي
نمود. در سال هاي 1350_1345ه.ش اين باغ با اعتبار واگذاري از طرف سازمان
برنامه و بودجه و زير نظر مسئولين وقت دانشگاه، تعمير اساسي شده و زمين وسيعي
نيز در حاشيه بلوار ارم و بلوار آسياب سه تايي به آن افزوده شده است. امروزه
باغ ارم همچنان در اختيار دانشگاه شيراز مي‌باشد و در حقيقت به تمام مردم تعلق
دارد.
معرفي باغ ارم شيراز
باغ ارم شيراز به عنوان مكاني ديدني و تفريحي مورد بازديد مردم و سياحان قرار
مي‌گيرد. شيوه معماري عمارت باغ ارم كه در دوره پادشاهي ناصرالدين شاه قاجار
بنا گرديده با ويژگيهايي كه دارد همچون ساير بناهاي همانند آن دوره پيروي از
اسلوب معماري زنديه و صفويه است.
عمارت اصلي باغ ارم كه فعلاً موجود و از ساخته‌هاي دو نصيرالملك به شمار مي‌آيد
در سمت مغرب باغ قرار دارد. اين عمارت رو به مشرق و داراي سه طبقه است، و از
لحاظ معماري، نقاشي، حجاري، كاشي کاري و گچ بري شاهكار صنعت و هنر دوره
قاجاريه است. طبقه زيرين كه هم سطح زمين است در وسط داراي يك تالار اصلي به
نام حوضخانه است. دو طرف اين حوضخانه دو راهرو است و در انتهاي هر دو راهرو
پله‌هايي براي رفتن به طبقه بالا ساخته شده است. در دو طرف راهروها نيز دو سالن
بزرگ قرار دارد. مجاور سالن ضلع جنوبي آشپزخانه خيلي وسيعي است. طبقه دوم عمارت
چنان كه گفته شد در وسط ايواني بزرگ با دو ستون بلند دارد. در پشت ايوان يك
سالن بزرگ واقع است و دو جانب آن دو راهرو مي‌باشد كه بالاي آن دو گوشوار است و
چهار اتاق نيز در طرفين راهروها است.
در دو طرف ايوان بزرگ دو ايوان كوچك رو به مشرق قرار دارد كه پشت آنها ارسي‌ها
و درك‌هايي است. اين ايوان ها هركدام داراي دو ستون سنگي يكپارچه كوچك هستند.
انتهاي شمالي و جنوبي عمارت نيز دو راهرو است. در ضلع جنوبي اين طبقه هم در
بالاي آشپزخانه طبقه زيرين يك آشپزخانه وسيع و به همان اندازه وجود دارد. طبقه
سوم در وسط داراي يك سالن بزرگ مشابه سالن طبقه دوم است كه پنجره‌هاي آن به
ايوان اصلي باز مي‌شود و در دو طرف اين سالن دو راهرو واقع است. در جنب راهرو
ضلع شمالي عمارت دو اتاق در جنب راهرو ضلع جنوبي يك اتاق و يك سالن بزرگ است.
دو ايوان نيز در دو طرف همانند ايواني‌هاي طبقه دوم و درست بالاي آنها قرار
دارد. بالاي آشپزخانه طبقه دوم در طبقه سوم به صورت تراس ساخته شده.
هشت باب اتاق هم در جنوب ضلع شمالي عمارت اصلي و چسبيده
به آن قرار دارد. اين مجموعه هشت اتاقي همان باربندي است كه فرصت‌الدوله شيرازي
در آثار عجم به آن اشاره نموده است. اين اتاق ها در سال هاي اخير مرمت شده و در
حال حاضر به واحد سرپرستي و امور اداري باغ اختصاص يافته است. در كنار ورودي
شرقي باغ نيز دو اتاق قرار گرفته كه براي سكونت نگهبانان و خدمه ايجاد شده است.
در پشت ساختمان اصلي يعني در طرف مغرب باغ عمارت و محوطه اندرون قرار دارد.
عمارت اندرون داراي دو سالن و پنج اتاق است.
