بزرگترين حادثه عالم
زمان ها خودشان هيچ مزيتي ندارند بعضي بر بعضي، زمان يک موجود ساري متحرک است و
متعين و هيچ فرقي ما بين قطعه اي با قطعه اي ديگر نيست. شرافت زمان ها يا نحوست
زمان ها به واسطه قضايائي است که در آنها واقع مي شود. اگر چنانچه شرافت زمان
به واسطه حادثه اي است که در آن زمان واقع مي شود، بايد عرض کنم که روز بعثت
رسول اکرم(ص) در سرتاسر دهر " من الازل الي الابد" روزي شريفتر از آن نيست،
براي اينکه حادثه اي بزرگتر از اين حادثه اتفاق نيفتاده است . حوادث بسيار
بزرگي در دنيا اتفاق افتاده است. بعثت انبيا بزرگ، انبياء اولوالعزم و بسياري
از حوادث بسيار بزرگ، لکن حادثه اي بزرگتر از رسول اکرم در عالم وجود نيست غير
از ذات مقدس حق تعالي و حادثه اي بزرگتر از بعثت او هم نيست. بعثتي که بعثت
رسول ختمي است و بزرگترين شخصيت هاي عالم امکان و بزرگترين قوانين الهي، و اين
حادثه در يک همچو روزي اتفاق افتاده است و اين روز را بزرگ کرده است و شريف، و
همچو روزي ما ديگر درازل و ابد نداريم و نخواهيم داشت.
تزکيه نفوس
اول آيه اي که به رسول اکرم (ص) به حسب روايات و تواريخ وارد شده است ، آيه "
اقرا باسم ربک" است و اين آيه اولين آيه اي است که به حسب نقل، جبرئيل بر رسول
اکرم خوانده است و از اول به قرائت و به تعلم دعوت شده است " اقرا باسم ربک
الذي خلق" و در همين سوره است که " ان الانسان ليطغي ان راه استغني" اين سوره
اولين مورد وحي (است) و دراولين نزول وحي اين آيه دراين سوره وارد شده است که "
کلا ان الانسان ليطغي ان راه استغني" معلوم مي شود که طغيان و طاغوت بودن از
اموري است که در راس اموراست. و براي طاغوت زدائي بايد تعليم کتاب و حکمت و
تعلم کتاب و حکمت کرد و تزکيه کرد. انسان اينطوري است، وضع روحي همه انسان ها
اينطور است که تا يک استغنائي پيدا مي کند طغيان مي کنند.
(آدمي) استغناي مالي که پيدا مي کند به حسب همان مقدار
طغيان پيدا مي کند، استغناي علمي که پيدا مي کند به همان مقدار طغيان مي کند،
مقام که پيدا مي کند به مقدار طغيان مي کند، مقام که پيدا مي کند به مقداري که
مقام پيدا کرده است طغيان مي کند. فرعون را که خداي تبارک وتعالي مي گويد طاغي
است ، براي همين است که مقام پيدا کرده بود و انگيزه الهي در او نبود و اين
مقام او را به طغيان کشيده بود. کساني که چيزهائي که مربوط به دنياست آنها را
بدون تزکيه نفس پيدا مي کنند، اينها هر چه پيدا بکنند طغيانشان زيادتر خواهد شد
و وبال اين مال و اين منال و اين مقام و اين جاه و اين مسند از چيزهايي است که
موجب گرفتاري هاي انسان است در اينجا و بيشتر در آنجا .
انگيزه بعثت اين است که ما را از اين طغيان ها نجات دهد
و ما خودمان را تزکيه کنيم، نفوس خودمان را صفا دهيم و نفوس خودمان را ازاين
ظلمات نجات بدهيم. اگر اين توفيق براي همگان حاصل شد ، دنيا يک نوري مي شود
نظير نور قرآن و جلوه نور حق.
تمام اختلافاتي که بين بشر هست، اختلافاتي که بين
سلاطين هست، اختلافاتي که بين قدرتمندان هست ريشه اش همان طغياني است که در نفس
هست ريشه اين است که انسان ديده است که خودش يک مقام دارد طغيان کرده است و چون
قانع نمي شود به آن مقام، اين طغيان اسباب تجاوز مي شود، تجاوز که شد اختلاف
حاصل مي شود و اين فرق نمي کند. از آن مرتبه نازلش طغيان است تا آن مرتبه عالي
آن. از مرتبه نازلي که در يک روستا بين افراد اختلاف حاصل مي شود ، ريشه اش
همين طغيان است تا مرتبه بالاتر و هر چه بالاتر برود طغيان زيادتر مي شود.