ايوان ساختمان اصلي رو به مشرق است و در طبقه دوم و سوم قرار دارد. در جلو اين
ايوان زيبا دو ستون سنگي يكپارچه بلند واقع شده و سرستون ها به طرز ماهرانه‌اي
حجاري شده است. نقش سر ستونها را تصوير مرداني با لباس هاي دوره قاجاريه و گل و
بوته‌هايي به طور قرينه تشكيل مي‌دهد. درميان ساختمان هاي دوره قاجاريه در
شيراز ايوان دو ستوني باغ ارم از نظر دارا بودن تزئينات گچ بري زيبا بر
ديوارهاي سه جانب آن نسبت به بناهاي مشابه داراي امتياز خاصي است.
كف سالن‌هاي طبقه پايين عمارت، هم‌سطح زمين است. تالار مركزي واقع در طبقه
پايين را كه به حوضخانه معروف است براي استراحت در روزهاي گرم تابستان ايجاد
نموده‌اند. اين تالار داراي آب نمايي است و نهر آب از وسط آن مي‌گذرد و سپس به
استخر بزرگي در جلو عمارت مربوط مي‌شود. در وسط تالار حوضخانه يك ستون سنگي
حجاري شده قرار گرفته و ديوارها و كف تالار با كاشي‌هاي هفت رنگ كه به طرزي
زيبا و ماهرانه به كار رفته، مزين است. سقف حوضخانه با كاشي‌هاي معرق و هفت رنگ
پوشيده شده كه تصاوير زيبايي از شكارگاه ها و مناظر طبيعت و داستان خسرو و
شيرين و نقوش ديگر را در بردارد. كاشي‌هاي سقف حوضخانه را بايد از بهترين
نمونه‌هاي اين هنر در دوره قاجاريه دانست.
كاشي‌هاي نماي عمارت نيز داراي زيبايي‌ها و ويژگي هاي خيره كننده و دلپذيري
است. كاشيكاري ها عموماً به سبك كارهاي دوره زنديه و قاجاريه است و طرحها و
مناظر بديعي در آنها به نظر مي‌رسد. كاشي‌هاي نماي عمارت اصلي و عمارت اندرون
باغ در اصطلاح اهل فن مشهور به كاشي هفت رنگ است.
از نظر هنر عالي نقاشي نيز اين عمارت بي نصيب نمانده است. سقف دو سالن طبقه سوم
ساختمان كه با تيرهاي چوبي و تخته‌هاي منظم پوشيده شده داراي نقاشي‌هاي زيبا و
بسيار نفيسي است. در اين نقاشي‌ها گل و بوته و طرح هاي اسليمي و تابلوهاي متعدد
از شكارگاه ها و چهره زنان و تصاويري از قصرهايي به سبك اروپايي نشان داده شده
است. هنر ظريف نقاشي روي سقف كه اهل اين فن آن را مرجوك (بر وزن مردمك) نامند
در دوره قاجاريه در شهر شيراز كاملاً رواج داشته و حتي در بيشتر خانه‌هاي
معمولي و كوچك نيز به كار مي‌رفته و نخستين بار هم به وسيله استادان شيرازي در
ساختمان هاي مهم تهران متداول شده است. قسمت عمده درهاي چوبي عمارت از چوب ساج
تهيه شده و به همين جهت با گذشت سال هاي زياد هيئت اصلي خود را همچنان حفظ
نموده است.
در بالاي عمارات باغ ارم هلالي‌هاي زيبايي ساخته‌اند كه در اصطلاح معماران محلي
فارس به آن "سنتوري" مي گويند. اين هلالي‌ها با كاشي هاي رنگين و نقش دار
ساخته شده و به شيوه كاشيكاري هاي دوره زنديه و قاجاريه است. به روي اين هلالي
ها تصاويري از ناصرالدين شاه قاجار، داستان هايي از فردوسي و نظامي و ادبيات
كهن فارسي و قصه‌هاي مذهبي كاشيكاري شده است.
در پشت عمارت اصلي و در طرف مغرب باغ، اندرون و عمارت
آن وجود دارد. نماي پشت عمارت اصلي باغ ارم به جانب شرقي اندرون است و در اين
ضلع درهايي براي رفت و آمد به ساختمان وجود دارد در ضلع غربي آن عمارتي يك طبقه
است كه از سطح محوطه اندرون بلندتر است. در ورودي اصلي اندرون نيز رو به مغرب و
از داخل همين عمارت است. امروزه با توجه به توسعه باغ و اضافه شدن زمين هاي
زيادي در قسمت غربي به باغ ارم عمارت اصلي و اتاق هاي باربند قديم و ساختمان
اندرون و محوطه محصور آن كلا به صورت يك مجموعه در وسط قرار گرفته است، و اكنون
در اندرون به طرف گلستان گل رز كه در اين قسمت ايجاد شده باز مي‌شود. در قسمت
جلو در ورودي اندرون يك چهار ضلعي كه در اطراف آن طاقچه‌هايي ايجاد نموده‌اند و
اصطلاحاً به آن غلام نشين مي‌گويند واقع شده است.
بالاي پيشاني عمارت اندرون داراي هلالي كاشيكاري نقش دار و زيبايي است.
كاشيكاري اين هلالي همزمان با كاشيكاري هاي هلالي‌هاي عمارت اصلي باغ انجام
گرفته و متعلق به دوره قاجاريه است. جلو دو ستون آجري طرفين اتاق وسط كه اين
هلالي بالاي آن واقع شده داراي كاشيكاري هاي معرق است.
محوطه اندرون نيز تماماً درختكاري و گلكاري شده است. در وسط محوطه خياباني با
سمت شرقي_غربي از جلو نماي عمارت اندرون تا عمارت اصلي باغ ايجاد شده است كه
درميان آن يك حوض آب نما وجود دارد. در سالهاي 1350- 1345ه.ش در ساختمان اندرون
و محوطه آن نيز تعميراتي به عمل آمده است.
فضاي باغ ارم از لحاظ اسلوب خيابان‌كشي و درختكاري نه تنها در بين باغ هاي
شيراز بلكه در تمام مناطق كشور ما كم نظير است. پاره‌اي از هنرشناسان را عقيده
بر اين است كه از نظر باغ سازي طرح باغ ارم ياد‌آور باغ هاي عهد ساساني است.
زمين باغ به شكل مربع مستطيل بسيار وسيعي است كه يك ضلع بزرگتر آن به جانب شمال
و بلوار موسوم به "ارم" و يك ضلع كوچكتر به جانب مغرب و بلوار موسوم به "بلوار
دانشجو" (آسياب سه تايي) است. دو جانب ديگر باغ محدود به باغ ها و خانه‌هاي
مسكوني است. مساحت باغ ارم در دوران گذشته افزايش و كاهش بسيار يافته است.
در سه دهه پيش قسمت هايي در سمت غربي باغ ازجمله اراضي دهي موسوم به "كوشك" به
مساحت باغ افزوده شده است. در اين زمان مساحت كل باغ ارم نزديك 110380 متر مربع
است. سمت شيب زمين از غرب به سوي شرق است و مجموعه عمارت اصلي و اندرون در قسمت
مغرب و در بلندي چشم‌گيري قراردارد. به سبب شيب زياد زمين در قسمت هايي از
خيابان هاي اصلي و ديگر خيابان هاي باغ ،پله‌هايي ايجاد نموده‌اند و اين پستي و
بلندي زمين بر زيبايي فضاي باغ بسي افزوده است.
در جلوي نماي عمارت اصلي باغ ارم كه مشرف بر باغ است استخر آب‌نماي بزرگي ساخته
شده كه تصوير عمارت در آن نمايان مي‌شود. مساحت اين استخر سيصد و سي و پنج متر
مربع است و محيط آن را هجده قطعه سنگ بزرگ و يكپارچه تشكيل مي‌دهد و احتمالاً
مربوط به دوره جاني خان ايلخاني است. استخر باغ ارم سابقاً گودتر بوده، ولي در
تعميرات اخير پر شده و اكنون عمق آن نيم متر است. كف و اطراف اين استخر هنگام
تعميرات چند سال پيش با كاشي سفيد پوشيده شده است. آب روان و زلالي كه از نهر
اعظم مي آيد پس از گردش در حوضچه حوضخانه وارد جوي هاي اطراف استخر مي‌شود و
سپس در جوي عريض خيابان اصلي و جويبارهاي ديگر در خيابان هاي باغ و اطراف
باغچه‌ها روان مي‌گردد.
هنگام تعمير و بازسازي باغ سه حوض آب‌نما در اراضي قسمت جديد ضلع شمال غربي
ساخته شده و يك ميدان ورزشي هم در همين قسمت و در شمال ديوار اندرون احداث
گرديده است.