فرعوني که طغيان کرد و" انا ربکم الاعلي" گفت، اين انگيزه در همه است فقط در
فرعون نيست . اگر انسان را سر خود بگذارند" انا ربکم الاعلي" خواهد گفت:
انگيزه بعثت اين است که اين نفوس سرکش را اين نفوس طاغي
و ياغي را از آن سرکشي و از آن طغيان و از آن ياغيگري نجات دهد و تزکيه کند
نفوس را.
همه اختلافاتي که در بشر هست براي اين است که تزکيه
نشده است. غايت بعثت اين است که تزکيه کند مردم را تا به واسطه تزکيه، هم تعلم
حکمت کند و هم تعلم قرآن و کتاب و اگر چنانچه تزکيه بشوند طغيان پيش نمي آيد.
کسي که تزکيه کرد خود را هيچ گاه خودش را مستغني نمي داند " ان الانسان ليطغي
ان راه استغني" وقتي که خودش را مي بيند و براي خودش مقام قائل است وبراي خودش
عظمت قائل است اين خودبيني اسباب طغيان است.
اختلافاتي که بين هم بشر هست، اختلافاتي که بر سر دنيا
بين همه بشر هست اين اختلافات ريشه اش طغياني است که در نفس هاست و گرفتاريي
است که انسان در گرفتاري به خود دارد و به هواهاي نفسانيه. اگر انسان تزکيه
بشود و نفس انسان تربيت بشود ، اين اختلافات برداشته مي شود.
تحول عرفاني در جهان
مساله مبعث و ماهيت آن و برکاتش چيزي نيست که بتوان با زبان هاي الکن ما
از آن ذکري کرد و به قدري ابعاد آن زياد است و جهات معنوي و مادي آن زياد است
که گمان ندارم حتي بتوان حول آن صحبتي کرد.
مساله بعثت يک تحول علمي- عرفاني در عالم ايجاد کرد که
آن فلسفه هاي خشک يوناني را که به دست يوناني ها تحقق پيدا کرده بود و ارزش هم
داشت و دارد، مبدل کرد به يک عرفان عيني و يک شهود واقعي براي ارباب شهود...
اگر کسي سير کند در فلسفه هاي قبل ازاسلام و فلسفه هاي
بعد از اسلام و خصوصاً قرن هاي آخر و عرفاي قبل از اسلام و آن کساني که در
هندوستان و امثال آن يک همچو مسائلي داشتند، و عرفاي بعد از اسلام که به تعلم
اسلام در اين امر وارد شده اند، مي فهمد که چه تحولي بعد (از آن ) حاصل شده
است. در صورتي که عرفاي بزرگ اسلام هم راجل هستند در کشف حقايق قرآن. لسان قرآن
که از برکات بعثت، از برکات بزرگ بعثت رسول خداست، لساني است که سهل و ممتنع
است. بسياري شايد گمان کنند که قرآن را مي توانند بهفمند، از باب اينکه به
نظرشان سهل است. بسياري از ارباب معرفت و ارباب فلسفه گمان مي کنند که قرآن را
مي توانند بفهمند، براي اينکه آن بعدي که براي آنها جلوه کرده است و آن بعدي که
درپس اين ابعاد است ، براي آنها معلوم نشده است. قرآن داراي ابعادي است که تا
رسول اکرم صلي الله عليه و اله و سلم مبعوث نشده بودند و قرآن متنزل نشده بود
از آن مقام غيب ، نازل نشده بود از آنجا ، و با آن جلوه نزولي اش در قلب رسول
خدا جلوه نکرده بود، براي احدي از موجودات ملک و ملکوت ظاهر نبود بعد از آنکه
اتصال پيدا کرد مقام مقدس نبوي ولي اعظم با مبدأ فيض به آن اندازه اي که قبل
اتصال بود، قرآن را نازلتاً و منزلتاً کسب کرد. در قلب مبارکش جلوه کرد و با
نزول به مراتب هفتگانه به زبان مبارکش جاري شد.