درهاي ورودي باغ ارم در ضلع شمالي قرارداد و به طرف بلوار "ارم" باز مي‌شود. سر
در ورودي اصلي كه به عمارت نزديك تر است در سال هاي اخير بر جاي سر در قبلي آن
به طرز زيبايي از آجر ساخته شده است. درگاه ديگري هم در همين سمت و در انتهاي
باغ قراردارد كه در سال 1344 هجري قمري ايجاد شده است. بر بالاي جبهه خارجي اين
سر در كتيبه‌اي از سنگ مرمر نصب شده و دو كتيبه كاشي نيز در طرفين آن به چشم مي
خورد.
چنان كه از بيان مؤلف فارسنامه ناصري برمي‌آيد در دوره قاجاريه اين باغ حصار و
ديواري از "چينه گل" داشته است. در سال هاي بعد همزمان با توسعه فضاي باغ اين
ديوار خراب شده و دو ضلع آن را كه مجاور بلوارهاي "ارم" و "آسياب سه تايي" است
با نرده‌هاي آهني محصور كرده‌اند، تا بينندگاني كه از حاشيه اين خيابان ها
مي‌گذرند از ديدن منظره زيباي باغ محظوظ گردند. قسمت هايي از اين نرده‌ها با
گياهان رونده زيبايي مثل پيچ برفي و پيچ اناري و پيچ امين‌الدوله پوشيده شده
است.
در وسط باغ ارم، خيابان اصلي آن با سمت غربي_شرقي احداث
شده كه از مقابل ساختمان و استخر بزرگ آغاز شده و تا انتهاي باغ ادامه دارد. در
دو طرف اين خيابان شمشادهاي كوتاه حصاري پرورش داده‌اند و در وسط آن چنان كه
گفته شد از جلو استخر بزرگ تا وسط باغ، جوي آبي است كه در وسط باغ به جدول ها و
جوي هاي متعدد تقسيم شده و آب روان از آنجا در قسمت هاي ديگر باغ جاري مي‌گردد.
گلكاري هاي اطراف اين جوي بر زيبايي آن مي افزايد. در وسط خيابان اصلي آنجا كه
جوي آب به شبكه‌هاي طرفين تقسيم مي‌شود پله‌هايي ايجاد شده و ادامه خيابان از
پايين پله‌ها تا انتهاي باغ مسطح و شن‌ريزي است. دو طرف اين خيابان را سرونازها
و درختان تنومند ديگر فراگرفته است. در پايه يكي از سرونازهاي خيابان اصلي كه
حدود سي متر بلندي آنست، تاكي تنومند و كهن وجود دارد كه شاخه‌هاي آن همچون
ساقه پيچك، چنان بر گِرد سرو تابيده و از پاي تا سر آن را در آغوش گرفته است كه
در هيچ باغ ديگري نظير آن را نمي‌توان ديد و مخصوصاً در فصل تابستان كه تاك ثمر
مي‌آورد زيبايي آن موجب شگفتي هر بيننده‌اي است.
خيابان وسيع ديگري با جهت شمالي_جنوبي در وسط باغ، خيابان اصلي را قطع مي‌كند.
علاوه بر اين دو خيابان عريض، خيابان هاي ديگري هم به موازات اين دو در تمام
قسمت هاي باغ احداث شده است.
در اين باغ وسيع سرونازهاي بلند و زيبايي وجود دارد كه سال هاي زيادي بر آنها
گذشته و موجب شهرت باغ شده است. درميان سروهاي باغ هاي شيراز نيز سروهاي باغ
ارم زيباتر و جلوه آن خيره كننده تر است. بلندترين سروناز اين باغ كه قريب سي
و پنج متر بلندي دارد، بلندترين سروناز شيراز است. سروي است كشيده و گويي دست
هنرمندي آن را بدين استواري و موزوني تراشيده است. اين درخت شهرت بين المللي
يافته است و نويسندگان و جهانگردان خارجي عكس ها و مقالات بسياري درباره آن
منتشر نموده‌اند.
انواع درختان باغ ارم را مي‌توان به دو دسته درختان غير مثمر و درختان مثمر
تقسيم كرد:
1- درختان غير مثمر باغ عبارتند از: سرو ناز، كاج، افرا، ارغوان، بيد مجنون،
سياه بيد، زبان گنجشك، بيد مشك، سپيدار، و اكاليپتوس.
2- درختان مثمر باغ عبارتند از: انار، ازگيل، نارنج، خرمالو، گردو، زردآلو،
بادام، سيب، به و گلابي.
محصول اصلي درختان ميوه دار باغ در درجه اول انار است و در درجه دوم مي‌توان
مركبات را به حساب آورد. درختان مركبات باغ ارم در رديف ساير نارنجستان ها و
باغ هاي مركبات شيراز است ولي ديگر درختان و سرونازهاي باغ در مدت ساليان دراز
موزون و شكوهمند گرديده و مرتباً هم بر زيبايي آنها افزوده شده است.
اين باغ امروزه علاوه بر سروهاي زيبا به داشتن انواع گل نيز اشتهار دارد. در دو
دهه اخير گل هاي بسياري از هر نوع در آن پرورش داده شده و مخصوصاً گل هاي رز
گوناگون آن ديدني است. در موقع توسعه باغ، گلستاني از انواع گل رز در ضلع غرب و
شمال غربي احداث گرديده كه در آن قريب دويست و پنجاه واريته گل رز پرورش داده
شده است. اين گلستان از نظر تنوع و بسياري از انواع گل رز در كشور ما بي‌نظير و
در كشورهاي همجوار و آسيا كم نظير است و به طوري كه شهرت دارد در بين كشورهاي
مشرق زمين ، فقط در دو سه كشور ديگر گلستان هاي رز با اين تنوع پرورش داده شده
است.
به جز گل هاي رز گوناگون و زيباي باغ كه جاي صحبت
فراوان دارد انواع ديگر گل هاي موجود در باغ ارم را مي توان به ده عنوان كلي
دسته بندي نمود:
1- درختچه‌هاي زينتي داراي گل هاي زيبا
2- درختچه‌هاي زينتي داراي برگ هاي زيبا
3- گل هاي يك ساله مقاوم به سرما
4- گل هاي يك ساله حساس به سرما
5- گل هاي پيازدار
6- بوته‌هاي دائمي گلدار
7- گياهان دائمي پوششي و رونده
8- گياهان يكساله رونده
9- گياهان حصاري
10- گل هاي گلخانه‌اي
قسمت عمده آبي كه اين باغ را مشروب مي‌سازد مانند بيشتر باغهاي شيراز از نهر
اعظم است. اين نهر به جدول‌هاي متعدد تقسيم مي‌گردد كه هر كدام را بنا مي
خوانند و از آن جمله جدول ميري مي باشد كه يك پنجم از نهر اعظم است. باغ ارم
از جدول ميري مشروب مي‌گردد. علاوه براين، دو حلقه چاه عميق در باغ حفر گرديده
كه آب مورد نياز به وسيله پمپ تأمين شده و با استفاده از لوله كشي به مصرف
آبياري گل هاي باغ مي‌رسد. از آب لوله كشي شهر نيز براي آشاميدن و مصارف عمارات
استفاده مي‌گردد.
موقعيت باغ ارم شيراز
باغ ارم در شمال غربي شيراز در خيابان ارم قرار دارد. به طوري كه از اسناد
تاريخي بر مي‌آيد، اين باغ تا سال 1325 ه.ش. در خارج شهر شيراز و در سمت شمال
غربي آن واقع بوده و اطراف آن بيابان و رودخانه و سنگلاخ بوده است. با گسترش
شهر شيراز، به تدريج اين باغ در داخل شهر و در شمال غرب آن قرار گرفت و هم
اكنون با گسترش بيشتر شهر شيراز به سمت غرب، اين باغ در شمال شهر شيراز قرار
گرفته است. باغ ارم از ضلع شمال غربي به بلوار دانشجو (خيابان آسياب سه تايي)،
از شمال شرقي به بلوار ارم و در رأس شمالي به ميدان ارم محدود مي گردد. اين
باغ در دامنه كوه آسياب سه تايي قرار داشته و در حدود 3-2 كيلومتر تا كوه
معروف بابا كوهي، در شهر شيراز فاصله دارد .
منبع:
پايگاه باغ ايراني