قرآني که الان در دست ماست ، نازله هفتم قرآن است و اين
از برکات بعثت است و همين نازله هفتم آنچنان تحولي در عرفان اسلامي، درعرفان
جهاني بوجود آورد که اهل معرفت شمه اي از آن را مي دانند و همه ابعاد آن و جميع
ابعاد آن براي بشر( هنوز) معلوم نشده است و معلوم نيست معلوم شود. و اين از
برکات بعثت است اينقدري که معرفت براي اهل معرفت حاصل شده است. اين ازنازله
کتاب خداست به وسيله نزول بر قلب رسول الله که آن هم از اسرار بزرگ است. کيفيت
وحي از اموري است که غير از خود رسول خدا و کساني که در خلوت با رسول خدا بودند
، يا اينکه از او الهام گرفته اند کسي آنرا نمي تواند بفهمد و لهذا هر وقت
خواستند معرفي هم بکنند با زبان ما عامي ها معرفي کردند، چنانچه خداي تبارک و
تعالي با زبان آن بشرعامي خودش را با شتر معرفي مي کند، با آسمان معرفي مي کند،
با زمين معرفي مي کند، با خلق امثال اينها، براي اين است که بيان قاصر است از
اينکه آن مطالبي که هست ادا بشود و تا آن حدي که بيان مي توانسته اداکند قرآن
ادا کرده است و هيچ کتاب معرفتي ادا نکرده است، آنهايي که ادا کردند به تبع
قرآن ادا کردند.
اگر قرآن نبود باب معرفت الله بسته بود الي الابد، و آن
فلسفه يوناني يک باب ديگري است که در محل خودش بسيار ارجمند است براي اينکه با
استدلال ثابت مي کند، نه معرفت حاصل مي شود، وجود خداي تبارک و تعالي از باب
دليل اثبات مي شود و معرفت غير اثبات وجود است و قرآن آمده است که هم اثبات
بکند به همان طريقه هاي متعارف و طريقه هاي بلکه گاهي نازل تر از آن و هم پرده
ديگرش عرفان قرآن است که آن را... در هيچ کتابي نمي يابيد، حتي در کتب عرفاني
اسلامي که متحول شده است و با عرفان قبل از اسلام بسيار فرق دارد. و تعبيرات
قرآني غير از آني است که آنها دارند.
يک نحوه ديگري هست، يک لطايف ديگري در قرآن هست و اينها
همه از برکات بعثت است و برکات بعثت آن مقداري که در معنويات هست ، در ماديات
ظاهر نشده است، لکن آن مقداري هم که در ماديات ظاهر شده است ، قبل از اسلام
نبوده است. اتصال معنويت به ماديت و انعکاس معنويت در همه جهات ماديت از
خصوصيات قرآن است که افاضه فرموده است.
رفع ظلم
بعثت رسول خدا براي اين است که راه رفع ظلم را به مردم بفهماند، راه
اينکه مردم بتوانند با قدرت هاي بزرگ مقابله کنند به مردم بفهماند. بعثت براي
اين است که اخلاق مردم را، نفوس مردم را، ارواح مردم را و اجسام مردم را، تمام
اينها را از ظلمت ها نجات بدهد، ظلمات را بکلي کنار بزند و به جاي او نور
بنشاند، ظلمت جهل را کنار بزند و به جاي او نورعمل بياورد، ظلمت ظلم را به کنار
بزند و به جاي او عدالت بگذارد، نور عدالت را به جاي او بگذارد و راه او را به
ما فهمانده است. فهمانده است که تمام مردم، تمام مسلمين برادر هستند و بايد با
هم وحدت داشته باشند، تفريق نداشته باشند.
ختم نبوت
انبياء سلف هم کشف داشتند و هم بسط، اما نه بطوراطلاق بلکه في الجمله.
اگر چه در اين معني مختلف بودند؛ چنانچه اولوالعزم ها، کشف و بسط حقايق را
بيشتر داشتند و وجود نازنين احمدي(ص) که کشف تام و بسط تمام و تام داشت، خاتم
شد و خاتم پيامبران گرديد؛ يعني به آن نحوي که ممکن است حقيقت کشف شود، براي
حضرت محمد(ص) کشف بود و به آن قدري که ممکن است حقايق بسط شود براي حضرت بسط
نمود. لذا ديگر ممکن نيست کشف و بسط ، اَتـَم ازاين باشد تا نبوت ديگري حاصل
آيد.
منبع: مجله
معارف اسلامي ، شماره 46 مرداد... آبان 1379
